Ortak Tabanlı Ortaçlarda Yakınanlamlılık: “geçen” ve “geçmiş” Ortaçları Üzerine Bir Değerlendirme

Türkçede ortaçlar eylemlerin üzerine ortaç takılarının eklenmesiyle oluşan ve eylemi kalıcı ya da geçici olarak sıfat pozisyonunda tümceye kazandıran yapılardır. Bu çalışmada ortak eylem köküne sahip ve yakınanlamlı olarak değerlendirilebilen “geçen” ve “geçmiş” ortaçlarının bağımlı dizinlerde kullanımları ele alınmış, bu süreçte iki ortacın kullanım açısından anlambilimsel ne tür benzerlikler ve farklılıklar oluşturabileceği sorgulanmıştır. Çalışmanın temel motivasyonu, özellikle yabancı dil olarak Türkçenin öğretimi sürecinde söz konusu iki yapının, sözceleme anından önceki durumu/eylemi kodlama açısından oldukça benzerlik göstermesi sebebiyle, anlamsal sınırlarını çizmenin zorluğu ve dil öğrenicilerinin bu yapıları birbiri yerine kullanma olasılığının yüksek olması üzerinedir. Çalışmada yakınanlamlılık sınırlarını ortaya koymak amacıyla, Türkçe Ulusal Derlemi Tanıtım Sürümü üzerinden her iki yapının da eşdizimlilik ve anlam tercihi görünümleri ortaya konmuş ve karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Bu kapsamda, inceleme konusu ortaçların doğal dili örnekleyen bir derlem üzerinden anlambilimsel profilleri oluşturulmuştur. Çalışmada sonuç olarak her iki eylemin sözceleme anından önce gerçekleşen/olan durumu ya da eylemi kodlaması açısından ortak özellikler sergilemesine rağmen her zaman aynı bağlamlarda kullanılmadıkları, farklı eşdizimsel adları ve anlamsal ulamları tercih etme eğiliminde olduğuna ulaşılmıştır.
Anahtar Kelimeler:

Ortaç, Yakınanlamlılık, Derlem.

___

  • Aksan, D. (2000). Dilbilim ve Türkçe Yazıları. İstanbul: Multilingual Yayınları.
  • Aksan, D. (2004). Anlambilim. Ankara: Engin Yayınevi.
  • Aksan, Y. vd. (2012). Construction of the Turkish National Corpus (TNC). İçinde Proceedings of the Eight International Conference on Language Resources and Evaluation (LREC 2012). İstanbul.
  • Cruse, A. (2000). Meaning in Language: An Introduction to Semantics and Pragmatics. Oxford: Oxford University Press.
  • Cruse, A. (2006). A glossary of Semantics and Pragmatics. Edinburgh: Edinburgh University Press.
  • Dixon, R.M.W. (2005). A Semantic Approach to English Grammar. Oxford: Oxford University Press.
  • Erkuş, A. (2009). Davranış Bilimleri İçin Bilimsel Araştırma Süreci. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
  • Glesne, C. (2013). Nitel Araştırmaya Giriş. (Çev. A. Ersoy ve P. Yalçınoğlu) Ankara: Anı Yayıncılık.
  • Goldberg, A. (2000). Verbs, Constructions, and Semantic Frames. Lexical Semantics, Syntax, and Event Structure. (Edt: M.R. Hovav, E. Doron, I. Sichel). Oxford: Oxford University Press.
  • Murphy, M. L. (2010). Lexical Meaning. Cambridge: Cambridge University Press.
  • Palmer, F. R. (1991). Semantics. Cambridge: Cambridge University Press.
  • Saeed, J. (2003). Semantics. Oxford: Blackwell Publishing.