Mustafa AKTURFAN, Ümit SORMAZ, Bülent ÇİFTKAYA

Unlu mamul çalışanlarının iş sağlığı ve güvenliği yönünden farkındalık düzeyinin belirlenmesi

Unlu mamuller günün her öğününde sevilerek tüketilen ürünler olup gıda sanayi içerisinde önemli bir paya sahiptir. İşveren, çalışan ve toplum için ekonomik anlamda katma değer üreten bir sektör durumundadır. Bu bağlamda işin sürekliliği ve çalışan güvenliği önem arz etmektedir. Bu doğrultuda gerçekleştirilen çalışma yiyecek ve içecek işletmeleri ile diğer turizm işletmelerinde görev yapan unlu mamuller üretim personelinin iş güvenliği ile ilgili uygulamaları ve bilgi düzeylerini ölçerek farkındalık düzeylerini tespit etmek ve elde edilen sonuçlar kapsamında unlu mamuller üretim personelinin iş güvenliği üzerine uygulamaları ve bilgi düzeylerindeki eksiklikler doğrultusunda iş güvenliği farkındalık düzeylerini arttırmak için öneriler geliştirilmek amacıyla yürütülmüştür. Araştırma kapsamında; daha fazla işletmeye ve çalışana ulaşabilmek amacıyla nicel araştırma yöntemlerinden anket tekniği uygulanmıştır. Araştırmanın evreni İstanbul ilinde faaliyet gösteren ve bünyesinde unlu mamuller üretim bölümü olan ekmekçilik ve unlu mamuller işletmeleri, restoran işletmeleri ve otel işletmelerinde çalışan unlu mamuller üretim personelleri oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemini ise; İstanbul ili Avrupa yakasında bulunan ilçelerinde faaliyet gösteren ve bünyesinde unlu mamuller üretim personeli çalıştıran yiyecek ve içecek işletmeleri ile diğer turizm işletmelerinde çalışan ve araştırmaya katılmaya gönüllü 419 unlu mamuller üretim personeli oluşturmuştur. Araştırma sonucunda elde edilen veriler, bir istatistik paket programında değerlendirilmiştir. Katılımcılardan elde edilen demografik ve mesleki bilgilerin değerlendirilmesinde “Frequence” ve “yüzde”, unlu mamuller üretim personelinin iş sağlığı ve güvenliği uygulamaları ile iş sağlığı ve güvenliği hakkında kişisel bilgi düzeylerinin değerlendirilmesinde “ANOVA” testi kullanılmıştır. Araştırma sonunda personellerin demografik bilgileri, mesleki tecrübeleri, iş sağlığı ve güvenliği konusundaki bilgi düzeyleri, işletmelerdeki iş sağlığı ve güvenliği uygulamaları hakkında bulgulanan bilgiler verilmiştir. Ayrıca mutfak, gıda ve turizm ile ilgili eğitim veren devlet ve vakıflara bağlı kurumların müfredat programlarına iş sağlığı ve güvenliği eğitimini uygulamalı olacak şekilde verilmesi önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Unlu mamuller, iş sağlığı ve güvenliği, risk değerlendirmesi, farkındalık, İstanbul

Determining the awareness level of bakery products employees with regard to occupational health and safety

