Alemdar Gazetesi’ne Göre 1911 Yazında İstanbul’un Kolera ile İmtihanı

Salgın hastalıklar insanlık tarihi boyunca birçok kez meydana gelerek toplumların ve devletlerin sosyal, ekonomik, siyasal ve askeri hayatlarını derinden etkilemiştir. Göç, ekonomik kriz ve nüfus azalmasına sebep olan salgınların önüne geçilmesi hususunda yüzyıllarca çeşitli yöntemlere başvurulmuştur. Bu da modern tıbbın gelişimine kadar geçen süreci pozitif yönde etkilemiştir. Toplumları büyük ölçüde etkileyen salgınlardan biri de koleradır. Hijyen koşullarından uzak yerlerde ortaya çıkan kolera, Osmanlı Devleti’nde birkaç kez yayılmıştır. İnsan hareketliliğinin yoğun olduğu yerlerin başında gelen İstanbul, koleradan etkilenen başlıca şehirlerden biridir. XIX. yüzyılda, en az beş büyük kolera salgını geçiren kentte 1911 yazı kolera ile mücadeleyle geçmiştir. Bu çalışmanın amacı 1911 yazında İstanbul’da meydana gelen kolera salgınının etkisini dönemin muhalif yayınlarından birini oluşturan Alemdar Gazetesi aracılığıyla saptamaktır. İncelenen nüshalara göre, 1911 yılının yaz mevsimi boyunca etkili olmasına rağmen hastalık Ağustos ayında artış göstermiştir. Eylül ayının sonlarında kontrol altına alınmaya başlanan hastalık, kışa doğru neredeyse bitme noktasına gelmiştir. Bu çerçevede gazetede yer alan kolera vakaları, koleraya karşı alınan tedbirler, halkın ve devletin koleraya bakış açısı incelenmiştir. 1911 yazında İstanbul’da meydana gelen salgında vaka sayısı 2.500’ü aşmıştır. Salgına karşı alınan tedbirlerde ise yetersiz kalınmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Kolera, Salgın, Hastalık, İstanbul, Alemdar

Struggle Against Cholera in Istanbul in the Summer of 1911 Based on the Reports in Alemdar Daily News

In the history of humanity, epidemics have occured for many times and affected social, financial, political and military lives of the socities and governments. There have been many trials in order to prevent epidemics as they caused immigrations, financial crisis and depopulation in countries. These trials positively affected the period of time until the modern medicine appeared. One of the epidemics affecting the societies highly is cholera. As an illness observed in the places with hygiene problems, cholera spread in Ottoman Empire for a few times. İstanbul was one of the mostly affected cities of cholera as a result of high amount of population movement. In XIXth century, there appeared the epidemics of cholera in İstanbul for five times and the summer of 1911 was full of struggles against cholera.The aim of that study is to analyze the effect of the cholera epidemic in İstanbul in 1911 through the content of Alemdar Daily News, one of the daily newspapers with opposing ideas. The copies of newspaper show that the epidemic showed its effect through the whole summer of 1911, but more densely in August. Being controlled through the middle of September, the epidemic nearly disappeared in the winter months of 1911. The number of cholera incidents, the precautions against cholera and the attitude of the government and the society towards the epidemic were analyzed in that study. During the epidemic in the summer of 1911 in İstanbul, the number of cases exceeded 2,500. The measures taken against the epidemic were insufficient.

Keywords:

