BAHTİYAR ERASLAN ÇAPAN, FİDAN KORKUT OWEN JR.

ORTAÖĞRETİM ÖĞRENCİLERİNİN MESLEK SEÇİMİNE İLİŞKİN AKILCI OLMAYAN DÜŞÜNCELERİ

Bu çalışmada ortaöğretim öğrencilerinin, cinsiyetlerine, okul türlerine, sınıflarına, genel akademik not ortalamalarına ve üniversitede seçmeyi düşündükleri eğitim alanına göre meslek seçimine ilişkin akılcı olmayan inançlarının değişip değişmediği araştırılmıştır. Araştırmanın verileri, dört ortaöğretim okulundaki 175’i kız ve 178’i erkek olmak üzere toplam 353 öğrenciden toplanmıştır. Verilerin toplanmasında Meslek Seçimine İlişkin Düşünceler Ölçeği ile öğrencilerin demografik bilgilerinin ve üniversitede seçmeyi düşündükleri eğitim alanına ilişkin bilgilerin sorulduğu Kişisel Bilgi Formundan yararlanılmıştır. Analizler SPPS 13 aracılığı ile t testi ve tek yönlü varyans analizi kullanılarak yapılmıştır. Araştırmanın sonuçlarına göre erkeklerin, 11. sınıf öğrencilerinin ve Anadolu Lisesi 2 öğrencilerinin meslek seçimine ilişkin akılcı olmayan inançlarının diğer gruplardan daha fazla olduğu bulunmuştur. Akademik not ortalamalarına göre öğrencilerin meslek seçimine ilişkin akılcı olmayan inançlarının değişmediği saptanmıştır. Öğrencilerin üniversitede seçmeyi düşündükleri sekiz eğitim alanlarına ilişkin akılcı olmayan inançlarında ise sadece mühendislik üretim ve yapı eğitim alanında fark bulunmuştur. Farkın kaynağına bakıldığında bu alanı seçmeyi planlayanların meslek seçimine ilişkin akılcı olmayan inançlarının diğer gruplardan daha yüksek olduğu görülmüştür. Bulgular kariyer psikolojik danışmanlığı ile ilgili alan yazındaki araştırma sonuçlarına göre tartışılmış ve bazı öneriler sunulmuştur.

SECONDARY SCHOOL STUDENTS` IRRATIONAL BELIEFS IN CAREER CHOICES

The purpose of this study was to investigate the irrational beliefs of secondary school students in terms of their gender, grades, grade point average, type of high school and thinking to choice one of the of university study areas according to International Standard Classification of Education. The respondents in this investigation were 353 high school students from four high schools (175 female, 178 male). Data were collected through the use of Scale for Irrational Beliefs in Career Choices of High School Students and a survey form used to record demographic information as well as self-reported preferences for eight fields of university study. The resulting data were subjected to t test and one way ANOVA using SPSS 13. According to findings, female students, 11th grade students have more, Anatolian High School 2 students have less irrational beliefs than other groups and there are no differences among different cumulative grade point average groups in terms of irrational beliefs. Among the eight study areas there was significant differences among student preferences group just in engineering. In that group, students who consider to choice Engineering, Manufacturing and Construction have more irrational beliefs. These findings were discussed in light of current literature and implications for counselling.

