Plansız Gelişen Meydanlarda Mekânsal Bütünleşme ve Morfolojik Bileşenlerin Çözümlenmesi: Muğla Saburhane Meydanı Örneği

Kamusal yaşam alanlarından olan meydanlar ve sokaklar biçimsel özellikleri ile kullanıcılarını çeker ve toplumsal yaşama katar. Kent bütününde sokakların ve meydanların kentin açık alan ağ sistemindeki yeri, kentle bütünleşebilmeleri, kente entegre olabilmeleri önemlidir. Planlı kent uygulamalarında, bütüncül planlama kararlarına bağlı olarak biçimlenen sokak ve meydanların kentle bütünleşmeleri beklenir. Plansız meydanlar planlama kararlarına bağlı olmadan bulundukları bölgenin fiziksel ve toplumsal yaşam özelliklerine göre biçimlenir. Çalışmada, plansız meydanların kentle bütünleşmesi ve morfolojik bileşenlerine ait özelliklerin çözümlenmesi hedeflenmektedir. Bu bağlamda makro, mezo ve mikro ölçekli analizler yapılmaktadır. Üst ölçekli yapı-kentsel bütünleşme kapsamında mekânsal sistem, seri algılamalar, eş görüş analizleri, orta ölçekli yapı-iki boyutlu çerçeve özellikleri kapsamında dinamik-statik mekân, pozitif-negatif mekân, malzeme-renk-doku özellikleri, yakın ölçekli yapı-üç boyutlu çerçeve özellikleri kapsamında merkezilik, yönlenme, kapalılık ve kentsel mekân ögeleri ele alınmaktadır. Çalışma alanı olarak ele alınan Saburhane Meydanı Muğla’nın tarihi yerleşim bölgesinde mekânsal ve tarihsel sürekliliğe sahip, kent merkezi ile bağlantısına bağlı olarak yoğun kullanımlı, geleneksel mimari karakterini koruyan, meydan olma özelliğini her dönem yansıtan bir meydandır. Yapılan analizlerde; meydanın ve çevresinin organik doku karakterini yansıttığı, çekirdek meydan özelliği gösterdiği, amorf biçimli, çok merkezli meydanın bütününde negatif mekân özelliği gösterdiği, mekânsal bağlantı ve bütünleşmede önemli bir odak olduğu, yeşil ögelerinin, cami ve minarenin mekânsal algıda öne çıktığı, cami, kahvehane ve ticaret birimlerinin doğrudan meydana açılmasının meydanın kullanım yoğunluğunu kuvvetlendirdiği görülmektedir. Sonuçta; Saburhane Meydanı kendine ait özellikleri ile diğerlerinden farklılaşan, bu sayede kimliğini koruyabilen plansız bir meydan olduğu, bu özelliklerinin biçimsel ve fonksiyonel sürekliliğini sağlamada etkili olduğu, yapılan çalışmanın yenileme-iyileştirme çalışmaları için yönlendirici olabileceği düşünülmektedir.

PDF

___

Aktüre, S. (2006). 19. Yüzyılda Muğla, Derleyen: İ. Tekeli, Tarih İçinde Muğla, Muğla Belediyesi Yayınları-1, 34-113.
Alexander, C., Ishikawa, S., Silverstain, M., Jacobson, M., Fiksdahl-King, I., Angel, S. (1977). A Pattern Language: Towns - Buildings - Construction, Center for Environmental Structure, Berkeley, California Oxford University Press, London.
Aminde, H. J. (1989). Function und Gestaltstädtischer Plätzeheute, In Public Design, Franfurt.
Aru, K. A. (1998). Türk Kenti, YEM Yayınları, İstanbul.
Bakırer, Ö. (2006). Ortaçağda Muğla, Derleyen: İ. Tekeli, Tarih İçinde Muğla, Muğla Belediyesi Yayınları-1, 10-5.
Buluç, S. (2006). İlkçağda Muğla, Derleyen: İ. Tekeli, Tarih İçinde Muğla, Muğla Belediyesi Yayınları-1, 1-9.
Büyükcivelek, A. B. (2012). Meydan - Kent Meydanı, Editör: M. Ersoy, Kentsel Planlama Ansiklopedik Sözlük, Ninova Yayınları, 342-5.
