Dünya üzerindeki ölü ya da yaşayan binlerce dil, kendiliğinden ortaya çıkmamıştır. Dillerin ortaya çıkmasıyla ilgili çeşitli teoriler birbirinden farklı olsa da sonuç ortaktır. Diller, insanların; sosyal yaşantısı, coğrafyası, dini, tarihi, kültürü daha birçok sebepten değişmiş ve gelişmiştir. Kültürler; yüzyıllardan beri göçler, savaşlar, ticari ve sosyal ilişkiler, din gibi çeşitli sebeplerle birbirlerini etkilemektedir. Bu etkileşim, toplumların belleğinde ve günlük hayatlarında derinleşerek kalıcılık kazanır ve zaman içinde nesilden nesile aktarılır. Gittiği her yere dilini, inancını, töresini götüren insanların bir yerde yaşayıp yaşamadığı; gidilen yerin kültürünü etkileyip etkilemediği kimi zaman somut göstergelerden kimi zaman da somut olmayan dilde, inançta, yaşayan değerlerden anlaşılır. Bu değerler, bireylerin veya grupların kimliklerini ortaya koyar. Şarkılar, türküler, ninniler, inanışlar, benzetmeler, adlandırmalar bir kültürün taşıyıcısı ve temsilcisi olarak toplumların kültürel belleklerini yansıtır. Kültürel bellek kavramı, hatırlatma boyutuyla ele alındığında atasözlerinin kültürel değeri ön plana çıkmaktadır çünkü atasözleri, toplumların inanç sistemiyle, gelenek-görenekleriyle, coğrafyasıyla, kı- sacası sosyolojisi ve kültürüyle, yüzyıllar boyunca biriktirdiği duygu dünyasına, dünya görüşüne, duygu değe- rine, çağrımına, metaforuna ait kavram ve kelimelerden oluşur. Toplumlarda belli bir deneyimin, yaşanmışlığın, geleneksel sözlü kültürün ürünü olarak ortaya çıkan atasözleri ve deyimler, söyleyiş güzelliği, kavramları kar- şılama özelliği, sözlü ve yazılı anlatımı ifade etmedeki etkisiyle bir dilin aynası olma özelliğini taşır. Türk kül- türünün, Türkçenin varlığını hatırlatan atasözlerine Balkan coğrafyasında yoğun olarak rastlamak mümkündür. Bugünkü Hırvatistan toprakları resmî olarak yaklaşık iki yüz yıl Osmanlı İmparatorluğu egemenliği altında kalmıştır ancak Hırvatlar, Bosnalı-Müslümanlarla (Boşnak) sürekli ilişki hâlinde olduğu için Türkler ile Türkçe, Hırvat dilini ve hâliyle Hırvat halk atasözlerini gerek anlam gerekse söz varlığı bakımından etkilemiştir. Dokü- man analizi yöntemiyle oluşturulan bu çalışmada, araştırmaya konu atasözleri, Mate Ujević (2011)’in “Narodne poslovice” (Halk Atasözleri) adlı eserindeki 3248 adet atasözünün taranmasıyla elde edilmiştir. Alfebetik sı- rayla önce Hırvatçası sonra da Türkçesi verilen bu atasözlerindeki Türkçe kelimelerin anlamları, kullanılma gerekliliği ve etimolojisi incelenmiştir. Tespit edilen atasözlerindeki kelimelerin Hırvatçadaki anlamları, etimo- lojik yapısı Abdulah Škaljić (1965)’in “Turcizmi u srpskohrvatskom jezik” (Sırp-Hırvat Dilinde Türkizmler) adlı sözlüğünden faydalanılarak yazılmıştır. Balkanlardaki dil, tarih ve kültür alanındaki akademik çalışmalar genelde Bosna, Kosova, Karadağ, Bulgaristan, Arnavutluk üzerinedir. Bu çalışmada Hırvatistan’da Türkçenin etkisi, Türk kültürel belleği atasözleri üzerinden değerlendirilmiştir.

Thousands of dead or living languages on earth have not come out spontaneously. Although the various theories about the emergence of languages differ from each other, the result is common. Languages, people; social life, geography, religion, history, culture have changed and developed for many more reasons. Due to immigration, wars, commercial and social relations, religion and similar reasons, culture have affected each other for centuries. This interaction deepens in the memory and daily lives of societies and gains persistence and is transmitted from generation to generation over time. The set of symbols that provide communication by conveying language, emotions and thoughts is also the main tool of intercultural interaction.Whether the people, who took their languages, beliefs and traditions together with them, lived actually in these places or not could be easily understood in some cases by concrete indicators and in other cases by abstract indicators such as language, beliefs and the values that are still alive in these regions. These values reflect the identity of the persons or groups. Songs, folk songs, lullabies, beliefs, metaphors, nouns reflect the cultural memories of soci- eties as the bearer and representative of a culture. The cultural value of proverbs comes to the fore when the concept of the cultural memory is evaluated from the perspective of being “reminder” as proverbs consist of concepts and words belonging to the world of emotion, world view, emotion value, invocation and metaphor that have been accumulated for centuries with their belief systems, traditions, geography, in short every aspect of sociology and culture of these societies. Proverbs and idioms that emerge as a product of a certain experience, traditional oral culture in societies have the feature of being a mirror of a language with its effect on expressing oral and written expression. It is possible to encounter proverbs in Balkan region that remind us the Turkish culture and the existence of Turkish language. Today's Croatian territory was officially under the rule of Otto- man Empire for nearly two hundred years. Besides, since Croatians have been in constant contact with Bosnian- Muslim (Bosniak) Turks and Turkish language influenced both the Croatian language and consequently the Croatian proverbs both in terms of their meaning and the vocabulary used in these proverbs. In this study, which is carried out with document analysis method, the proverbs subject to the research were obtained by scanning 3248 proverbs in Mate Ujević's (2011) “Narodne poslovice” (Folk’s Proverbs). The meanings, necessity and etymology of Turkish words in these proverbs, which are given in Croatian and then Turkish, in alphabetical order, are clarified. The meaning and the etymological structure of these 86 proverbs are identified in reference to the Dictionary “Turcizmi u srpskohrvatskom jezik” written by Abdulah Škaljić (1965). Academic studies in the field of language, history and culture in relation to the Balkans mainly focus on Bosnia, Kosovo, Montene- gro, Bulgaria and Albania. In this study, the Turkish presence in Croatia and the Turkish cultural memory are evaluated through proverbs.