Çin ve Rusya Federasyonu'nun Perspektifinden Şanghay İşbirliği Örgütü

Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ) Soğuk Savaş’ın bitişiyle birlikte Amerika’nın ‘tek kutuplu dünya düzeni’ dayatmasına karşı gelen en önemli oluşumların başında gelmektedir. Francis Fukuyama’nın ‘Tarihin Sonu’ teziyle liberal demokratik değerlerin zaferini ilan ettiği, Charles Krauthammer ise ünlü makalesi ‘Tek kutuplu An’ (Unipolar Moment) ile Soğuk Savaş’ın bitimiyle dünyanın tartışmasız hegemon gücünün ABD olduğunu ileri sürdüğü yaklaşımına karşı en önemli tepki 1996’da Şanghay Beşlisi’nin kurulması olmuştur. Son yıllarda ekonomik, siyasi ve askeri alanda gösterdiği gelişmeler, yaptığı askeri tatbikatlar ve ‘Amerikanın şer ekseni’ içerisinde gösterdiği doğal kaynak zengini İran’ın örgüte gözlemci olarak girmesi ile ŞİÖ dünya kamuoyunun gündeminde daha sık yer almaya başlamıştır. Ayrıca bu üyelik ile ŞİÖ’nün ‘Amerikan karşıtı’ imajı perçinlenmiş, örgütün askeri yönden aldığı kararlar nedeniyle ŞİÖ’ye ‘NATO’nun şeytan ikizi’ (Morozov, http//www.ideasinactiontv.com) yakıştırması da yapılmaya başlanmıştır. Son olarak 2012 Pekin Zirvesi’nde Türkiye’nin diyalog ortağı, Afganistan’ın ise gözlemci üye olması ile örgüt giderek daha güçlü bir küresel güç haline getirmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Şanghay İşbirliği Örgütü, Çin, Rusya Federasyonu, Sınır sorunları.

The Shanghai Cooperation Organization from the perspective of China and Russian Federation

With the end of the Cold War, The Shanghai Cooperation Organization (SCO) is the head of the most important organizations that objects to America's 'unipolar world order' imposition. In 1996, the most important reaction to the approach which, includes Francis Fukuyama’s thesis of 'End of History' that declares the victory of liberal democratic values, Charles Krauthammer’ article named ‘Unipolar Moment’ proposes ABD as indisputable dominant power all over the world, is establishment of Quintet Shanghai. In recent years, The SCO has started to take place more frequently in the agenda of world public as natural resource-rich Iran, which made process in the field of economics, military and political, the military exercises and was shown in the 'axis of evil America', entered to the organization as an observer. In addition with this membership SCO’s image of anti-American has been riveted and due to the decisions taken by the military aspects of the organization it is also started to impute 'evil twin of NATO'(Morozov, http//www.ideasinactiontv.com) to SCO. Finally, in 2012 Beijing Summit, Turkey’s being the dialogue partner and Afghanistan’s becoming the observer member of organization increasingly makes the organization a powerful global force.

Keywords:

