Gökhan KAHVECİ, Sedef Selin GÜLAY, ELİF BAHADIR

ORTAÖĞRETİM ÖĞRETMENLERİN KAYIRMACILIK ALGILARI İLE PSİKOLOJİK SERMAYE DÜZEYLERİ ARASINDAKİ İLİİKİNİN İNCELENMESİ197

Bu araştırmanın amacı ortaöğretim kurumlarında görev yapan öğretmenlerin okul yönetiminin kayırmacı uygulamalarına ilişkin algıları ile psikolojik sermaye düzeyleri arasındaki ilişkiyi incelemektedir. Ayrıca, bu değişkenlerin cinsiyet, yaş, medeni durum, eğitim düzeyi, branş, hizmet yılı ve okul türüne göre farklılaşıp farklılaşmadığı belirlenmeye çalışılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu Trabzon ilinde ortaöğretim kurumlarında görev yapan 250 öğretmen oluşturmaktadır. Araştırma ilişkisel tarama modelinde betimsel bir çalışmadır. Araştırma verilerinin toplanmasında Okul Yönetiminde Kayırmacılık Ölçeği ve Psikolojik Sermaye Ölçeği kullanılmıştır. Verilerin analizinde SPSS 20.0 paket programı kullanılarak, korelasyon analizi, t- Testi, Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA); Mann Whitney- U testi ve Kruskal Wallis H testi yapılmıştır. Araştırma sonucunda öğretmenlerin kayırmacılık algılarının düşük, psikolojik sermaye düzeylerinin yüksek olduğu sonucuna varılırken, bu iki değişken arasında negatif yönde anlamlı olmayan ilişki tespit edilmiştir. Öğretmenlerin kayırmacılık algıları hizmet yılı ve okul türü değişkenine göre farklılaşırken, cinsiyet, yaş, medeni durum, eğitim düzeyi ve branş değişkenlerine göre farklılaşmadığı tespit edilmiştir. Psikolojik sermaye düzeylerine ilişkin yapılan incelemede ise, değişkenler arasında anlamlı farklılık bulunamamıştır.

AN EXAMINATION OF THE RELATIONSHIP BETWEEN HIGH SCHOOL TEACHERS’ PERCEPTIONS OF FAVORITISM AND PSYCHOLOGICAL CAPITAL LEVELS

The aim of this study is to examine the relationship between secondary school teachers' favoritism perceptions on the school administrators and their psychological capital levels. In addition, it has been tried to determine whether these variables differ according to gender, age, marital status, education level, branch, service year and school type or not. The sample of the study consists of 250 teachers working at secondary education institutions in Trabzon. It is a descriptive study in relational screening model. The data were collected by The Favoritism Scale in the School Management and The Psychological Capital Scale. In the analysis of the data, correlation analysis, t-Test, One Way Variance Analysis (ANOVA), Mann Whitney-U test and Kruskal Wallis H test were used with SPSS 20.0 package program. As a result, it was concluded that the teachers had low favoritism perceptions, high psychological capital levels, and no significant negative correlation was found between these two variables. While the favoritism perceptions of teachers differentiated according to service year and school type, they did not differ according to gender, age, marital status, educational level and branch variables. No significant difference was found between these variables in examining psychological capital levels.

