Ahmet ACIDUMAN, Serap ŞAHİNOĞLU, Ayla KORKMAZ

Kadına Yönelik Şiddet: İstanbul Şer‘î Mahkeme Sicillerine Göre

Amaç: “Şer‘iyye sicilleri” XV. yüzyıldan, XIX. yüzyılın son dönemini kapsayan Osmanlı toplumunun ekonomik, siyasi ve toplumsal yaşantısına dair bilgiler içeren, Türk tarihinin ana kaynaklarından birisini oluşturan çok önemli kayıtlardır. Bu siciller kapsamları itibarıyla tıp ve hukuk tarihimiz açısından da çok önemli bir yere sahiptir. Gereç ve Yöntem: Bu çalışmada son yıllarda etkileri ve sonuçları ile sosyal ve tıbbi yönden önemli bir sorun oluşturan “şiddet” ve bunun bir alt başlığı olarak “kadına yönelik şiddet” olgusunun tarihsel planda İstanbul Şer‘iyye Mahkeme Sicillerine yer alan olaylar üzerinden değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Bu çalışmada Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi İSAM yayını olan İstanbul Kadı Sicilleri (1-40) incelenmiştir. İncelenen bu kitaplarda toplam 23387 kayıt bulunmaktadır. Sözü edilen şer‘î mahkeme sicillerinde, erkek ya da kadın hangi cinsiyetten gelirse gelsin, kadına yönelmiş şiddet unsuru içeren kayıtlar saptanmış ve gruplandırılmıştır. Bu gruplandırma yapılırken Osmanlı ceza hukukunda suçların sınıflandırıldığı ana ve alt başlıklar kullanılmıştır. Bulgular: Bunlar arasında “darp”, “eziyet (işkence)”, “bekâret muayenesi”, “kadın (bedeni) ticareti”, “sarkıntılık”, “tecavüz”, ve “öldürme” gibi fiziksel şiddet ögeleri içeren vakalar olduğu gibi, “iftira” ve “hakaret” gibi ağırlıklı olarak sözel şiddet ögeleri içeren mahkeme kayıtlarının da yer aldığı görülmüştür. Davaya konu olan suçun faillerinin, hem erkek hem kadın olabildiği; bu kişilerin kadının yakını olabileceği gibi, hiç tanımadığı kişiler de olabildiği görülmektedir. Sonuç: On altıncı ve XVII. yüzyıllarda İstanbul’da şiddete uğramış kadınların ya kendileri ya da vekilleri aracılığı ile mahkemeye başvurdukları ve dönemin pozitif hukukunun verdiği hakları kullanarak, kendilerine şiddet uygulayan kişilerden uzaklaşmaya ve kendilerini korumaya çalıştıkları görülmektedir. Kadınların, mahkemeye başvurmaları ile “kadına yönelik şiddet” de görünür hale gelmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Şiddet, Kadına yönelik şiddet, Kadı sicilleri, Osmanlı Tarihi, Hukuk

Violence against Women: According to İstanbul Islamic Jurisprudence Records

Object: “Islamic Jurisprudence Records” one of the important sources for Turkish History reflecting political, social and economic aspects of Ottoman Society form XVth century until the end of XIXth century. These records can be regarded as valuable sources for history of law and medicine due to their extensive content. Materials and Methods: “Violence” and in particular “violence against women” became an important issue regarding medical practice and our social life in recent (past) ten years. This study is conducted to evaluate the historical aspects of “violence against women”, over occasions covered by İstanbul Islamic Jurisprudence Records. İstanbul Islamic Jurisprudence Records (1-40) published by Turkish Divinity Foundation Center for Islamic Studies were enjoyed. The books enjoyed were including in sum 23387 records. Records concerning violence against women, regardless to the gender of the perpetrator, determined and classified. Classification was conducted according to the titles and subtitles in the classification of the crimes in Ottoman Criminal Law. Results: Results includes physical violence cases as “battery”, “torture”, “virginity testing”, “commercialization of female body”, “indecent assault”, “rape” and “homicide”, as well as verbal violence cases concerning “insulting” and “aspersion”. People of both sexes (both men and women) were determined as perpetrators of these acts. Also both total strangers and intimate people were involved as perpetrators in these occasions concerning aggressive behavior. Conclusions: During XVIth and XVIIth centuries in İstanbul, victims of violence against women were used their rights given in positive jurisprudence system and applied to courts, in search of safety and protection form prosecutors, personally or by their representative. These litigations served the visibility of and awareness regarding “violence against women” in social and historical context.