Bakery products are popularly consumed at every meal of the day and have an important share in the food industry. It is a sector that generates economic added value for employers, employees and society. In this context, continuity of work and employee safety are important. In this direction, the study was conducted to determine the awareness levels of bakery products production personnel working in food and beverage establishments and other tourism establishments by measuring their occupational safety practices and knowledge levels, and to develop recommendations to increase the occupational safety awareness levels of bakery products production personnel in line with the deficiencies in their occupational safety practices and knowledge levels within the scope of the results obtained. Within the scope of the research; survey technique, one of the quantitative research methods, was applied in order to reach more enterprises and employees. The population of the study consists of bakery and bakery products production personnel working in bakery and bakery products enterprises, restaurant enterprises and hotel enterprises operating in Istanbul. The sample of the study consisted of 419 bakery production personnel who volunteered to participate in the study and who work in food and beverage establishments and other tourism establishments operating in the districts on the European side of Istanbul province and employing bakery production personnel. The data obtained as a result of the research were evaluated in a statistical package program. "Frequency" and "percentage" tests were used to evaluate the demographic and occupational information obtained from the participants, and "ANOVA" test was used to evaluate the occupational health and safety practices of bakery products production personnel and their personal knowledge levels about occupational health and safety. At the end of the research, the demographic information of the personnel, their professional experience, their level of knowledge about occupational health and safety, and the information found about occupational health and safety practices in the enterprises are given. In addition, it is recommended to include occupational health and safety training in the curriculum programs of state and foundation-affiliated institutions providing education on kitchen, food and tourism.

Keywords:

Bakery products, occupational health and safety, risk assessment, awareness, Istanbul,