PDF

___

Akkoç, F. (2012). Lise öğrencilerinin mesleki kararsızlıkları ile kariyer inançları arasındaki ilişki. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 32, 49-70.
Aksu, M., Demir, C. E, Daloğlu, A., Yıldırım, S.ve Kiraz, E. (2010). Who are the future teachers in Turkey. Characteristics of entering student teachers. International Journal of Educational Development, 30(1), 91-101.
Altıntaş, G. (2006). Liseli ergenlerin kişiler arası iletişim becerileri ile akılcı olmayan inançları arasındaki ilişkinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
Anılan, H., Çemrek, F. ve Anagün, Ş.S. (2008). Ortaöğretim öğrencilerinin meslek seçimi ve üniversite tercihlerine İlişkin görüşleri (Eskişehir örneği). e-Journal of New World Sciences Academy, 3 (2), 238-249.
Arulmani, G., van Laar, D. & Easton, S. (2003). The influence of career beliefs and socioeconomic status on the career decision-making of high school students in India International Journal for Educational and Vocational Guidance 3: 193. Kluwer Academic Publishers.
Arslan, D.A. (2005). Müzik öğretmen adaylarının, öğretmenlik mesleğine yönelik tutumlarının incelenmesi. http://www.ayk.gov.tr/wp-content/uploads/pdf adresinden 15.04.2017 tarihinde erişilmiştir.
Aslanargun, E., Bozkurt, S. ve Sarıoğlu, S. (2016). Sosyo-ekonomik değişkenlerin öğrencilerin akademik başarısı üzerine etkileri. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(3), 214-234.
Bacanlı, F. (2012). Kariyer karar verme güçlükleri ve meslek seçimine ilişkin akılcı olmayan inançların ilişkisi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4(37), 86-95.
Boyacıoğlu, N. B. (2010). Ergenlerde mantık dışı inançlar ve sınav kaygısı. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Brown, C. (2002). Career counseling practitioners: Reflections on theory, research, and practice. Journal of Career Development, 29 (2), 109-127.
Büyüköztürk, Ş. (2002). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı, Ankara: Pegem A Yayıncılık.
Büyüköztürk, Ş, Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2015). Bilimsel Araştırma Yöntemleri, (19. Baskı) Ankara: Pegem A Yayıncılık.
Büyükgöze-Kavas, A. (2011). Sosyal Bilişsel Kariyer Kuramına dayalı bir kariyer kararsızlığı modelinin üniversite öğrencilerinde sınanması. Yayımlanmamış Doktora Tezi, ODTÜ, Ankara.
Corbishley, M.A., & Yost, E.B. (1989). Psychological aspects of career counseling. Journal of Career Development, 16, 43-51.
Crites, J. O. (1973). Career maturity. NCME Measurement in Education, 4(2). http://www.eric.ed.gov/ERICWebPortal/search/detailmini.jsp?_nfpb=true&_&ERIC ExtSarch_SearchValue_0=ED077976&ERICExtSearch_SearchType_0=no&accno= ED077976 adresinden 05 Eylül 2016 tarihinde erişilmiştir.
Çivitçi, A. ve Çivitçi, N. (2009). İlköğretim öğrencilerinde algılanan sosyal beceri ve mantıkdışı inançlar. Elementary Education Online, 8(2), 415-424.
Davison, M. L., Jew, G. B. ve Davenport, E. J. (2014). Patterns of SAT scores, Choice of STEM major, and gender, Measurement and Evaluation in Counseling and Development, 47(2) 118– 126. doi: 10.1177/0748175614522269.
Demir, E., Saatcioğlu, Ö. ve İmrol, F. (2016). Uluslararası dergilerde yayımlanan eğitim araştırmalarının normallik varsayımları açısından incelenmesi, Current Research in Education, 2(3), 130-148. [Çevrim-içi, dergipark.ulakbim.gov.tr/crd/article/download/5000203572/5000176789] adresinden 30 Mart 2017 tarihinde erişilmiştir.
Dryden W. (1979). Rational Emotive Therapy and its contribution to careers counselling. British Journal of Guidance and Counseling, 7(2), 181-187.
Eğitim-Bir-Sen Stratejik Araştırmalar Merkezi (EBSAM) (2011). Öğrencilerin meslek seçimini etkileyen faktörler. http://www.egitimbirsen.org.tr/ebs/arastirma/ebsam18mesleksecimi.pdf adresinden 14.04.2017 tarihinde erişilmiştir.
Ellis, A. (1995). Cognitive and Constructive Psychotherapies: Theory. New York: Springer.
Eraslan Çapan, B. ve Korkut Owen, F. (2017). Ortaöğretim öğrencilerinin yönelmeyi düşündükleri eğitim alanları ve kariyer psikolojik danışmanlığı. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 16 (61), 551-568.
Eret, E. (2013). An assessment of pre-service teacher education in terms of preparing teacher candidates for teaching. Unpublished Doctoral Thesis. Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi.
