A Reevaluation of the Architectural Historiography of the “Tulip Period”

Early-18th century is accepted as a significant turning point in the Ottoman history, due to the intellectual and cultural transformations and social developments taking place in political, economic, artistic, and architectural fields of life. This era, corresponding to the reign of Ahmet III and grand vizierate of Ibrahim Pasha, was later defined as the “Tulip Period” and attained contradicting meanings. Especially the novel architectural forms of the period and their source of inspiration became a point of discussion. Offering a historiographical perspective, this article articulates the changing meanings and contradicting connotations attributed to the so-called Tulip Period, during the late-Ottoman and early-Republican periods. Court poetry of the early-18th century provides us clues for understanding the contemporaries’ perception of their environment, which took the city and its architectural elements as a subject, praising their novel forms, innovative designs, unseen beauties, and unique ornamentations. Young Turk era marks a turning point in the perception and instrumentalization of the past and it introduced a critical perspective towards the “Tulip Period”, which was defined as the beginning of Westernization and divergence from the Classical Ottoman art and architecture. This narrative adopted by the early-Republican architects associated the era with corruption and decline. Scrutinizing texts written by Ottoman and Republican architects, the article takes this transformative era of encounter, ambiguity and hybridity as an immanent experience of Early Modernity.

Mimarlık Tarih Yazımında “Lale Devri”

Sosyal, politik, ekonomik ve kültürel dönüşümlere paralel olarak mimari, sanat ve edebiyat gibi alanlarda pek çok gelişmenin yaşandığı XVIII. yüzyılın başları, Osmanlı tarihinin kırılma noktalarından biri olarak kabul edilmektedir. Üçüncü Ahmet’in saltanat ve Damat İbrahim Paşa’nın sadrazamlık dönemine denk gelen bu dönem daha sonra tarihçiler tarafından “Lale Devri” olarak tanımlanmış, farklı ve çelişkili şekillerde yorumlanmıştır. Özellikle ortaya çıkan yeni mimari formlar ve bu eserlerin ilham kaynakları pek çok tartışmayı da beraberinde getirmiştir. Bu makale, historiyografik bir bakış açısıyla “Lale Devri” olarak adlandırılan tarihsel aralığın, geç Osmanlı ve erken Cumhuriyet dönemlerindeki yansımalarını, değişen ve çelişen anlamlarını irdelemeyi amaçlamaktadır. Bu dönemde, özellikle İstanbul, küçük ölçekli ancak gösterişli pek çok yapı ile donatılacak, yeni bir mimari dile sahip bu eserler kent mekanını olduğu kadar sosyal hayatı da dönüştürecektir. Dönemin Divan edebiyatında yeni, özgün ve orijinal olana duyulan merakın ve yapılı çevreye dair ilginin izlerini takip etmek mümkündür. Ancak, İkinci Meşrutiyet ile birlikte “Lale Devri” terimi icat edilecek ve bu dönem, Batılılaşma ve Klasik Osmanlı mimari ve sanat geleneklerinden kopuş ile ilişkilendirilecektir. Erken Cumhuriyet döneminde radikalleşerek, “Lale Devri” mimari ve sanatta yozlaşma ve gerileme ile özdeşleştirilecektir. Mimarlık tarih yazımında öne çıkan bu tip söylemleri irdeleyen bu makale, bu dönemi, erken modernitenin belirsiz, hibrit ve tekin olmayan doğası ile karşılaşma zemini olarak ele almaktadır.

PDF

___

[Abidin, S. & Ziya, A. (Eds.)] (1933). Cumhuriyetin On Senelik San’at Hayatı. Mimar, 9-10, 263–264.

Abou-El-Haj, R. A. (1991). Formation of The Modern State: The Ottoman Empire, Sixteenth to Eighteenth Centuries. State University of New York Press.

Aktepe, M. (1958). Patrona İsyanı 1730. İ.Ü. Edebiyat Fakültesi.

Altan, E. (2009). Cumhuriyet Dönemi Mimarlığı: Tanımlar, Sınırlar, Olanaklar. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 7(13), 121–130.

[Altınay] A. R. (1331 [1915]) Lale Devri: 1130–1143. Kitabhane-i Askeri.

Altınay A. R., Gürlek, D. (1997). Lale Devri. Timaş Yayınları.