PDF

___

Akalay, Y. (2019). İş sağlığı ve güvenliğinin çalışanlar tarafından algılanması ve bir lojistik firması uygulaması [Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul Rumeli Üniversitesi.
Akarsu, H. & Güzel, M. (2018). ÇASGEM, Mutfak bulaşıkhane ve restoranlarda ı̇ş sağlığı ve güvenliği. ÇASGEM Yayınları.
Akgün, E. & Hatırlı, S. A. (2022). Un ve unlu mamuller alt gıda sektöründeki firmaların Ar-Ge ve yenilikçilik düzeylerinin belirlenmesi: TR52 Bölgesi. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 24(42), 435-44.
Aktuna, A. (2017). Tarım sektöründe çalışanların iş sağlığı ve güvenliği çerçevesinde bilgi, tutum ve algı düzeyleri: Tekirdağ Süleymanpaşa örneği [Yüksek Lisans Tezi]. Namık Kemal Üniversitesi.
Aktuna, A. & Aktuna, A. (2017, Mart, 4-5). İnşaat Sektöründe İş Sağlığı ve Güvenliği: Tekirdağ Süleymanpaşa Örneği, III. IBANESS Kongreler Serisi, Edirne, Türkiye.
Alamgir, H., Swinkels, H., Yu, S., & Yassi, A. (2007). Occupational injury among cooks and food service workers in the healthcare sector. American Journal of Industrial Medicine, 50(7), 528-535. https://doi. org/10.1002/ajim.20475.
Altınel, Ö. & Türksoy, N. (2017). Konaklama işletmelerinde iş sağlığı ve güvenliği. Cataloging-InPublication Data, 349.
Arslan, R. (2020). Gastronomi ve mutfak sanatları bölümü öğrencilerinin iş sağlığı ve güvenliği konusundaki bilgi ve tutumları üzerine bir araştırma [Yüksek Lisans Tezi]. Süleyman Demirel Üniversitesi.
Ayna, F. G. (2018). İş sağlığı ve güvenliği kavramı ve mobilya sektörü için örnek risk analizi uygulaması [Yüksek Lisans Tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
Babür, T. E. (2007). Muğla’daki birinci sınıf tatil köylerinde çalışan mutfak personelinin aldıkları hizmet içi eğitimi ve mutfak hijyen durumunun değerlendirilmesi [Yüksek Lisans Tezi]. Selçuk Üniversitesi.
Baybora, D. (2019). İş sağlığı ve güvenliğine genel bakış. D. Baybora (Ed.), İş sağlığı ve güvenliği. 1. Ünite, T.C. Anadolu Üniversitesi Yayını No: 3105, Açıköğretim Fakültesi Yayını No: 2020.
Camkurt, M. Z. (2013). Çalışanların kişisel özelliklerinin iş kazalarının meydana gelmesi üzerindeki etkisi. TÜHİS İş Hukuku ve İktisat Dergisi, 24(6), 70-101.
Choudhry, R. M., Fang, D., & Mohamed, S. (2007). The nature of safety culture: A survey of the state of the art. Safety Science, 45(10), 993-1012. https://doi.org/10.1016/j.ssci.2006.09.003.
Çelebi, D. (2017). Endüstrı̇yel mutfaklarda ı̇ş güvenlı̇ğı̇ rı̇sk değerlendı̇rmesı̇ [Yüksek Lisans Tezi]. Kocaelı̇ Ünı̇versı̇tesı̇.
Çetintaş, K. (2018). Çok tehlikeli işlerde tehlike ve riskler tespit edilirken işverenin / işveren vekilinin etkinliğinin araştırılması: Pendik örneklemi [Yüksek Lisans Tezi]. Üsküdar Üniversitesi.
Çiçek, Ö. & Öçal, M. (2016). Dünyada ve Türkiye’de iş sağlığı ve iş güvenliğinin tarihsel gelişimi. Hak İş Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi, 5(11), 106-129.
Demirtaş, E. S. (2020). Okullarda bulunan acil durum ekiplerinin öz yeterliliklerinin değerlendirilmesi [Yüksek Lisans Tezi]. Gümüşhane Üniversitesi.
Dinçer, Ö. & Utlu, Z. (2017). Restoran sektöründe yaşanan iş kazalarını önlemede iş sağlığı ve güvenliğinin önemi. Aydın Gastronomy, 1(2), 41-50.
Durdu, A. (2006). İşçi sağlığı ve ı̇ş güvenliği düzenlemeleri ı̇le ı̇lgili ı̇şgörenlerin tutumlarını belirlemeye yönelik bir araştırma [Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul Üniversitesi.
Durmaz, M. A. (2022). Gıda sektöründe iş sağlığı ve güvenliği risklerinin çok kriterli karar verme yöntemi ile değerlendirilmesi [Yüksek Lisans Tezi]. Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi.
Dünya Sağlık Örgütü (2023, Nisan). İş sağlığı ve güvenliği. Occupational health. https://www.who.int/ health-topics/occupational-health adresinden 5 Mayıs 2023 tarihinde alınmıştır.
Eraslan, E. & Cansaran, C. (2020). İş sağlığı ve güvenliği algısının değerlendirilmesi. Journal of Turkish Operations Management, 4(1), 357-368.