Keywords:

Violence, Violence against women, Qadi records, Ottoman Empire,

PDF

___

Maral E. İktidar, erkeklik ve teknoloji. Toplum ve Bilim 2004; 101: 127-143.
Wykes M., Welsh K. Violence, Gender & Justice. London: SAGE Publications Ltd; 2009. p. 4.
World Health Organization. Health Topics. Violence. http://www.who.int/topics/violence/en/. Erişim tarihi: 01 Aralık 2012.
United Nations General Assembly, A/RES/48/104, 85th plenary meeting, 20 December 1993, 48/104. Declaration on the Elimination of Violence against Women, http://www.un.org/documents/ga/res/48/a48r104.htm. Erişim tarihi: 01 Aralık 2012.
Subaşı N., Akın A. Kadına yönelik şiddet; nedenleri ve sonuçları. http://www.huksam.hacettepe.edu.tr/Turkce/SayfaDosya/kadina_yon_siddet.pdf. Erişim tarihi: 02 Kasım 2012
İnalcık H. Devlet-i ‘Aliyye, 8. Baskı. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları; 2011. p. 227-228, 265-268.
Barkan ÖL. Kanûn-nâme. In: Adıvar A., Arat R., Ateş A., Baysun C., Darkot B, editörler. İslâm Ansiklopedisi. 6. Cilt. İstanbul: Maarif Basımevi; 1955. p. 185-196.
Fatih Sultan Mehmed. Kânûnnâme-i Âl-i Osman (Tahlil ve Karşılaştırmalı Metin). Hazırlayan: Abdülkadir Özcan. İstanbul: Kitabevi; 2003.
Akgündüz A. Osmanlı Kanunnâmeleri ve Hukukî Tahlilleri, 2 Cilt (1. Kitap: Osmanlı Hukukuna Giriş ve Fâtih Devri Kanunnâmeleri; 2. Kitap: II. Bâyezid Devri Kanunnâmeleri). İstanbul: Fey Vakfı; 1990. p. 108, 118-123.
Yavuz Sultan Selim Han Kanunnamesi, Hicri 971. (1987). Yazarı belli değil. Konuşma diline çeviren: Tuncer H. Ankara: Tarım Orman ve Köyişleri Bakanlığı; 1987.
Yücel Y, Pulaha S. I. Selim Kânûnâmeleri (1512-1520). Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1995.
Mehmed Arif. (1329). Kânûn-nâme-i Âl-i Osmân (Sultan Süleyman Han Kanunî emriyle cem‘ ve telfîk olunan kanunname olup Viyana Kütüphane-i İmperatorîsinde mevcut nüshasından istinsah edilmiştir). İstanbul: Ahmed İhsan ve Şürekâsı (Tarih-i Osmanî Encümeni Mecmû‘ası’nın ilâvesidir).
Köprülü MF. (1331). Osmanlı Kânûn-nâmeleri. Millî Tetebbu‘lar Mecmû‘ası 1331; 1 (1): 49-112 ve 1 (2): 305-348.
Uzunçarşılı İH. Şer’i mahkeme siciller. Ülkü 1935; 5 (25): 365-368
Scott J.W. Toplumsal cinsiyet: Faydalı bir tarihsel analiz kategorisi. Çeviren: Demirler D., Dinçer F. Kültür ve Siyasette Feminist Yaklaşımlar 2010; 12: 112-138
Başoğlu T. Ta‘zir. In: Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 40. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı; 2011. p. 198-202.
Yılmaz C, editör. İstanbul Kadı Sicilleri Üsküdar Mahkemesi 1 Numaralı Sicil (H. 919-927 / M. 1513-1521). Hazırlayanlar: Aydın B., Tak E. Cilt 1. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM); 2008.