Eret-Orhan, E. ve Ok, A. (2014). Öğretmenlik programlarını kimler tercih ediyor? Adayların giriş özellikleri ve öğretmenliğe yönelik tutumları. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29(4), 75-92.
Fasciani, M.L. (2015) The interrelations between academic motivation, irrational beliefs, and test anxiety in predicting achievement among high school students. Doctoral Thesis. St. John’s University, New York, USA.
Gati, I. & Saka, N. (2001). High school students' career-related decision-making difficulties. Journal of Counseling and Development, 79(3), 331-340.
Gati, I., Krausz, M. & Osipow, S.H . (1996). A taxonomy of difficulties in career decision making. Journal of Counseling Psychology, 43 (4), 510-526.
Gavcar, E., Bulut, Z. A. ve Karabulut, A.N. (2005). Öğrencilerin iktisadi ve idari bilimler fakültesini tercih nedenleri ve beklentileri (Muğla Üniversitesi Örneği). İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 21-39.
Genç, G., Kaya, A. ve Genç, M. (2007). İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi öğrencilerinin meslek seçimini etkileyen faktörler. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(14); 49-63.
Göller, L. (2010). Ergenlerin akılcı olmayan inançları ile depresyon-umutsuzluk düzeyleri ve algıladıkları akademik başarıları arasındaki ilişkiler. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
Güler, D. ve Çakır, G. (2013). Lise son sınıf öğrencilerinin sınav kaygısını yordayan değişkenlerin incelenmesi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4(39), 82- 94.
Gülbahçe, A. ve Özkurt, S. (2016). Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık programını tercih edecek olan öğrencilerin empatik eğilim ve empatik becerilerinin bazı değişkenlere göre incelenmesi. Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(1), 1-15.
Hamamcı, Z. ve Çoban, A.E. (2007). Mesleki olgunluk ve mesleki kararsızlığın akılcı olmayan inançlarla ilişkisi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(27), 31- 42.
Johnstone, S. (2002). An investigation of dysfunction althoughts and career indecision: Confusion, anxiety and conflict as contributors. Master Thesis, University of Regina, Saskatchewan Canada.
İnce, S. ve Khorshid, L. (2015). Hemşirelik öğrencilerinin meslek seçimini etkileyen faktörlerin belirlenmesi, Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 18(3), 163- 171.
Kartol, A. (2013). Lise son sınıf öğrencilerinin akılcı olmayan inançlarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İnönü Üniversitesi, Malatya.
Kepir-Savoly, D. D. ve Korkut-Owen, F. (2015). Üniversite adaylarında meslek seçimine ilişkin akılcı olmayan inançlar. International Journal of Human Sciences, 12(2), 820- 836. doi= 10.14687/ijhs.v12i2.3357
Kim, B., Lee, B.H., Hi, G., Lee, H.K. & Lee, S.M. (2015). Examining longitudinal relationships between dysfunctional career thoughts and career decision-making selfefficacy in school-to-work transition. Journal of Career Development, 42(6) 511- 523.
Kiwana, L., Kumar, .A. & Randerson, N. (2011). An investigation into why the UK has the lowest proportion of female engineers in the EU. http://www.engineeringuk.com adresinden 13 Mayıs 2016 tarihinde erişilmiştir
Kleiman, T., Gati, I., Peterson, G., Sampson, J., Reardon, R. & Lenz, J. (2004). Dysfunctional thinking and difficulties in career decision making. Journal of Career Assessment, 12, 213-331.
Korkut-Owen, F. ve Eraslan Çapan, B. (2017). Fen, teknoloji, matematik ve mühendislik alanlarını seçmeyi planlama: Meslek seçimine ilişkin düşünceler. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. Doi:10.16986/HUJE.2017032884.
Korkut-Owen, F., Kelecioğlu, H. ve Owen, D. W. (2014). Cinsiyetlere göre üniversitelerdeki onbir yıllık eğilim: Kariyer danışmanlığı için doğurgular. International Journal of Human Sciences, 11(1), 794-813.
Korkut-Owen, F. ve Mutlu, T. (2016). Türkiye’de fen bilimleri, teknoloji, mühendislik ve matematik alanlarının seçiminde cinsiyetler arası farklılıklar, Yaşadıkça Eğitim, 30 (2), 53-72.
Kilk, K. L. (1997). The relationship between dysfunctional career thoughts and choosing an academıc majör. Doctoral Thesis, University of Northern, Colorado, USA.
