Topoğrafyanın Anlamını Yeniden Düşünmek (ve İstanbul Deneyimi...)

Mimarlık kuramının, doğa ile olan hesaplaşması bugünlerde topoğrafya ile zorlu bir süreçte. Oysa topoğrafya, mimarlığın ontolojik bir parçası olarak, doğanın biçim dilinden öte anlamlara açılan bir ara yüzdür; edilgen bir veri olmayıp, yerin ruhunu içinde barındıran, mekânı örgütleyen, örtük bir yön vericidir; hem insan eylemlerine hem de mimarlığa dair bir şeyler fısıldar. Bu fısıltıya kulak verildiği ölçüde doğal çevre ile yapılı çevre arasında bir diyalog, mekân ve toplum arasında da bir anlam inşa edilebilir. Bu noktadan hareket edildiğinde, topoğrafyanın, mimarlık literatüründe yerleşik olan kullanımından çok daha derin bir karşılığı olduğu görülür. Ancak, moderniteyle birlikte topoğrafyanın da tasarım süreciyle yolları ayrışmış, mimarlıkta anlam arayışı çeşitli alanlara dağılmıştır. Üstelik son zamanlardaki ‘tekilleşme’lerden, inşa eyleminin iskânın önüne geçmesi veya binalar aracılığıyla anlam kurma çabalarından topoğrafya da payını düşeni almaktadır. İstanbul gibi büyük şehirlerde ise, neo-liberal politikalar, küresel ekonomi, popüler kültür gibi etkilerle ilerleyen yapılaşma sürecinde, topoğrafyanın, -anlamı bir yana- biçimsel boyutuyla dahi ihmal edildiği görülmekte. Bu çalışma genel bir tahlilde, bir yandan kavramsallaşma ekseninde ilerleyen mimarlık dünyası, öte yandan hızla ilerleyen yapım çalışmaları arasında sıkışan topoğrafyanın, bir kavram veya bir veri olmasının ötesinde taşıdığı anlamının yeniden sorgulanmasına işaret eder. Topoğrafyanın mimarlıkla olan ilişkisine dair anlam arayışında yeniden bir sorgulamanın kaçınılmazlığı vurgulanırken, indirgemeci ve yüzeysel bir topoğrafya bilgisinden öte, mimarlığın özünde yatan kapsayıcı bir kavrayışın önemine işaret edilmiştir. Makale, bu kavrayış sürecinde topoğrafyanın anlamının, topolojik (biçimsel), ekolojik ve coğrafi, ekonomik, sosyo-kültürel, estetik, psikolojik (algı-imaj) ve felsefi bağlamlarda okunması gerektiği önermesine dayanmaktadır.

Reconsidering the Meaning of Topography (via the city of Istanbul)

Nowadays theory of architecture has been encountering with topography in a different way. Through several dimensions of this encountering, it seems that the deep meaning of it has been disregarded. It has as a further meaning beyond its physical existence as an ontological part of architecture. It is a kind of interface between the nature and space with its language which has further conceptions. If it is understood properly, there becomes a meaningful dialog among human, space and topography. This dialog has been corrupted via modern paradigm. Furthermore, it has been deeply affected by singular objects of architecture, rapid construction or cultural dynamics of contemporary world. Metropolises reflecting this situation such as Istanbul, it is commonly that topography has been almost neglected. Changing conceptions of the architectural discourses in the current architectural environment deeply effect the dialog between building and topography. This research points out that, topography is not just an environmental data or a kind of concept besides, it is a must to reconsider its meanings in this postmodern and chaotic milieu. It is essential to widen our perceptions that should make us to remember the spirit of being in a place. Thus, the paper has a critical overview to the architectural design process in terms of topography, while it focuses on the meaning of it via its wide context. A new perspective on topographycontext relationship could be presented via its topological, ecological and geographical, socio-cultural, aesthetic, perceptional/ physiological and philosophical contexts. Conceptual openings and diversity of those codes have been proposed in an effort to promote our perception.

