21. Yüzyılın Dünyevi Mabetlerinin Kapitalizasyonu ve Stratejik Sabotaj

Günümüzde kültür, teknoloji, tasarım ya da insan sermayesi gibi elle tutulur faydaları muğlak olan kavramlar en çok; bir şirketin, sanat eserinin, yazılımın ya da herhangi bir ürünün finansal değerini belirlemede etkin rol oynar hale gelmiştir. Bu durum da, bu muğlaklığın hem sektörde hem de akademide analiz edilebilmesi ve ölçülebilmesi çalışmalarını tetiklemiştir. Kentteki fiziksel çevrenin değerine etki eden önemli bir girdi olan “iyi tasarım”ın ne olduğu konusu ve ölçülebilme sorunsalı da, mimarlık alanında araştırma gündemini meşgul etmeye başlamıştır. Ne kadar çok elle tutulamayan fayda tespit ve ifşa edilirse, kentlerde o kadar daha çok “iyi” tasarım olacağı hakim görüşü, bu alanda araştırma yapanları çok kapsamlı modeller geliştirmeye yöneltmiştir. Fakat, 90’lardan itibaren başlamış bu çalışmalar, ne yazık ki, daha yaşanılır kentlerin oluşup gelişmesine beklenildiği gibi etki edememiştir. Bu bağlamda, finans sektörünün bu faydaları nasıl okuduğuyla ilgili daha içsel bir anlayış elde etmek için, “değerin güç teorisi” çerçevesinde, bu teorinin merkezine aldığı köksüz transnasyonel kapitalist sınıf lehine olan diferansiyel kapitalizasyon ve stratejik sabotaj kavramlarının fiziksel mekandaki izleri aranarak konu tartışmaya açılmış ve şehirlerdeki en büyük bütçeli projeleri finanse eden %1lik mimari patronajın mülkü olan günümüz seküler mabetlerine ve uzamsal boyutlarına bu mercekten bakılmıştır. Çalışmanın çıktısı olarak; bu mabetlerin ve onları ilgilendiren uzamsal boyutun farklı aktörler için ifade ettiği farklı değerler ve bu farklı değerlerin ya da faydaların nasıl kapitalize edildiği ve neden olduğu sabotaj biçimleri detaylandırılarak açıklanmış, ayrıca literatüre provokatif bir katkı sağlamak hedeflenmiştir.