Andıç, F. & Andıç, S. (2006). Batıya Açılan Pencere Lale Devri. Eren Yayıncılık.

Arseven, C. E. (1928). Türk San’atı. Türk Ocakları Merkez Heyeti.

Arseven, C. E. (1939). L’art Turc: Depuis son origine jusq’a nos jours. Devlet Basımevi.

Artan, T. (2006). Questions of Ottoman Identity and Architectural History. In D. Arnold, E. A. Ergut, & O. B. Turan (Eds.), Rethinking Architectural Historiography (pp. 85–109). Routledge.

Aslanapa, O. (1986). Osmanlı Devri Mimarisi: Orhan Gaziden Başlıyarak Sonuna Kadar Padişahlara Göre Gelişmesi. İnkilap Yayınevi.

Atıl, E. (1999). Levni and the Surname: The story of an eighteenth- century Ottoman festival. Koçbank.

Artan, T. (1989). Architecture as a Theatre of Life: Profile of the Eighteenth Century Bosphorus [Unpublished doctoral dissertation]. Massachusetts Institute of Technology.

Bozdoğan, S. (2001). Modernism and Nation Building: Turkish Architectural Culture in the Early Republic. University of Washington Press.

Bozdoğan, S. (2007). Reading Ottoman Architecture Through Modernist Lenses: Nationalist Historiography and The “New Architecture In The Early Republic. Muqarnas, 24, 199–221.

Cephanecigil, G. (2009). Yüzyıl Dönümü Süreli Yayınlarında Mimari Geçmiş. In A. Cengizkan (Ed.), Mimar Kemalettin ve çağı: Mimarlık, toplumsal yaşam, politika (pp. 61–66). TMMOB Mimarlar Odası.

Çelik, Z. (1992). Displaying the Orient : Architecture of Islam at Nineteenth-Century World’s Fairs. University of California Press.

Çerasi, M. (1999). Tarihselcilik ve Osmanlı Mimarisinde Yaratıcı Yenilikçilik / 1720-1820. In N. Akın, A. Batur, & S. Batur (Eds.), Osmanlı Mimarlığının 7 Yüzyılı “Uluslarüstü Bir Miras” (pp. 34–42). YEM Yayınları.

Çalış, B. D. (2007). Gardens at Kağıthane Commons During the Tulip Period (1718-1730). In M. Conan (Ed.), Middle East Garden Traditions: Unity and Diversity (pp. 238–266). Dumbarton Oaks Publications Harvard University Press.

Çelebi, A.H. (2002). Divan Şiirinde İstanbul, Hece Yayınları. Çeliktemel-Thomen, Ö. (2013). Binnaz. In E. Atakav (Ed.), Directory of World Cinema: Turkey (pp. 57–59). Intellect.

De Launay, M. & Montani, P. (1873). Usul-i Mi‘mari-i Osmani / L’Architecture ottoman.

Eldem, S. H. (1977). Sa‘dâbâd, Kültür Bakanlığı Yayınları.

Emre, N. (1941). Mimar Vedad’ın Sanat Hayatı. Arkitekt, 9-10, 234–235.

Erdenen, O. (2003). Lale Devri ve Yansımaları, Türk Dünyası Araştımaları Vakfı.

Erimtan, C. (2007). The Perception of Saadabad: The ‘Tulip Age’ and Ottoman–Safavid Rivalry. In D. Sajdi (Ed.), Ottoman Tulips, Ottoman Coffee : Leisure and Lifestyle in the Eighteenth Century (pp. 41–62). I.B. Tauris.

Erimtan, C. (2008). Ottomans Looking West?: The Origins of the Tulip Age and its Development in Modern Turkey, Tauris Academic Studies.

Ergüney, Y.D. & Kara Pilehvarian, N. (2015). Ottoman Representation in Nineteenth Century Universal Expositions. Megaron, 10(2), 224–240.

Ersoy, A. (2009). XIX. Yüzyılda Osmanlı Mimarlık Tarihi ve Kuramsal Söylemin İnşası. In A. Cengizkan (Ed.), Mimar Kemalettin ve çağı: Mimarlık, toplumsal yaşam, politika (pp. 117–126). TMMOB Mimarlar Odası.

Ersoy, A. (2015). Architecture and the Late Ottoman Historical Imaginary: Reconfiguring the Architectural Past in a Modernizing Empire. Routledge.