Yılmaz C, editör. İstanbul Kadı Sicilleri Üsküdar Mahkemesi 2 Numaralı Sicil (H. 924-927 / M. 1518-1521). Hazırlayan: Günalan R, Kemal V, Altıntop Ö, Ayyıldız Bahadır H. Arapça metin: Akman M. Kontrol eden: Ak M, Oğuz M. Proje yönetmeni: Aydın MA. Cilt 2. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM); 2010.
Yılmaz C, editör. İstanbul Kadı Sicilleri Üsküdar Mahkemesi 5 Numaralı Sicil (H. 930-936 / M. 1524-1530). Hazırlayan: Dağdaş Y, Berktaş Z. Kontrol eden: Oğuz M. Proje yönetmeni: Aydın MA. Cilt 3. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM); 2010.
Yılmaz C, editör. İstanbul Kadı Sicilleri Üsküdar Mahkemesi 9 Numaralı Sicil (H. 940-942 / M. 1534-1536). Hazırlayan: Yıldız K. Kontrol eden: Ahıshalı R. Proje yönetmeni: Aydın MA. Cilt 4. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM); 2010.
Yılmaz C, editör. İstanbul Kadı Sicilleri Üsküdar Mahkemesi 14 Numaralı Sicil (H. 953-955 / M. 1546-1549). Hazırlayan: Güler N. Kontrol eden: Özcan A. Proje yönetmeni: Aydın MA. Cilt 5. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM); 2010.
Yılmaz C, editör. İstanbul Kadı Sicilleri Üsküdar Mahkemesi 17 Numaralı Sicil (H. 956-963 / M. 1549-1556). Hazırlayan: Gültekin O. Arapça metin: Akman M. Kontrol eden: Oğuz M. Proje yönetmeni: Aydın MA. Cilt 6. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM); 2010.
Yılmaz C, editör. İstanbul Kadı Sicilleri Üsküdar Mahkemesi 26 Numaralı Sicil (H. 970-971 / M. 1562-1563). Hazırlayan: Günalan R. Arapça metin: Akman M. Kontrol eden: Sarıcaoğlu F. Proje yönetmeni: Aydın MA. Cilt 7. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM); 2010.
Yılmaz C, editör. İstanbul Kadı Sicilleri Üsküdar Mahkemesi 51 Numaralı Sicil (H. 987-988 / M. 1579-1580). Hazırlayan: Günalan R. Arapça metin: Canatar M., Akman M. Kontrol eden: Emecen F. Proje yönetmeni: Aydın MA. Cilt 8. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM); 2010.
Yılmaz C, editör. İstanbul Kadı Sicilleri Üsküdar Mahkemesi 56 Numaralı Sicil (H. 990-991 / M. 1582-1583). Hazırlayan: Kazan H, Yıldız K. Arapça metin: Akman M, Özcan T. Kontrol eden: Ak M. Proje yönetmeni: Aydın MA. Cilt 9. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM); 2010.
Yılmaz C, editör. İstanbul Kadı Sicilleri Üsküdar Mahkemesi 84 Numaralı Sicil (H. 999-1000 / M. 1590-1591). Hazırlayan: Günalan R, Arapça metin: Canatar M, Akman M. Kontrol eden: Canatar M. Proje yönetmeni: Aydın MA. Cilt 10. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM); 2010.
Yılmaz C, editör. İstanbul Kadı Sicilleri Balat Mahkemesi 2 Numaralı Sicil (H. 970-971 / M. 1563). Hazırlayan: Osmanlıca metin: Uluskan M, Mert T, Çelik Y, Günalan R, Akyüz F. Kontrol eden: Aydın MA. Koordinatör: Küçükaşcı MS. Proje yönetmeni: Aydın MA. Cilt 11. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM); 2011.
Yılmaz C, editör. İstanbul Kadı Sicilleri Rumeli Sadâreti Mahkemesi 21 Numaralı Sicil (H. 1002-1003 / M. 1594-1595). Hazırlayan: Erol R, Kılıç H. Arapça metin: Akman M. Kontrol eden: Sarıcaoğlu F. Koordinatör: Yıldıztaş M. Proje yönetmeni: Aydın MA. Cilt 12. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM); 2011.