Krumboltz, J. D. (1994). The career beliefs inventory. Journal of Counseling and Development, 72(4), 424-428.
Krumboltz, J. D., & Nichols, C. W. (1990). Integrating the social learning theory of career decision making. In W. B. Walsh & S. H. Osipow (Eds.), Career counseling: Contemporary topics in vocational psychology (pp. 159–192). Hillsdale, NJ: Erlbaum
Memurlar.net (2013). İş güvenliği uzmanı az, maaş yüksek. https://www.memurlar.net/haber/440325/is-guvenligi-uzmani-az-maas-yuksek.html Adresinden 14.04.2017 tarihinde erişilmiştir.
Mitchell, L. K., & Krumboltz, J. D. (1996). Krumboltz’s learning theory of career choice and counseling. In D. Brown and L. Brooks (Eds.), Career choice and development (3rd ed., pp. 233-280). San Francisco, CA: Jossey-Bass
National Science Board (2016). Science and Engineering Indicators 2016. https://www.nsf.gov/statistics/2016/nsb20161/uploads/1/nsb20161.pdf adresinden 12 Şubat 2017 tarihinde erişilmiştir..
Ölçme, Seçme ve Yerleştirme Merkezi (ÖSYM) (2013). Süreli yayınlar http://osym.gov.tr/belge/1-128/sureli-yayinlar.html adresinden 15.03.2017 tarihinde erişilmiştir.
Özay-Köse, E. ve Gül, Ş (2016). Biyoloji temelli mesleklerin seçiminde biyolojiyi sevmenin etkisi. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(1), 140-152.
Öztürk, Z. ve Ilıman, E. (2015). Sağlık yönetimi ve işletmeciliği bölümünde okuyan öğrencilerin bölümü tercih nedenleri ile beklenti ve motivasyon düzeyleri üzerine bir araştırma. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(1), 71-93
Pekkaya, M. ve Çolak, N. (2013). Üniversite öğrencilerinin meslek seçimini etkileyen faktörlerin önem derecelerinin AHP ile belirlenmesi, Bülent Ecevit Üniversitesi The Journal of Academic Social Science Studies, 6(2), 797-818.
Peterson, G.W., Sampson, J. P., & Reardon, R. C. (1991). Career development and services: A cognitive approach. Pacific Grove, CA: Brooks/Cole.
Pilavcı, D. (2007). Bilgi çağında değişen kariyer anlayışı ve üniversite öğrencilerinin kariyer tercihlerini etkileyen faktörler üzerine bir uygulama. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Ü., Adana.
Roll, T., & Arthur, N. (2002). Beliefs in career counselling. NATCON Papers. http://contactpoint.ca/wp-content/uploads/2013/01/pdf-02-03.pdf adresinden 19 Ocak 2017 tarihinde erişilmiştir.
Sampson, J. P., Jr., Peterson, G.W., Lenz, J. G., Reardon, R. C. & Saunders, D. E. (1996). Career Thoughts Inventory. Odessa, FL: Psychological Assessment Resources, Inc. Sampson, J. P., Peterson, G. W., Lenz, J. G., Reardon, R. C., & Saunders, D. E. (1998). The design and use of a measure of dysfunctional career thoughts among adults, college students, and high school students: The Career Thoughts Inventory. Journal of Career Assessment, 6(2), 115-134.
Sangma, M. V. & Arulmani, G. (2013). Career preparation, career beliefs, and academic achievement motivation among high school students in Meghalaya. Indian Journal of Career and Livelihood Planning, 2(1), 37 – 47.
Saunders, D.E., Peterson, G.W., Sampson, J.P. & Reardon, R.C. (2000). The contribution of depression and dysfunctional career thinking to career indecision. Journal of Vocational Behavior, 56, 288-298.
Schelmetic, T. (2013). Where are America’s women engineers? http://news.thomasnet.com/IMT/2013/02/19/where-are-americas-women-engineers/ adresinden14 Mart 2017 tarihinde erişilmiştir.
Tebiş C. (2006). Türkiye'de müzik öğretmenliğine yönelme nedenleri. Mehmet Akif Ersoy Eğitim Fakültesi Dergisi, efd.mehmetakif.edu.tr/arsiv/aralik2006/sayi12/52-64.pdf
Türkiye İstatistik Kurumu (TUİK) (2012). Hane halkı işgücü istatistikleri, http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=10817 adresinden 17 Şubat 2012 tarihinde erişilmiştir.
Yılmaz-Erdem, A. Y. ve Bilge, F. (2008). Lise öğrencileri için Meslek Seçimine İlişkin Akılcı Olmayan İnançlar Ölçeği’nin geliştirilmesi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(29), 95-114.
Yalım Yaman, D. (2014). A study on career ındecısıon of 11th and 12th grade students: Testing gender, career beliefs, academic self effıcacy and problem solving skills through path analysis. Unpublished Doctoral Thesis. Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi.