Bir ölçek geliştirme çalışması: Kemoterapi uygulanan hastalarda özbakım yetersizliği kuramına gore özbakım davranışları ölçeği

Amaç: Bu araştırmanın amacı, kemoterapi uygulanan hastalarda Orem’in Öz Bakım Yetersizliği Kuramı’na göre öz bakım davranışlarını ölçmeye yönelik bir ölçme aracı geliştirmektir. Yöntem: Araştırma, temel bir araştırma niteliğinde olup, İstanbul da Avrupa yakasında bulunan üç eğitim ve araştırma hastanesinde, araştırma kriterlerine uyan ve araştırmaya katılmayı kabul eden 600 hasta üzerinde, Ağustos 2016–Şubat 2017 tarihleri arasında gerçekleştirilmiştir. Verilerin toplanmasında Hasta Bilgi Formu ve araştırmacı tarafından geliştirilen taslak ölçek kullanılmıştır. Verilerin analizinde tanımlayıcı istatistikler,yapı geçerliliği için açımlayıcı faktör analizi yapılmıştır. Güvenirlik analizleri için, Cronbach Alpha ve Spearman-Brown korelasyon testleri kullanılmıştır. Bulgular:5’li likert tipi olan ölçeğin, 24 maddeden ve bireysel bakım,uyku düzeni,solunumu sürdürme,aktivite ve hareket,beslenme alışkanlığı ve sorunlarla başa çıkma olmak üzere 6 faktörden oluştuğu,açıklanan toplam varyansın %64.75 olduğu saptanmıştır. Yapılan güvenirlik analizi sonucunda, ölçeğin Cronbach’s alfa katsayısı 0.88 olarak hesaplanmıştır. Test-tekrar test güvenirliğini belirlemek için yapılan analizler sonucunda (n=30) ölçeğin iki uygulaması arasında yüksek düzeyde tutarlılık saptanmıştır (r:.945, p<0.001). Sonuç: Geliştirilmiş olan bu ölçeğin, geçerlik ve güvenilirliği oldukça yüksek, bireylerin öz bakım davranışlarını belirlemede güvenilir ve geçerli bir ölçme aracı olduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Kanser, Özbakım, Ölçek Geliştirme, Hasta, Tedavi

