Muheẕẕebu’d-dīn b. Hubel el-Baġdādī’nin Kitābu’l-Muḫtārāt fī’ṭ-Ṭıbb’ında yaşlıların tedbiri üzerine

Amaç: Bu çalışmada Selçuklular devrinde Ahlatşahlara, Artuklulara ve Zengilere hizmet etmiş olan hekim Muheẕẕebu’d-dīn b. Hubel el-Baġdādī (1122-1213)’nin Kitābu’l-Muḫtārāt fī’ṭ-Ṭıbb adlı eserinin yaşlıların tedbiriyle ilgili bölümünün incelenmesi amaçlanmıştır.Gereç ve Yöntem: Çalışmada Muheẕẕebu’d-dīn b. Hubel el-Baġdadī’nin Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi, Tıp Tarihi ve Etik Anabilim Dalı Kütüphanesi’nde bulunan Kitābu’l-Muḫtārāt fī’ṭ-Ṭıbb adlı eserinin matbu bir nüshası kullanılmıştır. Eserin birinci cildinde yer alan yaşlıların tedbiri ilgili bölüm Arapçadan Türkçeye çevrilerek çalışmanın bulgular bölümünde sunulmuş ve bu konu tıp tarihi literatürü ışığında tartışılmıştır.Bulgular: Yaşlıların tedbiri ile ilgili bilgilerin yer aldığı bölüm Kitābu’l-Muḫtārāt fī’ṭ-Ṭıbb’da çocukların, gençlerin, orta yaşlıların ve yaşlıların tedbirinin ele alındığı “faṣlun fī tedbīri’l-insāni mine’ṣ-ṣıbyāni ve’ş-şubbāni ve’l-kuhūli ve’l-meşāyiḫ” başlığını taşımakta olup, yaşlıların tedbiri hakkındaki bilgiler bu bölümün sonunda yer almaktadır. Sonuç: Kitābu’l-Muḫtārāt fī’ṭ-Ṭıbb’da yaşlıların tedbiri hakkında verilen bilgilerin humoral paradigmanın ilkeleri ile uyumlu olduğu ve ʿAlī b. el-ʿAbbās el-Mecūsī’nin Kāmilu’ṣ-Ṣınāʿati’ṭ-Ṭıbbiyye ve İbn Sīnā’nın el-Ḳānūn fī’ṭ-Ṭıbb gibi Orta Çağ’da İslam dünyasında tıbbın ana kaynakları olarak bilinen eserlerde yaşlıların tedbirinin ele alındığı bölümlerde yer alan bilgilerle oldukça koşutluk gösterdiği görülmektedir.

Anahtar Kelimeler:

İbn Hubel el-Baġdādī, Kitābu’l-Muḫtārāt fī’ṭ-Ṭıbb, Yaşlıların tedbiri, Tıp tarihi

On regimen of elders in Kitāb al-Mukhtārāt fī al-Ṭibb by Muhadhdhab al-dīn b. Hubal al-Baghdādī

Object: To examine the chapter related to regimen of elders in Kitāb al-Mukhtārāt fī al-Ṭibb by Muhadhdhab al-dīn b. Hubal al-Baghdādī (1122-1213) who served the Ahlatshahs, the Artuqids and the Zengids during the Seljuq era in this study.Materials and Method: A printed copy of Kitāb al-Mukhtārāt fī al-Ṭibb by Muhadhdhab al-dīn b. Hubal al-Baghdādī in the Library of Department of History of Medicine and Ethics, Faculty of Medicine, Ankara University is examined in this study. The chapter regarding regimen of elders in the first volume of the book is translated from Arabic into Turkish, and presented in results section, and then discussed with the information on this subject in the light of literature for the history of medicine.Results: Information on the regimen of elders is in the final section of the chapter related to regimen of the children, the young, the middle-aged and the old under the title of “faṣl fī tadbīr al-insān min al-ṣibyān wa al-shubbān wa al-kuhūl wa al-mashāyikh”.Conclusion: The information on regimen of elders are in accordance with the principles of humoral paradigm and quite parallel to ones in the works known as main sources of medicine such as Liber Regalis by Haly Abbas and the Canon of Medicine by Avicenna in Islamic world in medieval times.

Keywords:

Ibn Hubal al-Baghdādī, Kitāb al-Mukhtārāt fī al-Ṭibb, Regimen of elders, History of medicine,

