Kırgız Türkçesiyle yazılmış alip-bee adlı ilk alfabe kitabındaki söz varlığı üzerine

Bu makalede, İşenaalı Arabayev tarafından kaleme alınan ve Kırgızların ilk millî alfabe kitabı olan Alip- Bee temel alınarak Kırgız Türkçesinin yazı dili hüviyetini kazanmaya başladığı yıllardaki hâli ile günümüz Kırgız Türkçesi, söz varlığı açısından mukayese edilmiştir. Yapılan mukayesenin ışığında bu Türk lehçesinin gelişimi hakkında bazı çarpıcı sonuçlara ulaşılmış, o dönemdeki Kırgız halkı ile ilgili sosyo-lenguistik bazı tespitler yapılmıştır. Makalemiz, Türkiye’de yapılmış Arap harfli Kırgız metinleri ile ilgili ilk bilimsel çalışmadır ve İ. Arabayev’i Türkoloji çevrelerine tekrar hatırlatması açısından önem arz etmektedir.

On the vocabulary in the first alphabet book named "alip-bee" written in Kirghiz language

In this study, on the basis of Alip-Bee, the first national alphabet book of the Kirghiz, the situation of the Kirghiz language in the years in which it began to get its writing identity and that of today is compared. As a result of this comparison, some surprising consequences have been obtained, and some socio-linguistic outcomes about Kirghiz society of the era have been revealed. The study is unique since it is the only scientific study in Turkey fulfilled about Kirghiz prose in Arabic Alphabet. Moreover, it is of significance in that it reminds I. Arabayev to Turkology circles once more.

PDF

___

Arabayev, E. Alip-Bee, Kırgızistandın Ökümöt Basmasöz Bölümü, Pişpek, 1926.
Bayciyev, M. “Manas Destanı Kalbimin Ağrısıdır” (Manas Destanı’nın Son Sözü), Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (Çev. Doğan Gürpınar) Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi, Bişkek, 2004.
Buran, Ahmet. Kurşunlanan Türkoloji, Manas Yayıncılık, Elazığ, 2007.
Cigitov, Salican. “Kırgız Sovet Edebiyatının Carılışı, Calpı Tarıhıy Cana Madanıy Şarttar, Poeziya, Proza, Dramaturgiya”, Kırgız Sovet Adabiyatının Tarıhı-I, İlim Basması, Frunze, 1987: 31-99.
Dıykanov, K. Kırgız Tilinin Tarıhınan, “Mektep” Basması, Frunze, 1980.
Divanü Lûgat-it-Türk Dizini Ankara: TDK Yayınları, 1972.
Gültek, Vedat. Rusça-Türkçe Sözlük, Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları, 2004.
İdirisov, S. “Kıtaylık Kırgızdarın Adabiy Tili”, Kırgız-Türk “Manas” Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türkoloji Bölümü Doktora Tezi, Bişkek, 2007.
Karasayev, H. K. Orfografiyalık Sözdük, “Sovetskaya Entsiklopediya”, Frunze, 1983.
Karasayev, H. K. Özdöştürülgön Sözdör, Sözdük, Frunze, 1986.
Kasapoğlu-Çengel, Hülya. Kırgız Türkçesi Grameri, Ses ve Şekil Bilgisi, Ankara: Akçağ Yayınları, 2005.
Kırgız Adabiy Tilinin Grammatikası (Redaktörler: S. Kudaybergenov, A. Tursunov, C. Sıdıkov), “İlim” Basması, Frunze, 1980.
Kırgız Sovet Adabiyatının Tarıhı-1 “İlim” basması, Frunze, 1987.
Kırgız Sovet Entsiklopediyası. (Baş Redaktor: B.Ö. Oruzbayeva) Kırgız SSR İlimler Akademiyası,
Kırgız SSR Basma, Poligrafiya Cana Kitep Sooda İşteri Boyunça Mamalekettik Komiteti, Frunze, 1983.
Kırgız Tilinin Tüşündürmö Sözdügü. (Redaktörler: E. Abduldayev, D. İsayev), “Mektep” basması, Frunze, 1969.
Kırgız Tilinin Tüşündürmö Sözdügü, C-I (Redaktörler: E. Abduldayev, D. İsayev), “Mektep” basması, Frunze, 1984.
Parlatır, İsmail. Osmanlı Türkçesi Sözlüğü, Ankara: Yargı yayınları, 2006.
Steingass, Francis Joseph. A Comprehensive Persian-English dictionary, including the Arabic words and phrases to be met with in Persian literature. İstanbul: Çağrı Yayınları.
Türk Dünyası Ortak Edebiyatı, Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi (2002), C.I, (Proje Yürütücüsü: S. Kemal Tural), Ankara, 1996.
Türkçe Sözlük, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2005.
Yudahin, K.K. Kirgizsko-Russkiy Slovar’, 1. Kniga, “Sovetskaya Entsiklopediya”, Moskva, 1965.
Yudahin, K.K. Kirgizsko-Russkiy Slovar’, 2. Kniga, “Sovetskaya Entsiklopediya”, Moskva, 1965.
Yudahin, K.K. Kirgizsko-Russkiy Slovar’, 1. Kniga, “Sovetskaya Entsiklopediya”, Frunze, 1985.
Yudahin, K.K. Kirgizsko-Russkiy Slovar’, 2. Kniga, “Sovetskaya Entsiklopediya”, Frunze, 1985.
Yudahin, K.K. Kırgız Sözlüğü, C.I-II (Çeviren: Abdullah Taymas), Ankara, 1988.