Shanghai Cooperation Organization, China, Russian Federation, Border issues,

PDF

___

Afzal, A. Security Cooperation in Central Asia: The Changing Role of Multlateral Organizations, Strategic Studies, The Institute of Strategic Studies Islamabad, http://www.issi.org.pk/oldsite/ss_Detail.php?dataId=408, 12.04.2012.
Akçadağ, E. Yükselen Güç Çin’in Dünden Bugüne Dış Politika Analizi, http://www.bilgesam.org/tr/index.php?option=com_content&view=article&id=1678:yuekselenguec-cinin-duenden-buguene-d-politika-analizi-&catid=173:analizler-uzakdogu, 16.03.2012.
Akihiro, I. “The Shanghai Cooperation Organization and Its Implications for Eurasian Security: A New Dimension of Partnership after the Post-Cold War Period”, http://srch.slav.hokudai.ac.jp/coe21/publish/no2_ses/4-1_Iwashita.pdf, pp. 259-281, 10.06.2012
Al-Qahtani, M. (2006). The Shanghai Cooperation Organization and Law of International Organizations, Chinese Journal of International Law, Vol. 5, No. 1, pp. 129-147.
Amanov, Ş. (2006). ABD’nin İnsan Hakları Politikası ve Çin: Doğu Türkistan Örneği, Avrasya Dosyası, Cilt 12, Sayı 1, ss. 67-98.
Aksay, H. “Türkiye ŞİÖ’nün Dialog Ortağı Oldu”, (http://t24.com.tr/yazi/turkiye-sionun-diyalog-ortagioldu/5233), 20.07.2012
Andican, A. (2006). Çin Satrancında Orta Asya, Avrasya Dosyası, Cilt 12, Sayı 1, ss. 7-36.
Bakshi, J. (2001). Sino-Russian Strategic Partnership in Central Asia: Implications fo India, Strategic Analysis, Vol. 25, Issue 2, May 2001, (http://www.idsa-india.org/an-may-2.01.htm)
Bakshi, J. “Shanghai Cooperation Organization Before After September 11”, Strategic Analysis, Apr.Jun 2002, Vol. XXVI, No. 2, http://www.ciaonet.org/oljsa/sa_apr02baj01.html, 07.05.2007.
Boland, Julie “Ten Years of the Shanghai Cooperation Organization: A Lost Decade? A Partner for the U.S.?”, Foreign Policy at Bookings, 21st Century Defence Initiative Policy Paper, 20 June 2011, s. 22.
Çıplak, M. (2001). Çin’de İnsan Hakları ve Ayrılıkçı Hareketler, Çin’in Gölgesinde Uzakdoğu Asya, Deniz Ülke Arıboğan (der.) (Birinci Basım). İstanbul: Bağlam Yayınları.
Çoban, E., (2003) Soğuk Savaş Sonrasında Rusya-Çin İlişkileri ve Şanghay İşbirliği Örgütü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Çolakoğlu, S., Şanghay İşbirliği Örgütü’nün Geleceği ve Çin, Uluslararası İlişkiler, Cilt 1, Sayı 1, ss. 173-197, Bahar 2004.
Dokuzlar, B., Yılmaz, H. ve Pala, C. (2006) Çin’in Orta Asya Enerji Politikası, Avrasya Dosyası, Cilt 12, Sayı 1, 297-322, 2004.
Erkmen, E., “Türkiye’nin Şanghay İşbirliği Örgütü Üyeliği, Stratejik Düşünce Enstitütü, (http://www.sde.org.tr/tr/kose-yazilari/1152/-turkiyenin-sanghay-isbirligi-orgutu-uyeligi.aspx), 01.07.2012.
Gevgilili, A., Çin-Sovyet Çatışması, Milliyet, 09.03.1969; (http://gazetearsivi.milliyet.com.tr/Arsiv/1969/03/09), 07.07.2012.
Güneş, H. (2001) Çin’in Ortadoğu Politikası, Çin Gölgesinde Uzakdoğu Asya, Deniz Ülke Arıboğan (der.) (der.) (Birinci Basım). İstanbul: Bağlam Yayınları, ss. 297-318. http://www.sectsco.org/htm/00027.html, 11.06.2012