Eren, M. N. (2016). Fırınlarda iş sağlığı ve güvenliği risklerinin değerlendirilmesi [İş Sağlığı ve Güvenliği Uzmanlık Tezi]. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı.
Gezgel, H. (2021). Hazır yemek sektöründe çalışanların ı̇ş sağlığı ve güvenlı̇ğı̇ farkındalık düzeyı̇nı̇n belı̇rlenmesı̇ [Yüksek Lisans Tezi]. Uşak Ünı̇versı̇tesı̇.
Gül, S. (2022). İş sağlığı ve güvenliği yönetim sistemi (45001) performansının ölçülmesi gıda işletmesinde uygulama [Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul Gelişim Üniversitesi.
Houba, R., Doekes, G., & Heederik, D. (1998). Occupational respiratory allergy in bakery workers: A review of the literature. American Journal of Industrial Medicine, 34(6), 529-546. https://doi.org/10.1002/ (SICI)1097-0274(199812)34:6<529::AID-AJIM1>3.0.CO;2-I.
Irmak, İ. (2020). Gümüşhane Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi öğrencilerinin iş güvenliği algılarının değerlendirilmesi [Yüksek Lisans Tezi]. Gümüşhane Üniversitesi.
İlhan, M. N., Gözükara, M. G. & Aksu, E. (2017). Turizm sektöründe iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili sorunlar ve çözüm önerileri. Gazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 2(2), 1-8.
Kalteh, H. O., Mortazavi, S. B., Mohammadi, E., & Salesi, M. (2021). The relationship between safety culture and safety climate and safety performance: a systematic review. International journal of occupational safety and ergonomics, 27(1), 206-216.
Karanikas, N., Popovich, A., Steele, S., Horswill, N., Laddrak, V., & Roberts, T. (2020). Symbiotic types of systems thinking with systematic management in occupational health & safety. Safety Science, 128, 104752. https://doi.org/10.1016/j.ssci.2020.104752.
Karabulut, Ö. F. (2016). Toplu beslenme hizmeti veren kurumların iş sağlığı ve iş güvenliği yönünden değerlendirilmesi [Yüksek Lisans Tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
Karaçay, H. (2017). İş güvenliği mevzuatı çerçevesinde toptan gıda ve dağıtım işlerinde örnek alan irdelenmesi [Yüksek Lisans Tezi]. Üsküdar Üniversitesi.
Karadeniz, O. (2012). Dünya’da ve Türkiye’de iş kazaları ve meslek hastalıkları ve sosyal koruma yetersizliği. Çalışma ve Toplum, 3(34), 15-73.
Keskin, H. (2022). Akdeniz Bölgesi’nde iş sağlığı ve güvenliğinin turizm sektöründe uygulanması [Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul Yeni Yüzyıl Üniversitesi.
Leso, V., Fontana, L., & Iavicoli, I. (2018). The occupational health and safety dimension of Industry 4.0. La Medicina Del Lavoro, 109(5), 327. https://10.23749/mdl.v110i5.7282.
Meijster, T., Van Duuren-Stuurman, B., Heederik, D., Houba, R., Koningsveld, E., Warren, N., & Tielemans, E. (2011). Cost-benefit analysis in occupational health: A comparison of intervention scenarios for occupational asthma and rhinitis among bakery workers. Occupational and Environmental Medicine, 68(10), 739-745. http://dx.doi.org/10.1136/oem.2011.064709.
Mil, H. İ. & Güvercin, A. (2016). İş kazası ve meslek hastalığı sigortasının meslek hastalığı boyutunun analizi. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(27/3), 82-100.
Milczarek, M., & Najmiec, A. (2004). The relationship between workers’ safety culture and accidents, near accidents and health problems. International Journal of Occupational Safety and Ergonomics, 10(1), 25-33.
Mokarami, H., Alizadeh, S. S., Pordanjani, T. R., & Varmazyar, S. (2019). The relationship between organizational safety culture and unsafe behaviors, and accidents among public transport bus drivers using structural equation modeling. Transportation Research Part F: Traffic Psychology and Behaviour, 65, 46-55.
Moyce, S. C., & Schenker, M. (2018). Migrant workers and their occupational health and safety. Annual Review of Public Health, 39, 351-365. https://doi.org/10.1146/annurev-publhealth040617-013714.
Muniz, B. F., Peon, J. M. M., & Ordas, C. J. V. (2007). Safety culture: analysis of the causal relationships between its key dimensions. Journal of Safety Research 38(6), 627–641. https://doi.org/10.1016/j. jsr.2007.09.001.
