Haydarpaşa İstasyonu Dairesel Planlı Lokomotif Deposu’nun Koruma Olasılıkları

Demiryolları sosyal, politik ve ekonomik alanlardaki etkileri ile insanlık tarihini değiştirmiş teknik sistemlerdir. Endüstriyel miras kapsamında ele alınır ve korunurlar. Demiryolu mirasını koruma faaliyetleri 19.yy erken dönemlerinde başlamıştır ve günümüze kadar farklı evrelerden geçmiştir. Bugün gelinen noktada demiryolu mirası koruma çalışmaları “demiryolları ile ilişkili tüm bilimsel ve teknik becerilerin, tesislerin, dokümanların korumasını ve faaliyetteki tarihi demiryolu donanımlarının kullanılmasını” kapsar. Demiryollarında yolcu ve yük taşımacılığının sorunsuz sağlanabilmesi için demiryolu araçlarının bakım ve onarımlarının düzenli olarak yapılması gerekir. İstasyon alanlarında bu bakım ve onarım hizmetlerinin yerine getirildiği alanlara, alanda bulunan yapılara ve donanımlara işletme tesisleri denilmektedir. İşletme tesisleri içerisindeki en temel yapılar lokomotiflerin bakımlarının ve basit onarımlarının yapıldığı lokomotif depolarıdır. Lokomotif depoları içerisinde; plan özellikleri, formları, taşıyıcı sistemleri ile farklı bir mimari karaktere sahip olan dairesel planlı lokomotif depoları özel bir tip olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu depolar buharlı lokomotif döneminin ayrılmaz bir parçası olmaları nedeni ile dönemin sembol yapıları olarak kabul edilir ve demiryolu mirasının korunması alanında yapılan çalışmalara sıklıkla konu olurlar. Türkiye’deki istasyon alanlarının demiryolu mirası kapsamında bir bütün olarak ele alınabilmesi ve demiryolu mirasının kapsamının belirlenebilmesi için istasyon alanlarında, işletme tesisleri bünyesindeki yapı ve donanımların tespit edilmesine ve çalışma prensiplerinin anlaşılmasına ihtiyacı vardır. Bu çalışma kapsamında lokomotif depolarının tarihi, teknik ve mimari özelliklerinden söz edilecek ve Türkiye’den bir örnek olarak Haydarpaşa İstasyonu’ndaki dairesel planlı lokomotif deposu üzerinden, koruma sorunları ve potansiyelleri değerlendirilecektir.

Conversation Potentials of Haydarpaşa Station Roundhouse

Railways are technical systems that has social, political and economical impacts on World history. They are regarded and preserved as instances of endustrial heritage. Conservation of railway studies began in the early 19th century, and passed through various phases. Today, railway conservation studies are expected to “conserve all scientific and technical skills and include all infrastructures”. Railways require periodic maintenance in order to operate and sustain their passenger and freight transportation. In station sites, these functions are fulfilled by operational facilities. Locomotive depots are one of the main buildings of these facilities. Roundhouses represent a distinguished architectural typology among locomotive depots regarding their architectural characteristics, their plans and structural systems. Roundhouses are often become subjects of researches on railway heritage as they are regarded as the symbolic buildings of the steam engine era. In order to regard Turkish railway sites as a whole and define the context of Turkish railway heritage, there is a need to identify such facilities and services and their operational principles. This paper will introduce roundhouses along with their technical and architectural specifications. Then, the roundhouse at Haydarpaşa railway site will be considered as a case study to discuss the conservation challenges and potentials of these unique heritage assets.

PDF

___

Başman, A. F. (2009) “Tarihi Liman Alanlarında Endüstriyel Mirasın Korunması; Haydarpaşa Gar Ve Liman Çevresi Örneği”, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
Berkmen, E. (1962) Demiryollar, Berksoy Matbası, İstanbul.
Coulls, A. (1999) Railways As World Heritage Sites, Occasional Papers for the World Heritage Convention, International Council on Monuments and Sites (ICOMOS).
Demiryol Dergisi (1954).
Demiryol Dergisi (1960).
Evren, G. (1993) Demiryolu, İstanbul Teknik Üniversitesi İnşaat Fakültesi Matbaası, İstanbul.
Halberstadt, H. ve Halberstadt, A., (2002) Train Depots and Roundhouses, MBI Publishiıng Company, Hong Kong.
Kösebay Erkan, Y. (2007) “Anadolu Demiryolu Çevresinde Gelişen Mimari ve Korunması”, Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
Köşgeroğlu, E. F. (2006) “Demiryolu Mirası – Korunması”, Dosya 03, TMMOB Mimarlar Odası Ankara Şubesi Bülteni, Sayı 45, s. 19-23.
Reid, R., L. (2009) “Roundhouse Restored as Part of New College Campus”, Civil Engineering-ASCE, Cilt 79, Sayı 8, s. 14-18.
Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları (T.C.D.D.), 1. Bölge Müdürlüğü, İstanbul.
Yazar, N. E. (2015) “Türkiye Demiryolu Mirası Bağlamında Dairesel Planlı Lokomotif Depoları ve Koruma Olasılıkları”, Basılmamış Doktora Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
Yazar, N. E., Kuban, N. (2015) “Changing Standards Along with the Develeopments in Rail Technologies and Their Effects On Railway Architecture”, Standardization, Protypes And Quality: A Means Of Balkan Countries Colloboration, Kocaeli University, 22-24 Kasım 2015, İzmit, Kocaeli, s. 297-304.
Yazarı Bilinmiyor (1931) “Bir Lokomotif Seferini Bitirince Nasıl İstirahate Çekilir”, Demiryollar Mecmuası, Cilt 7, Sayı 82, s. 754-756.
http://akronrrclub.wordpress.com/2012/07/07/ns-heritageunits- pose-in-north-carolina (Erişim tarihi: 3 Aralık 2014).
http://kentvedemiryolu.com/haydarpasa-gar-ne-olacak (Erişim tarihi: 7 Eylül 2018).
http://maps.google.com (Erişim tarihi: 7 Eylül 2018).
http://martinsburgroundhouse.com/roundhouse-history (Erişim tarihi: 3 Aralık 2014).
http://sehirharitasi.ibb.gov.tr (Erişim tarihi: 7 Eylül 2018).
http://www.asme.org/about-asme/who-we-are/engineering-history/landmarks/248-southern-railway-spencer-shops (7 Eylül 2018).
http://www.borail.org (Erişim tarihi: 7 Eylül 2018).
http://www.fedecrail.org/en/index_en.html (Erişim tarihi: 7 Eylül 2018).
http://www.lokwelt.freilassing.de (Erişim tarihi: 7 Eylül 2018).
http://www.nrm.org.uk/aboutus/history (Erişim tarihi: 7 Eylül 2018).
http://www.roundhouse.org.uk (Erişim tarihi: 7 Eylül 2018).
http://www.sdtb.de (Erişim tarihi: 7 Eylül 2018).
h t t p s : / / w w w. b d o n l i n e . c o . u k / r e s t o r i n g - t h e - d e r b y - roundhouse/3148345.article (Erişim tarihi: 7 Eylül 2018).
https://www.istanbulium.net/2014/07/pervititch-haritalar-kadikoy- uskudar.html (Erişim tarihi: 7 Eylül 2018).
https://www.nctrans.org (Erişim tarihi: 7 Eylül 2018).