Eyice, S. (2014). Dünden Bugüne Kağıthane. In M. Armağan (Ed.), Masaldan Gerçeğe Lale Devri (pp. 125–144). Timaş Yayınları.

Faroqhi, S. (2014). Travel and Artisans in the Ottoman Empire: Employment and mobility in the early modern era. I.B. Tauris.

Faroqhi, S. (2016). A Cultural History of The Ottomans: The Imperial Elite and Its Artefacts. I.B. Tauris.

Girouard, M. (1985) Cities and People: a social and architectural history. Yale University Press.

Hamadeh, S. (2002). Splash and Spectacle: The Obsession with Fountains in Eighteenth-Century Istanbul Muqarnas, 19(1), 123–48.

Hamadeh, S. (2004). Ottoman Expressions of Early Modernity and the “Inevitable” Question of Westernization. The Journal of the Society of the Architectural Historians, 63(1), 32–51.

Hamadeh, S. (2007). Public Spaces and the Garden Culture of Istanbul. In V. H. Aksan & D. Goffman (Eds.), The Early Modern Ottomans Remapping the Empire (pp. 277–312). University Press.

Hamadeh, S. (2008). The City’s Pleasures Istanbul in the Eighteenth Century. University of Washington Press.

İrepoğlu, G. (1999). Levni: Painting, poetry, color. Society of Friends of Topkapı Palace Museum. İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kitaplığı, II. Abdülhamid Albümü, 90673.

Kafadar, C. (1997). The Question of Ottoman Decline. Harvard Middle East and Islamic Review, 4 (1-2), 30–75.

Karahasanoğlu, S. (2014). İstanbul’un Lale Devri mi? Tarih ve Tarih Yazımı. In M. Armağan (Ed.), Masaldan Gerçeğe Lale Devri (pp. 57–106). Timaş Yayınları.

Kuban, D. (1962). Celal Esad Arseven ve Türk Sanatı Kavramı, Mimarlık, 72, 18–20.

Macit, M. (1997). Nedim Divanı. Akçağ.

Macit, M. (2000). Nedim Hayatı, Eserleri ve Sanatı. Akçağ.

Mc Gowan, B. (2004). The Age of the Ayans 1699-1812. In. H. İnalcık, D. Quataert (Eds.), An Economic and Social History of Ottoman Empire, vol. 2 (pp. 637–758). Cambridge University Press.

Montagu, M. W. (1820). The Letters of Lady M.W. Montagu during the Embassy to Constantinople, 1716-18. John Sharpe.

Montagu, M. W. & Koçu, R. E. (1939). 1717-1718 de Lâle Devri Başlarında Türkiye. Çığır Kitabevi.

Murphey, R. (1999). Westernisation in the eighteenth-century Ottoman empire: how far, how fast? Byzantine and Modern Greek Studies, 23, 116–139.

Necipoğlu, G. (1986). Framing the Gaze in Ottoman, Safavid, and Mughal Palaces. Ars Orientalis, 23, 303–42.

Necipoğlu, G. (1991). Architecture, Ceremonial, and Power: The Topkapı Palace in the Fifteenth and Sixteenth Centuries. Architectural History Foundation; MIT Press.

Necipoğlu, G. & Bozdoğan, S. (2007). Entangled Discourses: Scrutinizing Orientalist and Nationalist Legacies in the Architectural Historiography of the “Lands of Rum”. Muqarnas, 24, 1–6.

Özlü, N. (2017). Architecture: Turkish. Encyclopedia of Romantic Nationalism in Europe. Amsterdam University Press, 1442– 1444.

Peker, A. U. (2002). Western Influences on the Ottoman Empire and Occidentalism in the Architecture of Istanbul. Eighteenth- Century Life, 26(3), 139–63.

Rado, Ş. (2006). Paris’te Bir Osmanlı Sefiri Yirmisekiz Mehmet Çelebi’nin Fransa Seyahatnamesi. İş Bankası Kültür Yayınları.

Raşid Efendi, Özcan, A. (2013). Târîh-i Râşid: (1115-1134). Klasik.

Rüstem, Ü. (2019). Ottoman Baroque: The architectural refashioning of eighteenth-century Istanbul. Princeton University Press.