PDF

___

Arabacıoğlu, O. (2005) Mimarlıkta Anlam Sorununun Ontolojik Açıdan İncelenmesi, İTÜ FBE Yüksek Lisans Tezi.
Biro, A., Yürekli F. (2010) “Elektronikleşen Çevrede Mimarlık”, itü dergisi/a, mimarlık, planlama, tasarım, Cilt: 9, Sayı: 1, s. 22-30
Bouridoue, P. (2015) Bilimin Toplumsal Kullanımları- Bilimsel Alanın Klinik Bir Sosyolojisi İçin, çev. L. Ünaldı, Heretik Yayınları, Ankara.
Cansever, T. (2006) İslam’da Şehir Ve Mimari, Timaş Yayınları, İstanbul.
Cansever, T. (1981) Thought and Architecture, Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Cerasi, M. (2001) Osmanlı Kenti, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
Colquhoun, A. (1982) Essays in Architectural Criticisim, (Ed.) P.
Eisenmann, K. Frampton, Oppositions Books, USA.
Erzen, N. J. (2017) Üç habitus- Yeryüzü, Kent, Yapı, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
Erzen N. J. (1996) Mimar Sinan Estetik Bir Analiz, Şevki Vanlı Mimarlık Vakfı Yayınları, Ankara.
Ferry, L. (2000) Ekolojik Yeni Düzen, Yapı Kredi yayınları, (çev.) Turhan Ilgaz, İstanbul.
Fischer, G. (2015) Mimarlık ve Dil, Daimon Yayınları, İstanbul.
Guattari, F. (2000) Üç Ekoloji, (çev.) Ali Akaya, Bağlam Yayınları, İstanbul.
Gan, A. (2002) “Konstrütivizm”, (1922 tarihli Konstrüktivizm’den bir bölüm) (ed.) Enis Batur, Modernizmin Serüveni, YKY Yayınları, İstanbul, s. 187-193
Goodman, N. (1985) “How Buildings Mean”, Critical Inquiry, Vol. 11, No. 4, pp. 642-653.
Habermas, J. (1990) “Modernlik: Tamamlanmamış Bir Proje”, Postmodernizm: Jameson, Lyotard, Habermas, Zeka, (Ed.) Necmi Zeka, (çev.) G.Naliş, D. Sabuncuoğlu ve Erksan. Kıyı Yayınları, İstanbul, s. 31-44.
Heidegger, M. (2008) “İnşa Etmek İskân Etmek Düşünmek”, Düşüncenin Çağırdığı içinde, (çev.) Ahmet Aydoğan, Say Yayınları, İstanbul, s. 71-97.
Heidegger, M. (1998) Tekniğe İlişkin Soruşturma, (çev.) Özlem Doğan, Paradigma Yayınları, İstanbul.
Hershberger, R. (1970) “Architecture and Meaning”, The Journal of Aesthetic Education, Vol. 4, No. 4, Special Issue: The Environmentand the Aesthetic Quality of Life (Oct., 1970), pp. 37-55.
Kahn, L. (2002) “Başlangıçları Severim” (1973 Aspen Design Conference’taki konuşmadan alıntı), (haz.) Enis Batur, Modernizmin Serüveni, YKY Yayınları, İstanbul, s. 435-442.
Köse, C. (2010) Mimari Ve Peyzaj Arakesitinde Topoğrafyanın Kullanımı, İTÜ FBE Yüksek Lisans Tezi.
Lefebvre, H. (2016) Mekânın Üretimi, çev. I Ergüden, Sel yayınları, İstanbul.
Leatherbarrow, D. (2004) “Topographical Premises”, Journal of Architectural Education, pp. 70–73.
Leatherbarrow, D. (2015) “Building In and Out of Place”, Architectural Design, Vol. 85 Issue 2, p. 24-30.
Madge, P. (1993) “Design, Ecology, Technology:A Histrorical Review”, Journal Of Design History, Vol.6, No.3, p. 149-163.
Markuzon, V. (1973) “Mimari Dilin Anlamsal Yoldan Açıklanması”, Mimarlık Dergisi, s. 119, s. 13-17.
Mills, A. (2005) “Narratives In City Landscapes: Cultural Identity In Istanbul”, The Geographical Review, 95 (3), p. 441-462.
Muyan, C. (2003) An Analytical Approach to the Concept of ‘Topography’ in Architecture, Degree of Master Of Archıtecture Institute of Technology, İzmir.
Norberg-Schulz, C. (1971) Existence, Space and Architecture, Praeger Publishers, New York Washington.
Norberg-Schulz, C.(1980), Genius Loci, Academy Editions, London.
Oswalt, P. (1998) Implantationen/ Nature in Contemporary Architecture, http://www.oswalt.de/en/text/txt/implant_p. html içinde. [Erişim tarihi: 22.01.2018].
Öktem Ünsal, B., Türkün, A. (2014) “Neoliberal Kentsel Dönüşüm: Kentsel Alanlarda Sınıfsal Tahliye, Yoksullaşma ve Mülksüzleşme” Mülk, mahal, İnsan: İstanbul’da Kentsel Dönüşüm, (der.) A. Türkün, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları içinde, s. 17-43.
Özgen, G. (1993) Topoğrafya, İTÜ İnşaat Fakültesi Yayını.
Panofsky, E. (2014) Gotik Mimarlık ve Skolastik Felsefe, (çev.) E. Akyürek, Kabalcı Yayınevi, İstanbul.
Papanek, V. (2003) The Green Imperative, Ecology And Ethics in Design and Architecture, Thames &Hudson, London.
Šantrůčkova, M. (2015) “The Topographical Changes Created By The Landscape Design Activities”, AUC Geographica, 51, No. 1, p. 61–71.
Sharr, A. (2013) Mimarlar İçin Heidegger, YEM Yayınları, İstanbul.
Şengün, H. (2016) “Tektonik Ne İşe Yarar?”, Betonart Dergisi, sayı. 48.
Tekeli, İ. (2016) Yerleşmeler İçin Temsil Sorunları Ve Strateji Önerileri, İdealkent Yayınları, Ankara.
Tepe, H. (2009) “Değer ve Anlam: Değerler Anlam mıdır?”, Felsefe ve sosyal bilimler Dergisi, Sayı: 7 (2009 Bahar). e-dergi http://flsfdergisi.com/page90.html içinde [Erişim tarihi: 22.01.2018]
Türkün, A., Kurtuluş, H. (2005) “Giriş”, İstanbul’da Kentsel Ayrışma, (ed.) H. Kurtuluş, Bağlam Yayınları, İstanbul, s. 9-24.
Topography, 2017, Online Etymology Dictionary, www.etymonline. com adresinde [Erişim Tarihi: 08.03.2017].
Topography, 2011, Concise Oxford English Dictionary, 12th edition, Oxford University Press, s. 1521.
UNESCO, (2018) The World Heritage Convention, https:// whc.unesco.org/en/convention adresinde [Erişim tarihi: 14.06.2018].
Yücel, A. (1981) Mimarlıkta Biçim Ve Mekânın Dilsel Yorumu Üzerine, İTÜ Mimarlık Fakültesi Yayını.
Yürekli, İ. (1983) Mimarlık İle Eğimli Arazi İlişkisi, İTÜ FBE Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
Müller Wiener, M. (1977) Bildlexikon Zur Topographie İstanbuls, Werlag Ernst Wasmuth Tübingen, Germany.