PDF

___

Adham, K. (2008) “Rediscovering the Island: Doha’s Urbanity from Pearls to Spectacle”, Ed.: Yasser Elsheshtawy (editor) The Evolving Arab City: Tradition, Modernity and Urban Development, Oxfordshire, Routledge, s. 218-257.
Artun, A. (2018) Çağdaş Sanatın Örgütlenmesi: Estetik Modernizmin Tasviyesi, İstanbul, İletişim
Baines, J. (2017) “Accumulating through Food Crisis? Farmrs, Commodity Traders and the Distributional Politics of Financialization”, Review of International Political Economy, Sayı 3, s. 497-537.
Baudrillard, J. (2010) Nesneler Sistemi, İstanbul, Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi
Bichler, S., Nitzan, J. (2016) “A CasP Model of the Stock Market”, Real-World Economic Review, Sayı 77, s. 119-154.
Castoriadis, C. (2012) The Imaginary Institution of Society, Brantford, W. Ross
Davis, M. (2006) “Fear and Money in Dubai”, New Left Review, Sayı 41, s. 47-68
Evans, G. (2003) “Hard-Branding the Cultural City: From Prado to Prada”, International Journal of Urban and Regional Research, Sayı:27, s. 417-440
Gandelsonas, M. (1999) X-urbanism: Architecture and the American City, New York, Princeton Architectural Press.
Harvey, D. (1975). “The Geography of the Capitalist Accumulation: A reconstruction of the Marxian Theory”, Antipode, Sayı: 7, s. 9-21.
Harvey, D. and Gambetti, Z. (2008) Umut mekanları. İstanbul, Metis.
Howard, Philip H. (2016) Concentration and Power in the Food system: Who Controls What We Eat?. Contemporary Food Studies: economy, culture and politics, New York, Blumsbury Academic.
Jackson, M., Dora, V. (2009) “ “Dreams so big only the sea can hold them”: Man-made islands as anxious spaces, cultural icons, and travelling visions”, Environment and Planning A, Sayı: 41, s. 2086-2104.
Jencks, C. (2005) The Iconic Building, New York, Rizzoli.
Jones, A., Sackley, W., Watson, E. (2017) “Teaching exchange rate risk using London’s Gherkin building: How investors were in (and out of) a pickle”, The Journal of Economic Education, Sayı 4, s. 276-287.
Kaika, M., Thielen, K. (2006) “Form follows Power”, City: Analysis of Urban Trends, Culture, Theory, Policy, Action, Sayı 10, s. 59-69.
Kaika, M. (2010) “Architecture and crisis: re-inventing the icon, re-imag(in)ing London and re-branding the City”, Transactions of the Institute of British Geographers, Sayı 35, s. 453- 474.
Kaika, M. (2011) “Autistic Architecture: the fall of the icon and the rise of the serial object of architecture”, Environment and Planning D: Society and Space, Sayı 29, s. 968-992.
Koolhaas, R., Sigler, J., Mau, B. and Werlemann, H. (1998). Small, Medium, Large, Extra-Large. New Yok, Monacelli Press.
Lapavistas, C. (2013) “The financialization of capitalism: ‘Profiting without Producing’ ”, City: Analysis of urban trends, culture, theory, policy, action, Sayı 17, s. 792-805
Larudee, M. (2011) “Book Review: Capital as Power: A Study of Order and Creorder”, Review of Radical Political Economics, Sayı 3, s. 418-420.
Loe, E. (2000) The Value of Architecture, London, RIBA Future Studies.
Lorenz, D., & Lützkendorf, T. (2008) “Sustainability in Property Valuation: Theory and Practice”, Journal of Property Investment and Finance, Sayı 6, s. 482-521.
Macmillian, S. (2006) “Added Value of Good Design”, Building Research and Information, Sayı 3, s. 257-271.
McMahon, J. (2015) “What Makes Hollywood Run? Capitalist Power, Risk and the Control of Social Creativity” Basılmamış Doktora Tezi, York Üniversitesi, Sosyal ve Politik Düşünce Lisansüstü Programı.
Nitzan, J., Bichler, S. (2009) Capital as Power: A Study of Order and Creorder. London, Routledge.
Nitzan J., Bichler, S. (2007) War Profits, Peace Dividends, Hafia, Pardes.
Nitzan, J., Bichler, S. (2002) The Global Political Economy of Israel, Londra, Pluto Press.
Nitzan, J., Bichler, S. (2001) “Going Global: Differential Accumulation and the Great U-turn in South Africa and Israel”, Review of Radical Political Economics, Sayı 33, s. 21-55.
Park, H-J., Doucette, J. (2016) “Financialization or Capitalization? Debating Capitalist Power in South Korea in the Context of Neoliberal Globalization”, Capital & Class OnlineFirst, s. 1-22.
Plaza, B. (2006) “The Return on Investmentof the Guggenheim Museum Bilbao”, International Journal of Urban and Regional Research, Sayı 30, s. 452-467.
Ponzini, D., Nastasi, M. (2011) Starchitecture: Scenes, Actors and Spectacles in Contemporary Cities, Torino, Allemandi & Co.
Sayce, S. (2004) “Incorporating Sustainability in Commercial Property Appraisal: Evidence from the U.K.” The 11th European Real Estate Society Conference, Milano, Kingston Üniversitesi.
Sassen, S. (1991) The Global City: New York, London, Tokyo, New Jersey, Princeton University Press.
Sklair, L. (2017) The Icon Project: Architecture, Cities, And Capitalist Globalization, New York, Oxford University Press.
Spencer, D. (2018) Neoliberalizmin Mimarlığı: Çağdaş Mimarlığın Denetim ve İtaat Aracına Dönüşme Süreci, İstanbul, İletişim.
Velthius, O. (2005) Imaginary Economics: Contemporary Artists and the World of Big Money, Rotterdam, NAI Publishers
Zola, E. (1976) Oyun Bitti, İstanbul, Halk El Sanatları ve Neşriyat.
İnternet Kaynakları
https://archidialog.com/2011/10/08/daniel-libeskindinspiration-sources-the-crystal-buildings/ (Erişim Tarihi 1 Aralık 2017).
http://artlog.art50.net/50_muze/ulusal-katar-muzesi (Erişim Tarihi 15 Nisan 2019).
https://www.cso-consulting.com/s/LOuvre-Abu-Dhabi.pdf (Erişim Tarihi 15 Nisan 2019).
https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_tallest_voluntarily_demolished_buildings (Erişim Tarihi 1 Kasım 2017).
https://www.dissentmagazine.org/article/1-museum-theguggenheim-goes-global (Erişim tarihi 1 Aralık 2017).
http://www.guggenheim-bilbao-corp.eus/wpcontent/uploads/2011/06/Annual-Report-2016.pdf (Erişim Tarihi 1 Aralık 2017).
http://www.kalemguzeli.net/konu/katar-islam-eserleri-muzesi (Erişim Tarihi 15 Nisan 2019).
https://www.mercer.com/newsroom/2017-quality-of-livingsurvey.html (Erişim Tarihi1 Kasım 2017).
https://www.theguardian.com/artanddesign/2015/dec/11/cityof-london-skyline-of-tomorrow-interactive (Erişim Tarihi 1 Aralık 2017).
https://www.theguardian.com/world/2002/jul/30/china.features11 (Erişim Tarihi 15 Nisan 2019).
Yarı-Yapılandırılmış Görüşmeler
YTÜ Mimarlık Bölümü Bina Bilgisi Anabilim Dalı Öğretim üyesi (Görüşme Tarihi 17 Nisan 2019).
İstanbul Merkezli Uluslararası İnşaat Şirketi Çalışanı Yüksek Mimar (Görüşme Tarihi 10 Nisan 2019).