Yılmaz C, editör. İstanbul Kadı Sicilleri İstanbul Mahkemesi 3 Numaralı Sicil (H. 1027 / M. 1618). Hazırlayan: Karaca Y, Erol R, Kahriman S, Recep F, Atay S, Kılıç H. Arapça metin: Akman M. Kontrol eden: Sarıcaoğlu F. Koordinatör: Yıldıztaş M. Proje yönetmeni: Aydın MA. Cilt 13. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM); 2010.
Yılmaz C, editör. İstanbul Kadı Sicilleri Rumeli Sadâreti Mahkemesi 56 Numaralı Sicil (H. 1042-1043 / M. 1633). Hazırlayan: Recep F, Atay S. Arapça metin: Akman M. Kontrol eden: Sarıcaoğlu F. Koordinatör: Yıldıztaş M. Proje yönetmeni: Aydın MA. Cilt 14. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM); 2011.
Yılmaz C, editör. İstanbul Kadı Sicilleri Rumeli Sadâreti Mahkemesi 80 Numaralı Sicil (H. 1057-1059 / M. 1647-1649). Hazırlayan: Recep F, Erol R. Arapça metin: Akman M. Kontrol eden: Sarıcaoğlu F. Koordinatör: Yıldıztaş M. Proje yönetmeni: Aydın MA. Cilt 15. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM); 2011.
Yılmaz C, editör. İstanbul Kadı Sicilleri İstanbul Mahkemesi 12 Numaralı Sicil (H. 1073-1074 / M. 1663-1664). Hazırlayan: Erol R, Kahriman S, Recep F, Atay S, Kılıç H, Karaca Y. Arapça metin: Akman M. Kontrol eden: Sarıcaoğlu F. Koordinatör: Yıldıztaş M. Proje yönetmeni: Aydın MA. Cilt 16. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM); 2010.
Yılmaz C, editör. İstanbul Kadı Sicilleri Bâb Mahkemesi 3 Numaralı Sicil (H. 1077 / M. 1666-1667). Hazırlayan: Günalan R. Arapça metin: Akman M. Kontrol eden: Oğuz M. Koordinatör: Küçükaşcı M. Proje yönetmeni: Aydın MA. Cilt 17. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM); 2011.
Yılmaz C, editör. İstanbul Kadı Sicilleri İstanbul Mahkemesi 18 Numaralı Sicil (H. 1086-1087 / M. 1675-1676). Hazırlayan: Kahriman S, Recep F, Atay S, Kılıç H, Karaca Y, Erol R. Arapça metin: Akman M. Kontrol eden: Sarıcaoğlu F. Koordinatör: Yıldıztaş M. Proje yönetmeni: Aydın MA. Cilt 18. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM); 2010.
Yılmaz C, editör. İstanbul Kadı Sicilleri Bâb Mahkemesi 46 Numaralı Sicil (H. 1096-1097 / M. 1685-1686). Hazırlayan: Atay S, Kılıç H, Karaca Y, Erol R, Kahriman S, Recep F. Arapça metin: Akman M, Kontrol eden: Sarıcaoğlu F, Koordinatör: Yıldıztaş M, Proje yönetmeni: Aydın MA. Cilt 19. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM); 2011.
Yılmaz C, editör. İstanbul Kadı Sicilleri Bâb Mahkemesi 54 Numaralı Sicil (H. 1102 / M. 1691). Hazırlayan: Kılıç H, Karaca Y, Erol R, Kahriman S, Recep F, Atay S. Arapça metin: Akman M. Kontrol eden: Sarıcaoğlu F. Koordinatör: Yıldıztaş M. Proje yönetmeni: Aydın MA. Cilt 20. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM); 2011.
Yılmaz C, editör. İstanbul Kadı Sicilleri İstanbul Mahkemesi 24 Numaralı Sicil (H. 1138-1151 / M. 1726-1738). Hazırlayan: Recep F, Atay S, Kılıç H, Karaca Y, Erol R, Kahriman S. Arapça metin: Akman M. Kontrol eden: Sarıcaoğlu F. Koordinatör: Yıldıztaş M. Proje yönetmeni: Aydın MA. Cilt 21. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM); 2010.
