BİÇİMSEL ÖZELLİKLERİ İLE ANLAMLANDIRILAN BİR GİYSİ: YARLIK

Tarihi süreçte, temel gereksinim olmanın ötesinde pek çok unsuru bünyesinde barındırarak farklı işlevler de üstlenen giyim kuşam, bu özelliğinden dolayı kültürü yansıtan en önemli miraslardan biri olmuştur. Genel olarak ortak özelliklere sahip olmalarına rağmen, toplum, kimlik, inanç, örf, adet, cinsiyet, yaş, vb. etmenlerin giysilerin biçimlendirilmelerinde etkili olmasıyla birlikte farklı giyinme biçimleri ve kültürleri oluşmuştur. Böylece sınıfsal gösterge aracı olarak da kullanılan giyim, cinsiyet açısından da kadın, erkek ve çocuk giysileri olarak sınıflandırılmıştır. Geleceğin mirasçıları olarak her toplumun özel bir ihtimam gösterdiği çocukların giyimleri de tarihte ayrı bir önem taşımış, kadın ve erkek giyimini biçimlendiren etkenler çocuk giyiminde de etkili olmuştur. Bu nedenle çocuk giyim kuşamı, giysi parçalarından kullanım biçimine, süslemesinden, kumaşına kadar pek çok özelliği ile ait olduğu toplumun kültürünü yansıtmaktadır. Bir çocuğun giyim kuşamından ailesinin, hatta yaşadığı toplumun dini, sosyal, kültürel, ekonomik, etnik yapısı hakkında ipuçları bulabilmek mümkündür. Dolayısıyla, kültürel değerlerden biri olan çocuk giysilerinin özgün özelliklerinin belirlenerek belgelenmesi, pek çok kültürel öğenin ortaya çıkarılması anlamına gelmektedir ve küresel kültürün yöresel kültürlere egemen olduğu günümüzde kültürel açıdan oldukça önemli ve gerekli görülmektedir. Ayrıca, Türk halk giyimine yönelik araştırmalar arasında çocuk giyiminin kadın ve erkek giyiminin gölgesinde kaldığının görülmesi ve yeterli düzeyde araştırmanın olmaması çalışmanın çıkış noktasını oluşturmuştur. Bu çalışmada; kullanım ve biçimsel özellikleri açısından diğer giysilerden farklılık gösteren Afyonkarahisar ili, Dinar ilçesi, Ocaklı köyüne ait çocuk giysi parçası “yarlık”ın biçimsel öz değerlerinin belgelenerek kayıt altına alınması ve gelecek kuşaklara aktarılması amaçlanmıştır. Araştırmada; araştırmacılar tarafından hazırlanan görüşme ve gözlem formu (giysi inceleme formu) kullanılarak alan araştırması yapılmış, yaklaşık üç kuşak öncesine ait olduğu bilinen yarlık adlı çocuk giysisine ulaşılmıştır. Yarlığın fotoğrafları çekilmiş, biçimsel çizimi yapılmış, biçim, kesim, dikim, süsleme, malzeme ve işlevsel özelliklerinin yanı sıra biçimsel özellikleri ile giysiye yüklenen anlamlar alanın gerektirdiği sistematikle incelenmiş ve ulaşılan bulgular kaynak kişilerden elde edilen bilgiler doğrultusunda yorumlanmıştır. Araştırma sonucunda Türk halk giyimi içinde önemli bir yer tutan çocuk giyiminde; biçimsel özellikleri ve kullanım özelliği ile yarlığın, diğer giysi parçalarından farklı olduğu ve bu özellikleri ile işlev ve anlam kazandığı belirlenmiştir.

A Type of Clothing Characterized by Formal Qualities: Yarlık

Throughout history, clothes have assumed many different functions by incorporating many elements; in addition to being a basic necessity, clothing has become one of the most important elements that showcase the culture. Although they have common features in general, different dressing styles and cultures have emerged due to factors such as society, identity, belief, customs, manners, gender, and age. Thus, clothing, which is also used as a class indicator, is classified as women's, men's, and children's clothing in terms of gender. Each society pays special attention to the clothes of children, who are the heirs of our future. Children’s clothes have had special importance in history, and the factors shaping women's and men's clothing have also been effective in shaping children's clothing. For this reason, children's clothing is reflected in the culture of the society which it belongs to with its many features ranging from usage to, ornamentation, and fabric. It is possible to find clues about the religious, social, cultural, economic, and ethnic structure of his/her family or even the society in which he/she lives from a child's clothing. Therefore, identifying and documenting the unique features of children's clothing, which is one of the cultural values, means revealing many cultural elements and is very important and necessary in terms of culture these days since global culture is dominant over local cultures. Furthermore, among the studies on Turkish traditional clothing, it was observed that children's clothing was overshadowed by women's and men's clothing and the lack of sufficient research was the starting point of the study. The aim of this study was to document and record the formal eigenvalues of the “yarlık,” which is a piece of children's clothing belonging to the village Ocaklı of Afyonkarahisar province, Dinar district, which differs from other clothes in terms of usage and formal characteristics. In the study, field research was conducted by using the interview and observation form prepared by researchers (clothing examination form), and a piece of children's clothing named “yarlık,” which is known to date back to approximately three generations. Photographs of the “yarlık” were taken, its formal drawing was made, the form, cutting, sewing, ornamentation, material, and functional characteristics, as well as the formal characteristics of the clothing and meanings ascribed to the clothing, were systematically examined as required by the field, and the findings reached were interpreted according to the information obtained from the sources. As a result of this study, in children's clothing, which has an important place in Turkish traditional clothing, it was determined that the “yarlık” is different from the other pieces of clothing with its formal and usage characteristics, and it has gained function and meaning with these characteristics.