Cholera, Epidemic, Illness, Istanbul, Alemdar,

PDF

___

1. Yaşayanlar İ. Bir Hastalık Olarak Kolera ve Tarihte Kolera Pandemileri. Toplumsal Tarih Dergisi 2018;216:50-55.
2. Sarıyıldız G. XIX. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nda Kolera Salgınları, Tarih Boyunca Anadolu’da Doğal Afetler ve Deprem Semineri Bildirileri, İstanbul, İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Tarih Araştırma Merkezi, 2002:309.
3. Uzluk FN. Cholera Asiaticanın Epidemi Tarihi Üstüne Bir Araştırma. Türk Ijiyen ve Tecrübi Biyoloji Dergisi 1948;8(1):8-11.
4. Yıldırım N. Salgın Afetlerinde İstanbul, Afetlerin Gölgesinde İstanbul, Ed. Said Öztürk, İstanbul Kültür A.Ş. Yayınları, İstanbul, 2010:109-154.
5. Yıldırım N. İstanbul’un Kolera ile Tanışması: 1831 Salgını. Toplumsal Tarih 2020;316:62-64.
6. Yıldırım N. İstanbul Boğazı’nda Karantina Uygulamaları. Yeni Deniz Mecmuası 2016;1:45-46.
7. Yıldırım N. Osmanlı Coğrafyasında Karantina Uygulamalarına İsyanlar. Toplumsal Tarih 2006;150:18-19.
8. Yıldırım N. 1893’te İstanbul’da Kolera Salgını. Tarih ve Toplum 1994;129:14-17.
9. Ayar M. 1893-1894 İstanbul Kolera Salgınında Üsküdar, Uluslararası Üsküdar Sempozyumu V, 1-5 Kasım 2007, Bildiriler, Cilt:2, Ed. Coşkun Yılmaz, Görsel Dizayn Ofset ve Matbaacılık, İstanbul, 2008:629-641.
10. Yıldırım N. 1893 İstanbul Kolera Salgını İstatistikleri. Tarih ve Toplum 1996;25(150):373.
11. Unat E.K. Osmanlı İmparatorluğunda 1910-1913 Yıllarındaki Kolera Salgınları ve Bunlarla İlgili Olaylar. Yeni Tıp Tarihi Araştırmaları Dergisi 1995;1:58-62.
12. Yıldız A. Osmanlı İmparatorluğu’nda Sivil ve Türkçe Tıp Eğitimine Geçiș. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Mecmuası 2017;70(3):128.
13. Gültekin, E. Sultan II. Abdülhamid Döneminde Koleraya Karşı İlaç Geliştirme Çabaları, Bilig, 2020, 92: 116-130.
14. Özlü Z. Osmanlı Devleti’nde Difteri Hastalığı ve Koruyucu Sağlık Hizmetlerine Dair Bulgular (19. Yüzyıl Sonları ve 20. Yüzyıl Başlarında). Belleten 2017;81(291):429-455.
15. Özlü Z, Tiryaki K. Osmanlı’da Seferberlik Dönemlerinde Salgın Hastalıklara Karşı Halk Sağlığı Muhafazasına Dair Bulgular, Zeugma II. Uluslararası Multidisipliner Çalışmalar Kongresi 18-20 Ocak 2019, Tam Metin Kitabı, Cilt:2, Ed. Tural Mehmetoğlu & Zhuldyz Sakhi, İKSAD Yayınları, 2019:1169-1182.
16. Ölmez A. İkinci Abdülhamid Döneminde Koruyucu Hekimlik ve Bazı Vesikalar. Belgeler 2016; 34:93-94.
17. Ayar M. Osmanlı Devleti’nde Kolera: İstanbul Örneği (1892-1895), Kitabevi, İstanbul, 2007:267-360.
18. Gültekin E, Doğan G. Osmanlı Dönemi Belediye Tabipliği Uygulamasına Karamürsel Örneğinde Bir Bakış. Lokman Hekim Dergisi 2018;8(3):219.
19. Yıldırım N. İstanbul’da Sağlık Hayatı, Antik Çağ’dan XXI. Yüzyıla Büyük İstanbul Tarihi, Cilt: IV, Ed. Coşkun Yılmaz, İBB Kültür Aş. İstanbul, 2015:99-100.
20. Yıldırım N. Su ile Gelen Ölüm: Kolera ve İstanbul Suları. Toplumsal Tarih 2006;145:3-4.
21. Uyanık N, Mıhçı S. Refi Cevat’ta Siyasi Düşüncenin Değişimi Üzerine, Tarihin Peşinde Uluslararası Tarih ve Sosyal Araştırmalar Dergisi 2014;6(12):318.
22. Koloğlu O. Osmanlı Döneminde Basının İçeriği, İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Yayınları, İstanbul, 2010:223-249.