Yılmaz C, editör. İstanbul Kadı Sicilleri Eyüb (Havâss-ı Refîa) Mahkemesi 3 Numaralı Sicil (H. 993-995 / M. 1585-1587). Hazırlayan: Çakır B, Adıgüzel AS, Trabzonlu Z, Kazan H. Arapça metin: Özcan T. Kontrol eden ve koordinatör: Özcan T. Proje yönetmeni: Aydın MA. Cilt 22. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM); 2011.
Yılmaz C, editör. İstanbul Kadı Sicilleri Hasköy Mahkemesi 5 Numaralı Sicil (H. 1020-1053 / M. 1612-1643). Hazırlayan: Çakır B, Trabzonlu Z, Kazan H, Adıgüzel AS. Arapça metin: Özcan T. Kontrol eden ve koordinatör: Özcan T. Proje yönetmeni: Aydın MA. Cilt 23. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM); 2011.
Yılmaz C, editör. İstanbul Kadı Sicilleri Eyüb (Havâss-ı Refîa) Mahkemesi 19 Numaralı Sicil (H. 1028-1030 / M. 1619-1620). Hazırlayan: Karaca Y, Erol R. Arapça metin: Akman M. Kontrol eden: Sarıcaoğlu F. Koordinatör: Yıldıztaş M. Proje yönetmeni: Aydın M.A. Cilt 24. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM); 2011.
Yılmaz C, editör. İstanbul Kadı Sicilleri Eyüb (Havâss-ı Refîa) Mahkemesi 37 Numaralı Sicil (H. 1047 / M. 1637-1638). Hazırlayan: Kahriman S, Atay S, Recep F. Arapça metin: Akman M. Kontrol eden: Sarıcaoğlu F. Koordinatör: Yıldıztaş M. Proje yönetmeni: Aydın M.A. Cilt 25. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM); 2011.
Yılmaz C, editör. İstanbul Kadı Sicilleri Eyüb (Havâss-ı Refîa) Mahkemesi 49 Numaralı Sicil (H. 1054 / M. 1644). Hazırlayan: Adıgüzel AS, Trabzonlu Z. Arapça metin: Özcan T. Kontrol eden: Özcan T. Proje yönetmeni: Aydın MA. Cilt 26. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM); 2011.
Yılmaz C, editör. İstanbul Kadı Sicilleri Eyüb (Havâss-ı Refîa) Mahkemesi 61 Numaralı Sicil (H. 1065-1066 / M. 1655). Hazırlayan: Çakır B. Arapça metin: Özcan T. Kontrol eden: Özcan T. Proje yönetmeni: Aydın MA. Cilt 27. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM); 2011.
Yılmaz C, editör. İstanbul Kadı Sicilleri Eyüb (Havâss-ı Refîa) Mahkemesi 74 Numaralı Sicil (H. 1072-1073 / M. 1661-1662). Hazırlayan: Kılıç H, Kahriman S, Recep F, Atay S, Erol R, Karaca Y. Arapça metin: Akman M. Kontrol eden: Sarıcaoğlu F. Koordinatör: Yıldıztaş M. Proje yönetmeni: Aydın MA. Cilt 28. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi; 2011.
Yılmaz C, editör. İstanbul Kadı Sicilleri Eyüb (Havâss-ı Refîa) Mahkemesi 82 Numaralı Sicil (H. 1081 / M. 1670-1671). Hazırlayan: Mert T, Günalan R. Arapça metin: Akman M. Kontrol eden: Oğuz M. Koordinatör: Küçükaşcı M. Proje yönetmeni: Aydın MA. Cilt 29. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM); 2011.
Yılmaz C, editör. İstanbul Kadı Sicilleri Hasköy Mahkemesi 10 Numaralı Sicil (H. 1085-1090 / M. 1674-1679). Hazırlayan: Özcan T. Kontrol eden: Emecen F. Proje yönetmeni: Aydın MA. Cilt 30. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM); 2011.