Carmona, M., Heath, T., Oc, T., Tiesdell, S. (2003). Public Places Urban Spaces, The Dimensions of Urban Design, Architectural Press.
Cerasi, M. M., (1999). Osmanlı Kenti Osmanlı İmparatorluğu’nda 18. ve 19. Yüzyıllarda Kent Uygarlığı ve Mimarisi, YKY, İstanbul.
Ching, F. D. K. (2014). Mimarlık Biçim, Mekân ve Düzen, YEM Yayınları.
Cullen, G. (1971). The Concise Townscape, Architectural Press.
Dempsey, N., Brown, C., Raman, S., Porta, S., Jenks, M., Jones, C. ve Bramley, G. (2009). Elements of Urban Form, Dimensions of the Sustainable Cities, Springer, London, 21-51. DOI: 10.1007 / 978-1-4020-8647-2_2, https://www.researchgate. net/publication/226686462_Elements_of_Urban_Form, [Erişim Tarihi: 17.09. 2020]
Dinçer, Ö. (2005). Mekânsal hemyüzey birleşim ve entegrasyon kavramları ve mimari mekân organizasyon süreci, Ege Mimarlık, 2, 24-7.
Ekinci, O. (1985). “Yaşayan” Muğla, Numune Mücellithanesi, İstanbul. Faroqhi, S. (2006). Menteşeoğullarından Osmanlılara Muğla, Derleyen: İ. Tekeli, Tarih İçinde Muğla, Muğla Belediyesi Yayınları- 1, 16-29.
Gehl, J. (1987) Life Between Buildings Usings Public Space, Van Nostrand Reinhold Company, New York, https://streetlifestudies. files.wordpress.com/2016/10/gehl-jan-life-betweenbuildings. pdf, [Erişim Tarihi 10.02.2018]
Hadelich, V. (2012). Quality By Design: The Venustas of Urban Squares Objectifying Cause and Effect in The Design and Success of Urban Squares, CNU20, Conference Proceedings, West Palm Beach, ABD, https://www.cnu.org/sites/default/ files/quality_by_design_the_venustas_of_urban_squares_-_ valentin_hadelich_screen.pdf [Erişim Tarihi: 15.03.2018]
Hillier B., Hanson, J. (1997). The Reasoning Art: Or, The Need For An Analytical Theory of Architecture, Space Syntax First International Symposium, London, 1-6.
Hillier, B., Hanson, J., Peponis, J. (1987). The syntactic analysis of settlements, Architecture &Behaviour, 3 (3), 217-31.
Hillier, B., Stonor, T. (2010). Space syntax-strategic urban design, City Planinig Review, City Planning Institute of Japan, https:// www.cpij.or.jp/eng/file/hillier.pdf, [Erişim Tarihi: 08.08.2019]
Hörmann, E., Trieb, M. (1977). Grundlagen Des Stadtgestalterischen Entwerfens. Stuttgart: Universität Stuttgart. Jacob, M., Hellström, T. (2010). Public-space planning in four nordic cities: symbolic values intension. Geoforum, 41, 657-65.
Kostof, S. (1991). The City Shaped, Bulfinch Press, New York.
Krier, R. (1991a). Architectural Composition, Academy Editions, Londra.
Krier, R. (1991b). Urban Space, Academy Editions, Londra.
Kropf, K. (2005). The handling characteristics of urban form. Urban Design, 93, 17-8.
Kubat, A. S. (2012). Mekan Dizimi, Editör: M. Ersoy, Kentsel Planlama Ansiklopedik Sözlük, Ninova Yayınları, 335-7.
Kürkçüoğlu, E., Ocakçı, M. (2015). Kentsel dokuda mekânsal yönelme üzerine bir algı-davranış çalışması: Kadıköy çarşı bölgesi, Megaron, 10(3), 365-88. DOI: 10.5505/MEGARON. 2015.02486.
Lennard, S. H. C., Lennard, H. L. (1995). Livable Cities Observed, Gondolier Press, California.
Levy, B. (2008). The European Town Square As An Ideal Place, Or Camillo Sitte Revisited, Environment, Land, Society Architects, 1 (2), 24-37.
Lynch, K. (1985). Good City Form, The MIT Press.