Jia, Q. The Success of the Shanghai Five: Interest, Norms and Pragmatism, http://www.comw.org/cmp/fulltext/0110jia.htm, 17.11.2006
Karaca, K. (2004), Dünyadaki Yeni Güç Çin: Tek Kutuptan Çok Kutuba. (İkinci Baskı). İstanbul: IQ Yayınları.
Kessikbayev, A. Şanghay Beşlisinden Şanghay İşbirliği Örgtüne, TASAM, (http://www.tasam.org/trTR/Icerik/145/sanghay_beslisinden_sanghay_isbirligi_orgut), 10.06.2012.
Morozov, E. “NATO’s Evil Twin”, TCS Daily, (http://www.ideasinactiontv.com/tcs_daily/2006/06/natosevil-twin.html), 05.07.2012.
Oğan, S. Şanghay İşbirliği Örgütü Küresel Güç Olma Yolunda., http://www.turksam.org/tr/a417.html, 15.05.2012.
Özbay, F. ŞİÖ’nün Abhazya ve Güney Osetya Sınavı, http://www.bilgesam.com/tr/index.php?option=com_content&view=article&id=1793:oenuenabhazya-ve-gueney-osetya-ile-snav&catid=176:analizler-rusya, 15.05.2012.
Mehmet Saray, Doğu Türkistan Türkleri Tarihi: Başlangıçtan 1878’e kadar, Doğu Türkistan Vakfı Araştırma Merkezi Yayınları, Cilt 1, İstanbul, 1998.
SCO Establishment Decleration, http://www.sectsco.org/EN/show.asp?id=68, 10.05.2011.
SCO Charter, s. 25. http://www.sectsco.org/EN/show.asp?id=69, 05.04.2011.
SCO Charter, http://www.sectsco.org/EN/show.asp?id=69, 05.04.2011.
T.C. Ekonomi Bakanlığı İhracat Bilgi Platformu, http://www.ibp.gov.tr/pg/section-pgulke.cfm?id=%C3%87in%20Halk%20Cum., 15.06.2012.
T.C. Pekin Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği, “Çin Halk Cumhuriyeti-Ekonomik Gelişmeler”, Nisan 2012, s. 6. (www.musavirlikler.gov.tr/.../ekonomikdurum-chc-2012_nisan.doc), (15.06.2012)
Telatar, G. (2005). Şanghay İşbirliği Örgütü: 21. Yüzyılın Bölgesel/Küresel Çekim Merkezi, Geleceğin Süper Gücü Çin: Uzakdoğu’daki Entegrasyonlar ve Şanghay İşbirliği Örgütü, Atilla ve İlhan Güllü (der.), İstanbul: TASAM Yayınları.
Turgut, A. Afganistan Şangay İşbirliği Örgütü Üyeliğine Talip, http://www.usak.org.tr/makale.asp?id=2136, 08.07.2012.
Turgut, A. Şanghay İşbirliği Örgütü: Jeopolitik Blöf? Örgütün Araçsallaştırılması ve Bölgeselleşme Arasında Bir İkilem, http://www.usakgundem.com/makale/57/%C5%9Fanghay%C4%B0%C5%9Fbirli%C4%9Fi-%C3%B6rg%C3%BCt%C3%BC-jeopolitik-bl%C3%B6f%C3%B6rg%C3%BCt%C3%BCnara%C3%A7salla%C5%9Ft%C4%B1r%C4%B1lmas%C4%B1-veb%C3%B6lgeselle%C5%9Fme-aras%C4%B1nda-bir-%C4%B0kilem.html#_ftnref,
06.2012.
Üngör, Ç. (2005). Çin’in Tek Ülke, İki Sistem Politikası: Tayvan, Hong Kong ve Macau. Geleceğin Süper Gücü Çin: Uzakdoğu’daki Entegrasyonlar ve Şanghay İşbirliği Örgütü, Atilla Sandıklı ve İlhan Güllü (der.). İstanbul: TASAM Yayınları.
Yom, Sean L. (2005). Şanghay İşbirliği Örgütü’nün Geleceği, Geleceğin Süper Gücü Çin: Uzakdoğu’daki Entegrasyonlar ve Şanghay İşbirliği Örgütü, Gül Arıkan Akdağ, (çev.) Atilla Sandıklı (der.) İstanbul: TASAM Yayınları.
Zhuangzhi, S., “New and Old Regionalism: The Shanghai Cooperation Organization and Sino-Central Asian Relations”, Review of International Affairs, Vol. 3, Issue 4, pp. 600-612, Summer 2004.