Olcay, Z. F. (2019). Mutfakta iş sağlığı ve güvenliği. Anadolu Bil Meslek Yüksekokulu Dergisi, 14(53), 21-34.
Ondıeki, J.M. (2013) Assessment of the adoption and level of ımplementation of cleaner production by star rated hotels in Nairobi County, Kenya. [MA Research Project]. University of Nairobi.
Özkılıç, Ö. (2005). İş sağlığı ve güvenliği, yönetim sistemleri ve risk değerlendirme metodolojileri. TİSK Yayınları.
Resmî Gazete (2012, Mart). İş sağlığı ve güvenliğine ilişkin işyeri tehlike sınıfları tebliği. https://www. resmigazete.gov.tr/eskiler/2012/12/20121226-11.htm.
Semiz, H. (2019). Adana Büyükşehı̇r Beledı̇yesı̇ halk ekmek ve unlu mamül hı̇zmet süreçlerı̇ ı̇ş güvenlı̇ğı̇ uygulamaları ve rı̇sk değerlendı̇rmesı̇ [Yüksek Lisans Tezi]. Çukurova Ünı̇versı̇tesı̇.
Sinclair, R. C., Smith, R., Colligan, M., Prince, M., Nguyen, T., & Stayner, L. (2003) Evaluation of a safety training program in three food service companies. Journal of Safety Research, 34(5), 547-558. https://doi.org/10.1016/j.jsr.2003.03.003.
Shikdar, A.A., & Sawaqed, N. M. (2003). Worker productivity, and occupational health and safety issues in selected industries. Computers & Industrial Engineering, 45(4), 563-572. https://doi.org/10.1016/S0360- 8352(03)00074-3.
Sosyal Güvenlik Kurumu. (2023a, Nisan). İş kazası. 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu. https://www.sgk.gov.tr/Content/Post/7b0b48c6-ceba-472b-8011-c4a9b3125133/IsKazasi-2022-07-21-09-56-51 adresinden 12 Mayıs 2023 tarihinde alınmıştır.
Sosyal Güvenlik Kurumu. (2023b, Nisan). Meslek hastalığı. Sosyal Güvenlik Kurumu. https://www. sgk.gov.tr/Content/Post/a4b7b555-198f-41e4-a02fa52276bda37/Meslek-Hastaligi-2022-07-21-10-54-41 adresinden 9 Mayıs 2023 tarihinde alınmıştır.
Sormaz, Ü., Demirçivi, B. M., & Yeşiltaş, M. (2014). Dışarıya yemek hizmeti veren (catering) ı̇şletmelerde çalışanların ı̇ş güvenliği bilgilerinin değerlendirilmesi. Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(2), 61-76.
Stoia, M., & Oancea, S. (2008). Occupational risk assessment in a bakery unit from the District of Sibiu. Acta Universitatis Cibiniensis Series E: Food Technology, 12(2), 11-6.
Strahlendorf, P. (2013) A theory of ıncidents: you are your brother and sister’s keeper. Ontario: Workplace Safety North; A Health & Safety Ontario Partner, https://www.workplacesafetynorth.ca/news/news-post/ theory-incidents-you-are-your-brother-and-sister%E2%80%99s-keeper.
Sünbül, A. U. (2015). Türkiye’de iş sağlığı ve güvenliği eğitimi [Yüksek Lisans Tezi]. Beykent Üniversitesi.
Şahin, H. & Erkal, S. (2010). Konaklama işletmelerinde çalışan mutfak personelinin iş kazası geçirme durumlarının ve kaza nedenlerinin belirlenmesi. Sağlık ve Toplum Dergisi, 20(2), 40-48.
Tak, S. (2016). An assessment of occupational health and safety risks in the hospitality industry: The case of Sarova Stanley Hotel, Nairobi, Kenya [Doctoral Dissertation]. University of Nairobi.
Tatlıcan, M. & Çögenli, M. Z. (2020). İş sağlığı ve güvenliği performans değerlendirme uygulamalarının iş tatmini üzerine etkisi: Endüstri işletmesi örneği. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(1), 181- 194.
Uluslararası Çalışma Örgütü. (2023, Nisan). İş sağlığı ve güvenliği. International Labor Organization, Occupational Health. https://www.ilo.org/safework/areasofwork/occupational-health/lang--en/index.htm adresinden 7 Mayıs 2023 tarihinde alınmıştır.
Ural, A., & Kılıç, İ. (2013). Bilimsel araştırma süreci ve SPSS ile veri analizi, gözden geçirilmiş ve yenilenmiş 4. Baskı. Detay Yayıncılık.
Wazır, A.W. (2013) Challenges of implementing health and safety programmes in Kenya Airways (KQ) [MBA Research Project]. University of Nairobi.
Wright, M., Marsden, S., & Antonelli, A. (2004). Building an evidence base for the health and safety commission strategy to 2010 and beyond: a literature review of interventions to improve health and safety compliance. Research report 196. Health and Safety Executive. Greenstreet Berman Ltd.