PDF

___

Aça, Mehmet. “Kültür ve Dayatma: Türk Kültüründe Sol El Tabusu”. International Conference: The West of The East, The East of The West Proceedings. Prague / Czechia, s:205-212, 4-6 July 2017. ISBN: 978-9944- 0637-9-1.
Akçora, Elçin. “Görece’de Nazar Boncuğu”. Akdeniz Sanat Dergisi, Cilt 6, sayı:11, 11-22, 2013.
Artun, Erman. “Adana ve Osmaniye Halk Kültüründe Giyim- Kuşam Geleneği”. Halk Kültüründe Giyim-Kuşam ve Süslenme Uluslararası Sempozyumu, 1-19, 15-17 Aralık 2006.
Akalın, Şükrü Halûk. “Üzerlik”. II. Uluslararası Karacaoğlan ve Çukurova Halk Kültürü Sempozyumu 20-22 Kasım 1991 Bildiriler, Çukurova Üniversitesi Basımevi, s.247-260, Adana, 1993.
Çıblak, Nilgün. “Halk Kültüründe Nazar, Nazarlık İnancı ve Bunlara Bağlı Uygulamalar”. Türklük Bilimi Araştırmaları Dergisi (TÜBAR), 2004, 15, 103-125.
Çelik, İsmail, “Nazar, Nazarlık ve İlgili Büyüsel İşlemler”. B.Ü.F.K., Boğaziçi Üniversitesi Halkbilimi Yıllığı 1974, s.155-184.
Gargi, Zeynep. Ege Bölgesi Geleneksel Kadın Giyiminde Bel Aksesuarları (İzmir, Aydın, Manisa Örneğinde). Yayınlanmamış sanatta yeterlilik tezi, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, 2007.
Gerçek, Merve. Giyimde Kültürel Taşıyıcılık. Yayınlanmamış sanatta yeterlilik tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, İstanbul, 2012.
Koca, Emine, Koç Fatma ve Vural Tuba. “Kültürlerarası Etkileşimde Giyim Kuşam”. 38. ICANAS Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi, 10-15 Eylül, Ankara, 793-808, 2007.
Koç, Adem. The Significance and Compatibility of The Traditional Clothing-Finery Culture of Women In Kutahya In Terms of Sustainability. Millî Folklor, Yıl 24, Sayı: 93, s: 184-199, 2012.
Koç, Fatma ve Koca Emine. “Türk Halk Giyiminde Kullanılan Süslemelere Tipolojik Bir Yaklaşım”. İdil Dergisi, Cilt 5, Sayı 19, s:237-262, 2016-a.
Koç, Fatma, Koca Emine. “Halk Giyim Kuşamının Yok Olmasına İlişkin Nedenler ve Koruma Altına Alınması Gerekliliğinin 5n1k Yöntemi İle Analizi”. Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 11/2 Winter p. 755-778, 2016 –b.
Koç, Fatma ve Şahinoğlu A. Meryem. “0-6 Yaş Arası Çocuk Sahibi Annelerin Çocuk Giyiminde Tercih Ettiği Süslemeler Karşılaşılan Sorunlar”, Tekstil Maraton Dergisi, yıl:16, sayı:85, Temmuz-Ağustos/4, s.56-60. 2006.
Koç, Fatma. “Geçmişten Günümüze Türk Giysi ve Kumaşlarının Dünyada Kullanımı”, 6. Uluslararası Türk Kültürü Kongresi, Atatürk Kültür Merkezi- Ankara, s: 1779-1786, 21-26 Kasım, 2005.
___. “Geleneksel Türk Çocuk Giysileri”. Türk Dünyası Kültür ve Sanat Sempozyumu, SDÜ, Isparta, s:125-132, 07-15 Nisan 2000.
___. Osmanlı İmparatorluğu Dönemi Türk Çocuk Giysileri Üzerine Bir Araştırma. Yayınlanmamış doktora tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi, 1997.
___. “Tarihsel Süreç İçerisinde Türk Çocuk Giysilerine Genel Bir Bakış”. Tekstil ve Konfeksiyon Dergisi, yıl:8, sayı:5, 345-349, 1998.
Özgündüz, Saadet. “Dinar Çöl Ovası Kadın Giyimi”, Türk Etnoğrafya Dergisi, 1(19), 121-136, 1991.
Şenesen, İsmail. “Türk Halk Kültüründe Düğme ile İlgili İnanışlar Üzerine Mitolojik Bir İnceleme”. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 25, Sayı 3, 2016, Sayfa 397-410
Tansuğ, Sabiha. “Anadolu Giyim Kuşamında Geometrik Desenler ve Çiçek Desenleri”. I. Ulusal El Sanatları Sempozyumunda sunulmuş bildiri, İzmir, 1981.
_____. “Anadolu’da Düğmenin Serüveni”. Kültür ve Sanat. Türkiye İş Bankası Yayınları, Haziran, Sayı:4. 70- 74, 1992. _____. Türkmen Giyimi. İstanbul: Ak Yayınları, 1985.
Tarama Sözlüğü VI, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2009.
Üçer, Müjgân. “Sivas Yöresinde Nazarlıklar ve Nazarla İlgili İnançlar”. V. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi Gelenek Görenek İnançlar Seksiyon Bildirileri, K.B., 1997.