23. Alemdar, No:8-98/40-131, 18 Şaban-23 Ramazan 1329 (15 Ağustos-16 Eylül 1911), s. 2-4.
24. Alemdar, No: 2-92, 13 Şaban 1329 (9 Ağustos 1911), s. 3.
25. Alemdar, No: 9-100, 19 Şaban 1329 (16 Ağustos 1911), s. 3.
26. Tanin, No: 25-1040, 28 Receb 1329 (25 Temmuz 1911), s. 4.
27. Tanin, No: 17-1033, 19 Receb 1329 (16 Temmuz 1911), s. 5.
28. Tanin, No: 1044, 2 Şaban 1329 (29 Temmuz 1911), s. 5.
29. Tanin, No: 1049, 7 Şaban 1329 (3 Ağustos 1911), s. 5.
30. Alemdar, No: 1-92, 12 Şaban 1329 (8 Ağustos 1911), s. 2.
31. BOA. DH. İD. 50/19, 27 Temmuz 1327 (9 Ağustos 1911).
32. Alemdar, No: 6-97, 17 Şaban 1329 (13 Ağustos 1911), s. 3.
33. Alemdar, No: 7-98, 18 Şaban 1329 (14 Ağustos 1911), s. 2-3.
34. Alemdar, No: 11-102, 22 Şaban 1329 (18 Ağustos 1911), s. 2-3.
35. Alemdar, No: 16-107, 27 Şaban 1329 (23 Ağustos 1911), s. 2.
36. Alemdar, No: 24-115, 7 Ramazan 1329 (31 Ağustos 1911), s. 2-3.
37. Alemdar, No: 25-116, 8 Ramazan 1329 (1 Eylül 1911), s. 2-3.
38. Alemdar, No: 15-106, 26 Şaban 1329 (22 Ağustos 1911), s. 3.
39. Alemdar, No: 20-111, 3 Ramazan 1329 (27 Ağustos 1911), s. 3.
40. Alemdar, No: 39-130, 22 Ramazan 1329 (15 Eylül 1911), s. 2.
41. Alemdar, No: 41-132, 24 Ramazan 1329 (17 Eylül 1911), s. 2.
42. Alemdar, No: 9-100, 21 Şaban 1329 (17 Ağustos 1911), s. 3.
43. Alemdar, No:5-96, 16 Şaban 1329 (12 Ağustos 1911), s. 3.
44. Alemdar, No: 52-143, 7 Şevval 1329 (30 Eylül 1911), s. 4.
45. Alemdar, No: 17-108, 28 Şaban 1329 (24 Ağustos 1911), s. 2.
46. Alemdar, No: 32-123, 15 Ramazan 1329 (8 Eylül 1911), s. 3.
47. Alemdar, No: 35-126, 18 Ramazan 1329 (11 Eylül 1911), s. 3.
48. Alemdar, No: 14-105, 25 Şaban 1320 (21 Ağustos 1911), s. 2.
49. Tanin, No: 1060, 18 Şaban 1329 (14 Ağustos 1911), s. 3.
50. Alemdar, No: 19-110, 2 Ramazan 1329 (26 Ağustos 1911), s. 2.
51. Alemdar, No: 27-118, 10 Ramazan 1329 (3 Eylül 1911), s. 3.
52. Alemdar, No: 30-121, 13 Ramazan 1329 (6 Eylül 1911), s. 2.
53. Alemdar, No: 4-95, 15 Şaban 1329 (11 Ağustos 1911), s. 3.
54. Alemdar, No: 8-99, 11 Şaban 1329 (15 Ağustos 1911), s. 2-3.
55. Alemdar, No: 28-119, 11 Ramazan 1329 (4 Eylül 1911), s. 3.
56. Alemdar, No: 21-112, 4 Ramazan 1329 (28 Ağustos 1911), s. 3.
57. Alemdar, No: 22-113, 5 Ramazan 1329 (29 Ağustos 1911), s. 2.
58. Tanin, No: 1063, 21 Şaban 1329 (17 Ağustos 1911), s. 3.
59. Alemdar, No: 13-104, 24 Şaban 1329 (20 Ağustos 1911), s. 3.
60. Alemdar, No: 30-121, 13 Ramazan 1329 (6 Eylül 1911), s. 2.
61. Alemdar, No: 33-124, 16 Ramazan 1329 (9 Eylül 1911), s. 3.
62. Williams J. K. The Introduction of ‘chemotherapy’ Using Arsphenamine- The First Magic Bullet, Journal of the Royal Society of Medicine 2009;102(8):343-348.
63. Alemdar, No: 46-137, 29 Ramazan 1329 (22 Eylül 1911), s. 2.
64. Alemdar, No: 79-179, 14 Zilkadde 1329 (5 Kasım 1911), s. 4.
65. Alemdar, No: 60-160, 24 Şevval 1329 (17 Ekim 1911), s. 3.
66. Tanin, No: 1132, 5 Zilkadde 1329 (27 Ekim 1911), s. 6.
67. Alemdar, No: 65-165, 29 Şevval 1329 (23 Ekim 1911), s. 2.
68. Alemdar, No: 70-170, 5 Zilkadde 1329 (27 Ekim 1911), s. 4.
69. Alemdar, No: 74-174, 9 Zilkadde 1329 (31 Ekim 1911), s. 3.
70. Alemdar, No: 81-181, 16 Zilkadde 1329 (7 Kasım 1911), s. 2