PDF

___

1.Hippokrates. Aforizmalar, Eski Yunanca aslından çeviren: Çoraklı E, I. Basım. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları; 2016. pp:8,13,15,16, 41, 50.
2. Galen. A Translation of Galen’s Hygiene (De Sanitate Tuenda) by Robert Montraville Green with an Introduction by Henry E. Sigerist. Springfield, Illinois: Charles C. Thomas; 1951. pp:195-218.
3. Oribase. Oeuvres d’Oribase, Texte Grec, En Grande Partie Inédit. Collationné Sur Les Manuscrits. Traduit Pour La Premiere Fois En Français; Avec Une Introduction, Des notes, Des Tables Et Des Planches Par Les Docteurs Bussemaker et Ch. Daremberg, Tome Cinquième. Paris: A L’Imprimerie Nationale; 1873. pp:215-7, 580-4. [Internet 2016 Mar 02]. Available from:https://books.google.com.tr/books?id=VdtEAQAAIAAJ&printsec=frontcover&dq=Oribase.+Oeuvres+d%E2%80%99O ribase,&hl=tr&sa=X&redir_esc=y#v=onepage&q=Oribase.%20Oeuvres%20d%E2%80%99Oribase%2C&f=false
4. Paulus Aeginata. The Seven Books of Paulus Aeginata, Translated from the Greek With A Commentary Embracing A Complete View of the Knowledge Possessed by the Greeks, Romans, and Arabians On All Subjects Connected With Medicine and Surgery by Adams F, In Three Volumes, Vol. I. London: Printed for the Sydenham Society; 1844. pp:36-7. [Internet] [cited 2010 Feb 19]. Available from: https://books.google.com.tr/books?id=AFdhAAAAIAAJ&printsec=frontcover&dq=Paulus+Aegineta.+The+Seven+Books+of +Paulus+Aegineta&hl=tr&sa=X&ved=0ahUKEwic65Wfku_QAhXkDMAKHYg9AnUQ6AEIKjAB#v=onepage&q=Paulus%20Aeg ineta.%20The%20Seven%20Books%20of%20Paulus%20Aegineta&f=false
5. ʿAli b. el-ʿAbbās el-Mecūsī. Kāmilu’ṣ-Ṣınāʿati’ṭ-Ṭibbiyye, Cilt 2. Kahire (Bulāḳ): el-Matbaʿatu’l-Kubrā el-ʿĀmire; 1294/1877. pp:59-61.
6. Acıduman A, Aşkit Ç. ʿAlī b. el-ʿAbbās el-Mecūsī’nin Kāmilu’ṣ-Ṣınāʿāti’ṭ-Ṭıbbiyye (Kitābu’l-Melikī) adlı ünlü eserinde yaşlıların tedbiri üzerine. Lokman Hekim Dergisi 2018;8(3):261-73.
7. İbn-i Sînâ. El-Ḳânûn fi’ṭ-Ṭıbb, Birinci Kitap, Çeviren: Kâhya E. 3. Baskı. Ankara: T.C. Başbakanlık Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Atatürk Kültür Merkezi; 2014. pp:337-41.
8. Acıduman A, İlgili Ö. İbn Sînâ’nın El-Kânûn fî’t-Tıbb adlı eserinde “geriatri” ile ilgili bölümler. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Mecmuası 2010;63(2):41-7.
9. Sezgin F. Geschichte Des Arabischen Schrifttums. Band III. Medizin-Pharmazie-Zoologie-Tierheilkunde Bis ca. 430 H. Leiden: E.J. Brill; 1970. pp:304-7.
10. Doğruyol H. İbnü’l-Cezzâr, Ebû Ca‘fer. In: TDV İslâm Ansiklopedisi, 21. Cilt. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı; 2000. pp:1-3.
11. İbn Abī Uṣaybiʿa. ʿUyūnu’l-Anbā fī Tabaḳāti’l-Aṭıbbā. [y.y?]: Matbaʿatu’l-Vahbiyya; 1882. pp: 304-6.
12. Vernet J. Ibn Hubal. In: Lewis B, Ménage VL, Pellat Ch, Schacht J, editors. The Encyclopaedia of Islam. New Edition. Volume III. Leiden: E.J.Brill, London: Luzac & Co.; 1971. p: 802.
13. Harvey ER. Ibn Hubal. In: Selin H, editor. Encyclopaedia of the History of Science, Technology, and Medicine in Non- Western Cultures, Volume I (A-K). Berlin, Heidelberg, New York: Springer-Verlag; 2008. pp: 1104-5.
14. Kitâbu’l-Mukhtâr. Arabic Catalogue: Vol 4 [cited 2007 Aug 4]. Available from: http://kblibrary.bih.nic.in/Vol04/Bp084.htm.
15. Acıduman A, Er U. İbn Hubel ve eseri Kitābu’l-Muḫtārāt fī’ṭ-Ṭıbb’da omurga hastalık ve travmaları üzerine. Lokman Hekim Dergisi 2018;8(1):71-81.
16. Acıduman A, Kökeş F. İbn Hubel ve eseri Kitābu’l-Muḫtarāt fi’ṭ-Ṭıbb’da kafa yaraları ve kafatası kırıkları üzerine. Lokman Hekim Dergisi 2019;9(3):302-11.
17. Muhaẕẕabu’d-dīn Abī’l-Ḥasan ʿAlī b. Aḥmad b. Alī b. Hubal al-Baġdādī. Kitābu’l-Muḫtārāt fī’ṭ-Ṭıbb, aṭ-ṭabʿatu’l-ulā [Birinci Baskı], al-Cuzʾ al-Avval [Birinci Cilt]. Ḥaydarābād: Maṭbaʿatu Camʿiyyati Dāʾirati’l-Maʿārifi’l-ʿUsmāniyya (Haydarabat: Osmanlı Maarif Cemiyeti Dairesi Matbaası); 1362. pp:196-200.
18. Devellioğlu F. Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat Eski ve Yeni Harflerle, Yayına hazırlayan: Güneyçal AS, 18. Baskı. Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları; 2001.
19. Redhouse JW. A Turkish and English Lexicon, New Impression. Beirut: Librairie du Liban; 1987.
20. Steingass F. A Comprehensive Persian-English Dictionary Including The Arabic Words and Phrases To Be Met With in Persian Literature Being Johnson and Richardson’s Persian, Arabic, and English Dictionary, Revised, Enlarged, and Entirely Reconstructed, First Edition 1892, First published in İstanbul: Çağrı Yayınları; 2005.
21. Temkin O. Byzantine medicine: tradition and empricism. Dumberton Oaks Papers 1962; 16:95+97-115.