Yılmaz C, editör. İstanbul Kadı Sicilleri Eyüb (Havâss-ı Refîa) Mahkemesi 90 Numaralı Sicil (H. 1090-1091 / M. 1679-1680). Hazırlayan: Recep F, Kılıç H, Erol R, Atay S, Kahriman S, Karaca Y. Arapça metin: Akman M. Kontrol eden: Sarıcaoğlu F. Koordinatör: Yıldıztaş M. Proje yönetmeni: Aydın MA. Cilt 31. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM); 2011.
Yılmaz C, editör. İstanbul Kadı Sicilleri Galata Mahkemesi 5 Numaralı Sicil (H. 983-984 / M. 1575-1576). Hazırlayan: Akman M. Kontrol eden: Aydın MA. Proje yönetmeni: Aydın MA. Cilt 32. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM); 2011.
Yılmaz C, editör. İstanbul Kadı Sicilleri Galata Mahkemesi 7 Numaralı Sicil (H. 985-986 / M. 1577-1578). Hazırlayan: Akman M, Gedikli F. Kontrol eden: Aydın MA. Proje yönetmeni: Aydın MA. Cilt 33. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM); 2011.
Yılmaz C, editör. İstanbul Kadı Sicilleri Galata Mahkemesi 15 Numaralı Sicil (H. 981-1000 / M. 1573-1591). Hazırlayan: Günalan R, Mert T. Arapça metin: Akman M. Kontrol eden: Oğuz M. Proje yönetmeni: Aydın MA. Cilt 34. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM); 2012.
Yılmaz C, editör. İstanbul Kadı Sicilleri Galata Mahkemesi 20 Numaralı Sicil (H. 1005-1007 / M. 1596-1599). Hazırlayan: Akman M, Gedikli F. Kontrol eden: Aydın MA. Proje yönetmeni: Aydın MA. Cilt 35. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM); 2012.
Yılmaz C, editör. İstanbul Kadı Sicilleri Galata Mahkemesi 32 Numaralı Sicil (H. 1015-1016 / M. 1606-1607). Hazırlayan: Akman M. Osmanlıca metin: Gedikli F, Kenanoğlu MM. Kontrol eden: Aydın MA. Proje yönetmeni: Aydın MA. Cilt 36. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM); 2012.
Yılmaz C, editör. İstanbul Kadı Sicilleri Galata Mahkemesi 37 Numaralı Sicil (H. 1022-1024 / M. 1613-1615). Hazırlayan: Erol R, Karaca Y. Arapça metin: Akman M. Kontrol eden: Sarıcaoğlu F. Koordinatör: Yıldıztaş M. Proje yönetmeni: Aydın MA. Cilt 37. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM); 2012.
Yılmaz C, editör. İstanbul Kadı Sicilleri Galata Mahkemesi 46 Numaralı Sicil (H. 1024-1029 / M. 1615-1620). Hazırlayan: Işık A, Yıldız E. Arapça metin: Akman M. Kontrol eden: Oğuz M. Koordinatör: Yıldız K. Proje yönetmeni: Aydın MA. Cilt 38. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM); 2012.
Yılmaz C, editör. İstanbul Kadı Sicilleri Galata Mahkemesi 65 Numaralı Sicil (H. 1051-1053 / M. 1641-1644). Hazırlayan: Atay S, Erol R. Arapça metin: Akman M. Kontrol eden: Oğuz M. Koordinatör: Yıldıztaş M. Proje yönetmeni: Aydın MA. Cilt 39. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM); 2012.
Yılmaz C, editör. İstanbul Kadı Sicilleri Galata Mahkemesi 90 Numaralı Sicil (H. 1073-1074 / M. 1663). Hazırlayan: Recep F, Kahriman S. Arapça metin: Akman M. Kontrol eden: Oğuz M. Koordinatör: Yıldıztaş M. Proje yönetmeni: Aydın MA. Cilt 40. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM); 2012.
Devellioğlu F. Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat Eski ve Yeni Harflerle, Yeniden Düzenlenmiş ve Genişletilmiştir (1993). Yayına hazırlayan: Güneyçal A.S. 18. Baskı. Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları; 2001.
Acar Hİ. Talak. In: Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 39. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı; 2010. p. 496-500.
Sonbol A. Woman in shari’ah courts: a historical and methodological discussion. Fordham International Law Jounal 2003; 27 (1): 225-253.