PDF

___

Akgün, E. (2015). Lise öğretmenlerinin psikolojik sermaye düzeyleri ile yaşam doyumu düzeyleri arasındaki ilişki. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Kahramanmaraş.
Arasli, H., & Tumer, M. (2008). Nepotism, favoritism and cronyism: A study of their effects on job stress and job satisfaction in the banking industry of North Cyprus. Social Behavior and Personality: An international journal, 36(9), 1237-1250.
Araslı, H., Bavik, A., & Ekiz, E. H. (2006). The effects of nepotism on human resource management: The case of three, four and five star hotels in Northern Cyprus. International Journal of Sociology and Social Policy, 26 (7/8), 295–308.
Argon, T. (2015). Öğretmen görüşlerine göre ilkokullarda yöneticilerin kayırmacılık davranışları. Kastamonu Eğitim Dergisi, 24(1), 233-250.
Aslan, İ. (2017). Öğretmenlerin psikolojik sermaye algıları ile Örgütsel bağlılıkları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Siirt Üniversitesi, Siirt.
Avey, J. B., Luthans, F., & Youssef, C. M. (2010). The additive value of positive states in predicting work attitudes and behaviors. Journal of Management, 36(2), 430-452.
Avolio, B. J., & Luthans, F. (2006). The high impact leader: Moments matter in accelerating authentic leadership development. New York, NY: McGraw-Hill.
Aydın, Y. (2016). Örgütsel sessizliğin okul yönetiminde kayırmacılık ve öğretmenlerin öz yeterlik algısı ile ilişkisi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 22(2), 165-192.
Bandura, A. (1997). Self-efficacy: The exercise of control. New York: Freeman.
Bandura, A., & Locke, E. A. (2003). Negative self-efficacy and goal effects revisited. Journal of Applied Psychology, 88(1), 87-99.
Büyükgöze, H., & Kavak, Y. (2017). Algılanan örgütsel destek ve pozitif psikolojik sermaye ilişkisi: lise öğretmenleri örnekleminde bir inceleme. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 23(1), 1-32.
Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2013). Bilimsel araştırma yöntemleri (15.baskı). Pegem Akademi: Ankara.
Büte, M. (2011). Kayırmacılığın çalışanlar üzerine etkileri ile insan kaynakları uygulamaları ilişkisi: Türk kamu bankalarına yönelik bir araştırma. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15(1), 383-404.
Cheung, F., Tang, C. S., & Tang, S. (2011). Psychological capital as a moderator between emotional labor, burnout, and job satisfaction among school teachers in China. International Journal of Stress Management, 18(4), 348–371.
Çetin, F., & Basım, H. N. (2012). Örgütsel psikolojik sermaye: Bir ölçek uyarlama çalışması. Amme İdaresi Dergisi, 45(1), 121-137.
Çimen, İ. (2015). Öğretmenlerin psikolojik sermaye algısına ilişkin faktörlerin incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Gaziantep Üniversitesi, Gaziantep.
Erdem, H., Gökmen, Y., & Türen, U. (2015). Psikolojik sermayenin örgütsel özdeşleşme üzerine etkisinde algılanan örgütsel desteğin aracılık rolü. İşletme Araştırmaları Dergisi, 7(2), 38- 62.
Erdem, M., & Meriç, E. (2012). Okul yönetiminde kayırmacılığa ilişkin ölçek geliştirme çalışması. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, Uluslararası E-Dergi, 2(2), 141-149.
Erkuş, A., & Afacan-Fındıklı, K. (2013), Psikolojik sermayenin iş tatmini, iş performansı ve işten ayrılma niyeti üzerindeki etkisine yönelik bir araştırma. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 42(2), 302-318.
Geçer, A. (2015). Liselerde çalışan öğretmenlerin kayırmacılık ve örgütsel destek algısı. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Muğla Sıtkı Kocaman Üniversitesi, Muğla.
Karacaoğlu, K., & İnce, F. (2013). Pozitif örgütsel davranışın örgütsel sinizm üzerindeki etkileri: Kayseri ilindeki imalat sanayi işletmelerinde bir uygulama. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 18(1),181-202.
Karademir, M. (2016). Ortaokul öğretmenlerinin okul yönetiminde kayırmacılık algıları ile örgütsel sinizm arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul Aydın Üniversitesi, İstanbul.
Kazancı, N. (2010). İlköğretim okullarındaki yöneticilerin liderlik stilleri ile öğretmenlerin örgütsel adalet algıları arasındaki ilişki düzeyi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
Keefer, P. (2007). Clientelism, credibility, and the policy choices of young democracies. American Journal of Political Science, 51(4), 804 - 821.
Luthans, F. (2002b). The need for and meaning of positive organizational behavior. Journal of Organizational Behavior, 23(6), 695-706.