Lynch, K. (2012). Kent İmgesi, Çeviren: İ. Başaran, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
Marcus, C. C., Francis, C. (1998). Design Guidelines for Urban Open Space, John Wiley & Sons, Inc., Canada.
Montgomery, J. (2007). Making a Ccity: urbanity, vitality and urban design, Journal of Urban Design, 3 (1), 93- 116. DOI: 10.1080/13574809808724418 , https://doi. org/10.1080/13574809808724418
Moudon, A. (1997). Urban morphology as an emeging interdisciplinary field, Urban Morphology, 1, 3-10. http:// www.urbanform.org/pdf/moudon1997.pdf, [Erişim Tarihi: 20.09.2020]
Moughtin, C. (2003). Urban Design: Street and Square, Third Edition, Architectural Press.
Ocakcı, M. (2012). Kent Dokusu, Editör: M. Ersoy, Kentsel Planlama Ansiklopedik Sözlük, Ninova Yayınları, 189.
Özcan, K. (2012a). Anadolu Öncesi Türk Kenti ya da Orta Asya Türk Kenti, Editör: M. Ersoy, Kentsel Planlama Ansiklopedik Sözlük, Ninova Yayınları, 10-1.
Özcan, K. (2012b). Anadolu Selçuklu Kenti, Editör: M. Ersoy, Kentsel Planlama Ansiklopedik Sözlük, Ninova Yayınları, 13-4.
Özcan, K. (2012c). Anadolu-Osmanlı Kenti, Editör: M. Ersoy, Kentsel Planlama Ansiklopedik Sözlük, Ninova Yayınları, 11-3.
Paio, A., Cutini, V., Pezzica, C., Lopes, J. V., Bevilacqua, M. G. (2016). Urban Squares Morphologies, Contributes of a Multidimensional Analysis, Conference: Nexus XI -Architecture and Mathematics, San Sebastian, 113-7. https://repositorio. iscte-iul.pt/bitstream/10071/16192/1/15_Paio_etal_1.pdf [Erişim Tarihi: 22.09. 2020]
Rowe C., Koetter, F. (1979). Collage City, The MIT Press.
Sakamoto, H. (1994). “Grundlagen Des Entwurfs Von Stadt Platzen, Ein Systematisches Formenreportoire der Platzgestaltung”, Dr.Ing.,Von der Fakultat für Architektur und Stadtplanung der Universitat Stuttgart, Stadttebauliches Institut der Universitat Stuttgart.
Sengir, S., Yücel, A. (2016). Temel tasarımda çizgi üzerine, ODÜ Sosyal Bilimler Araştırmalar Dergisi, 6 (15). http://dergipark. gov.tr/download/article-file/273734, [Erişim Tarihi 17.05.2018]
Sitte, C. (1965). City Planning According to Artistic Principles, Phaidon Press.
Süer, D. (2000). Muğla’da farklı iki yüzlü iki meydan, Saburhane Meydanı ve Cumhuriyet Meydanı, Ege Mimarlık, 2, 28-9. http://egemimarlik.org/34/11.pdf [Erişim Tarihi: 22.04.2018]
Tekeli, İ. (2006). 1923-1950 Döneminde Muğla’da Olan Gelişmeler, Derleyen: İ. Tekeli, Tarih İçinde Muğla, Muğla Belediyesi Yayınları-1, 114-87.
Trancik, R. (1986). Finding Lost Space, Theories of Urban Design, Van Nostrand Reinhold Company, New York, https://elibraryarchitecture. files.wordpress.com/2015/03/finding-lostspace. pdf [Erişim Tarihi: 22.02.2018]
Valente-Pereira, L. (1982). Urban Form Definition in Urban Planning (E-Kitap), SINOPSE, ISBN: 9788582451502, https://play. google.com/books/reader?id=k7h8AwAAQBAJ&hl=tr&pg=G BS.PT1, [Erişim Tarihi: 15.09. 2020]
Zucker, P. (1959). Town And Square: From The Agora To The Village Green, New York: Columbia University Press.
http://petersonlittenberg.com [Erişim Tarihi: 12.08.2019]
http://www.pps.org/articles/grplacefeat/ [Erişim Tarihi: 9.2.2019]
https://earth.google.com/ [Erişim Tarihi: 15.07.2019]
https://www.arkitera.com/etiket/apostol-hani/ [Erişim Tarihi: 25.10.2019]