PDF

___

Ertem G, Kalkım A, Bulut S, Sevil Ü. Radyoterapi Alan Hastaların Evde Bakım Gereksinimleri Ve Yaşam Kaliteleri. Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi 2009;2(2):3-12.
Prutipinyo C, Maikeow K, Sirichotiratana N. Self-Care Behaviours of Chemotherapy Patients. J Med Assoc Thai 2012;95:30-37.
Başak ŞC. Üniversite Öğrencilerinde Meme Kanseri Bilgi Seviyesi: Geniş Kapsamlı Meme Kanseri Bilgi Testi’nin Geçerlik Ve Güvenirlik Çalışması. Okan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ahmet Tosun, İstanbul, 2015.
Rocha LS, Beuter M, Neves ET, Leite MT, Brondani CM, Perlini NMOG. Self-Care Of Elderly Cancer Patients Undergoing Outpatient Treatment. Text Context Nursing, Florianópolis 2014; 23(1): 29-37.
National Cancer İnstitute. Cancer Statistics. Erişim yeri: https://www.cancer.gov/about cancer/understanding/statistics Erişim tarihi: 05.12.2016.
World Health Organization. World Cancer Day 2017. Erişim yeri: http://www.who.int/cancer/en/ Erişim tarihi: 19.05.2017.
Hacıkamiloğlu E, Karaca MZ, Gültekin M. Onkoloji Hemşireliği, Türkiye’de Kanser Kontrolü. 1. Basım, İstanbul, Nobel Tıp Kitabevleri Ltd. Şti, 2014:3-5.
Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Kanser Daire Başkanlığı. 2014 Yılı Türkiye Kanser İstatistikleri. Erişim yeri: http://www.who.int/cancer/en/, Erişim tarihi: 19.05.2017.
Perry MC. Siciencefic Basis Of Cancer Chemotherapy. In: The Chemotherapy Source Book. Ed.:M.C. Perry. 4. ed. Philedelpia, lipincot Wiliams& Wilkings, 2008:1-7.
Aslan FE, Olgun N, Uzun Ö. Kanserde Tedavi. Karadakovan A, Aslan FE (Ed.), Dahili ve Cerrahi Hastalıklarda Bakım, 2. baskı, Adana Nobel Kitabevi, 2011: 213-228.
Büker N, Şen F. Onkoloji Hastasında Kemoterapi ve Bakım. Can G (Ed.), Onkoloji Hemşireliği, 1. basım, İstanbul, Nobel Tıp Kitabevleri Ltd. Şti, 2014:205-213.
Pekmezci H. Kanser Hastalarına Verilen Eğitimin Kemoterapi Semptomlarına Etkisi. Karadeniz Teknik Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Sevilay Hintistan, 2013, Trabzon, 2013.
DeVita VT, Chu E, Chu J. A History of Cancer Chemotherapy. Cancer Research, 2008; 68: (21). Erişim yeri: http://www.cancer.gov/about-cancer/what-is-cancer.
Murphy BA, Beaumont JL, Isitt J, Garden AS, Gwede CK, Trotti AM, Meredith RF, Epstein JB, Le QT, Brizel DM, Bellm LA, Wells N, Cella D. Mucositis-Related Morbidity And Resource Utilization İn Head And Neck Cancer Patients Receiving Radiation Therapy With Or Without Chemotherapy. J Pain Symptom Manage 2009;38(4):522–532.
Velioğlu P. Hemşirelikte Kavram ve Kuramlar. 1. Basım, İstanbul, Alaş Ofset, 1999.
Karataş H, Öztürk C. Orem’in Öz Bakım Yetersizlik Kuramı Ve Posttravmatik Epilepside Hemşirelik Bakımı. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 2008;11(2).
Kılıçgün MY. Özbakım Becerilerinde Ebeveyn Desteği Envanterinin Geliştirilmesi Ve Standardizasyonu. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (Kefad) 2013;14(3): 19-36.
Orem DE. Self-care deficit theory of nursing: concepts and applications. 7th ed., USA: Mosby-Year Book, 2001:99-135.
Kızılcı S, Avdal EÜ. Diyabet ve Özbakım Eksikliği Hemşirelik Teorisinin Kavram Analizi. DEUHYO ED 2010; 3(3):164-168.
Fawcett J. Contemporary Nursing Knowledge: Analysis And Evaluation Of Conceptual Models Of Nursing. 2th ed., USA: FA Davis Comp, 2005: 223–319.
Yeşilbalkan ÖU, Akyol AD, Çetinkaya Y, Altın T, Ünlü D. Kemoterapi Tedavisi Alan Hastaların Tedaviye Bağlı Yaşadıkları Semptomlar Ve Yaşam Kalitesine Olan Etkisinin İncelenmesi. Ege Üniversitesi Hemşirelik Yüksek Okulu Dergisi 2005; 21:13-31.
Comfrey AL, ve Lee HBA. First Course in Factor Analysis. 1st ed., Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum Associates, 1992.
Çakmur H. Araştırmalarda Ölçme-Güvenilirlik-Geçerlilik. TAF Preventive Medicine Bulletin 2012:11(3).
Büyüköztürk Ş. Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Ankara, Pegem Akademi, 2016.
Davis LL. Instrument review: Getting the most from a panel of experts. Applied Nursing Research 1992; 5:194-197.
Tezbaşaran AA. Likert Tipi Ölçek Geliştirme Kılavuzu. Ankara, TPD Yayınları, 1996.
Tavşancıl E. Tutumların ölçülmesi ve SPSS ile veri analizi. Ankara, Nobel Yayın Dağıtım, 2010: 45-51.
Öztürk H, Babacan E. Bir Ölçek Geliştirme Çalışması: Hastanede Çalışan Sağlık Personeli İçin İş Güvenliği Ölçeği. Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi 2012;9(1): 36-42.
Dost A, Bahçecik AN. Hemşirelik Mesleğine Yönelik İmaj Ölçeği Geliştirilmesi. G.O.P. Taksim E.A.H. JAREN 2015;1(2):51-59.