Luthans, F., & Youssef, C. M. (2004). Human, social, and now positive psychological capital management: Investing in people for competitive advantage. Organizational Dynamics, 33(2), 143-160.
Luthans, F., Avey, J. B., Avolio, B. J., Norman, S. M., & Combs, G. M. (2006). Psychological capital development: Toward a micro‐intervention. Journal of Organizational Behavior, 27(3), 387-393.
Luthans, F., Avey, J. B., Clapp-Smith, R., & Li, W. (2008). More evidence on the value of Chinese workers’ psychological capital: A potentially unlimited competitive resource?. The International Journal of Human Resource Management, 19(5), 818-827.
Luthans, F., Avolio, B. J., Avey, J. B., & Norman, S. M. (2007). Positive psychological capital: Measurement and relationship with performance and satisfaction. Personnel Psychology, 60, 541-572.
Luthans, F., Norman, S. M., Avolio, B. J., & Avey, J. B. (2008). The mediating role of psychological capital in the supportive organizational climate: Employee performance relationship. Journal of Organizational Behavior, 29(2), 219−238.
Luthans, F., Youssef, C. M., & Avolio, B. J. (2007). Psychological capital: Developing the human competitive edge. Oxford: Oxford University Press.
Meriç, E. (2012). İlköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin algılarına göre okul yönetiminde kayırmacılık. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Van.
Nadeem, M., Ahmad, R., Ahmad, N., Batool, S. R., & Shafique, N. (2015). Favoritism, nepotism And cronyism as predictors of job satisfaction: Evidences from Pakistan. Journal of Business and Management Research, 8, 224-228.
Okçu, V., & Uçar, A. (2016). Effect of school principals’ favouritism behaviors and attitudes on teachers’ organizational commitment, based on the perceptions of primary and secondary school teachers. Journal of Human Sciences, 13(3), 5901-5914.
Özsemerci, K. (2003). Türk kamu yönetiminde yolsuzluklar, nedenleri, zararları ve çözüm önerileri. Sayıştay Yayın İşleri Müdürlüğü, Araştırma/İnceleme/Çeviri Dizisi, 27.
Polat, S., & Kazak, E. (2014). Okul yöneticilerinin kayırmacı tutum ve davranışları ile öğretmenlerin örgütsel adalet algıları arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 1(1), 71-92.
Roberts, S. J. (2009). Incivility as a function of workplace favoritism and employee impulsivity. University of Nebraska at Omaha.
Safina, D. (2015). Favouritism and nepotism in an organization: Causes and Effects. Procedia Economics and Finance, 23, 630-634.
Sarıcı, D. (2015). Öğretmenlerin iş doyumları ile pozitif psikolojik sermaye düzeylerine yönelik görüşleri (İzmir-Foça ilçesi örneği). Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu.
Schulz, S. A., Luthans, K. W., & Messersmith, J. G. (2014). Psychological capital: A new tool for driver retention. International Journal of Physical Distribution & Logistics Management, 44(8/9), 621-634.
Sezici, E., & Yıldız, H. (2017). Algılanan örgütsel kronizmin işten ayrılma eğilimi üzerindeki etkisinde örgütsel özdeşleşmenin aracı rolü. Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 18(1), 38-55.
Sheridan, M. K. (2006). Just because it's sex doesn't mean it's because of sex: The need for new legislation to target sexual favoritism. Colum. JL & Soc. Probs., 40, 379.
Stajkovic, A. D., & Luthans, F. (1998). Social cognitive theory and self-efficacy: Goin beyond traditional motivational and behavioral approaches. Organizational Dynamics, 26(4), 62- 74.
Sünkür-Çakmak, M., & Bakır-Arabacı, İ. (2017). Öğretmenlerin pozitif psikolojik sermaye algılarının iş doyumları ve örgütsel bağlılıkları üzerindeki etkisi. Electronic Journal of Social Sciences, 16(62), 890-809.
Turhan, M. (2014). Organizational cronyism:A scale development and validation from the perspective of teacher. Journal of Business,123(2), 295-308.
Tösten, R., & Özgan, H. Öğretmenlerin pozitif psikolojik sermayelerine ilişkin algılarının incelenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 16(62), (867-889).
Wang, J. H., Chen, Y. T. & Hsu, M. H. (2014). A Case Study on Psychological Capital and Teaching Effectiveness in Elementary Schools. IACSIT International Journal of Engineering and Technology, 6(4), 331-337.
Wang, X., & Lian, X. (2015). Psychological capital, emotional labor and counterproductive work behavior of service employees: The moderating role of leaders’ emotional intelligence. American Journal of Industrial and Business Management, 5(6), 388-395.