Sajdi, D. (2007). Ottoman Tulips, Ottoman Coffee: Leisure and Lifestyle in the Eighteenth Century. I.B. Tauris.

Salzmann, A. (2000). The Age of Tulips Confluence and Conflict in Early Modern Consumer Culture (1550-1730). In D. Quataert (Ed.), Consumption Studies and the History of the Ottoman Empire 1550-1922 (pp. 83–106). SUNY Press.

Sakaoğlu, N. (2002). Tarihi, mekanları, kitabeleri ve anıları ile Saray-ı Humayun : Topkapı Sarayı. Denizbank A.Ş.

Saner, T. (2006). Exotic Yet Local: A Brief Essay on the Reception of European Styles in the Ottoman Architecture of the 18th Century. In A. Hagedorn (Ed.), The Phenomenon of “Foreign” in Oriental Art (pp. 157–165). Reichert.

Sébah, P. & Joaillier, P. Cascade des Eaux deuces d’Europe, 67.

Sezer, Y. (2016). The Architecture of Bibliophilia: Eighteenth-Century Ottoman Libraries [Unpublished doctoral dissertation]. Massachusetts Institute of Technology.

Simmel, G. (1957). Fashion. The American Journal of Sociology, (62:6), 541–558.

Stephanov, D. (2018). Ruler Visibility and Popular Belonging in the Ottoman Empire, 1808-1908. Edinburgh University Press.

Şahin, S. (2009). Değişim Sürecinde Osmanlı Mimarlığı III. Ahmet ve I. Mahmut Dönemi (1703–1754) [Unpublished doctoral dissertation]. İstanbul Teknik Üniversitesi.

Tanyeli, U. (2006a). Osmanlı Metropollerinde Evlerin Konfor ve Lüks Normları. In S. Faroqhi, C.K. Neumann (Eds.), Soframız Nur Hanemiz Mamur, Osmanlı Maddi Kültüründe Yemek ve Barınak (pp. 333–349). İstanbul, Kitap Yayınevi.

Tanyeli, U. (2006b). 18. Yüzyılda İstanbul: Başkalaşımın Eşiğindeki Kent. Voyvoda Caddesi Toplantıları 2005- 2006, Salt Archive. https://archives.saltresearch.org/handle/ 123456789/143173 (Reached at 26.04.2020)

Tongo, G. (2011). In Search of a New Past: Representation of the Tulip Period in a Late Ottoman Film Binnaz (1919). 26th Middle East History and Theory (MEHAT) Conference, University of Chicago.

Tongo, G. & Schick, İ.C. (2019). Turquerie. Pera Museum Blog. https://blog.peramuzesi.org.tr/en/sergiler/turquerie (Reached at 21.09.2020)

Tozoğlu, A. E. (2020). The New Visual Culture in Eighteenth-Century Istanbul: Building up New Shore Kiosks and Gardens on the Outskirts of the Royal Palace. Middle Eastern Studies, 56(2), 165–192.

Tulum, M. (2008). Vehbi Surname Sultan Ahmet’in Düğün Kitabı. Kabalcı Yayınevi.

Uğurlu, H. (2012). III. Selim’in İstanbul’u: Siyasi ve Askeri Dönüşümler Işığında İmar Faaliyetleri [Unpublished doctoral dissertation]. İstanbul Teknik Üniversitesi.

Unknown artist. (c. 1810). Bab-ı Hümayun (Imperial Gate) to Topkapı Sarayı, with the Fountain of Sultan Ahmet III. Victoria and Albert Museum, SD.1261.

Ülgen, A. S. Drawing of the Fountain of Ahmed III. SALT Research, Ali Saim Ülgen Archive, TASUDOC0965.

Ünsal, B. (1935). Ar ve Memleket Mimarlığının Kronolojisi Üzerine Düşünceler. Arkitekt, 6, 182–187.

Quataert, D. (2005). The Ottoman Empire 1700-1922. Cambridge University Press.

Vehbi, E. A., Tulum, M., Kuban, D., & Yerasimos, S. (2000). Sûrnâme: An illustrated account of Sultan Ahmed III’s festival of 1720. Ertuğ & Kocabıyık.

Wiener Photographen-Association. (1873) Brunnen von Sultan Ahmed II, Wienner Weltausstellung, 12427065. Ziya A., (1934). Sanatta Nasyonalizm. Arkitekt, 2, 51–54.