TEZKİRELER ÜZERİNE BİR BİBLİYOGRAFYA DENEMESİ
Kaleme alındıkları dönemde şairlerin ve eserlerinin unutulmasına mâni olan şu’arâ tezkireleri, Klâsik Türk edebiyatı tarihinde önemli bir yere sahiptir. Eserlerinde biyografik bilgilere yer veren tezkire yazarları, bu bilgileri sunarken kendi içinde bir güzelliği ve estetiği barındıran bir tezkire dili meydana getirmişlerdir. Böylece tezkireler, biyografik eserler olmalarının yanında edebî eser niteliği de kazanmıştır. Yaşadıkları dönemin münekkidi olarak görülen tezkire yazarları, eserlerinde terminolojik değeri olan çeşitli sıfat ve terimleri kullanarak edebî değerlendirmelerde bulunmuşlardır. Bu bağlamda yazarların oluşturdukları bu dil ile tezkireler birer tenkit metni olarak da görülmüştür. Geçmişten günümüze kadar tezkireler hakkında pek çok çalışma yapılmıştır. Zaman içinde tezkirelerin günümüz harflerine aktarılması ve dijital ortama taşınmasıyla bu çalışmalar daha ayrıntılı ve çok yönlü bir hâle gelmiş, yapılan çalışmaların sayısında bir artış olmuştur. Tezkireler hakkında yapılan bu çalışmalara araştırmacıların kolaylıkla ulaşabilmesi için bunların bir araya getirilerek tespit edilmesi gerekmektedir. Bu yönde iki bibliyografya çalışması bulunmaktadır. Bunlardan ilki M. Fatih Köksal’ın “Türkçe Şu’arâ Tezkireleri Üzerine Yapılan Çalışmalar Bibliyografyası” (1999), ikincisi ise Filiz Kılıç’ın “Edebiyat Tarihimizin Vazgeçilmez Kaynakları: Şair Tezkireleri” (2007) isimli makaleleridir. Klâsik Türk edebiyatında tezkire denildiğinde akıllara çoğunlukla şu’arâ tezkireleri gelir ancak evliyâlar, belirli meslek grupları vb. için kaleme alınan tezkireler de vardır. Bu bağlamda tezkirelerin zengin bir kaynak olması ve çalışmaların çok yönlü bir şekilde yapılması bakımından bu bibliyografya çalışması -birkaç istisna dışında- Anadolu sahasında verilen Türkçe şu’arâ tezkireleri ile sınırlı tutulmuştur. Ayrıca daha önce yapılan çalışmalar dikkate alınarak, yeni çalışmalarla birlikte tasnif edilmiş ve alfabetik olarak sıralanmıştır. Böylelikle geçmişten günümüze güncellenerek bir tasnif ışığında bir araya getirilen bu çalışmalara araştırmacıların ilgi alanlarına göre daha kolay bir şekilde ulaşması hedeflenmiştir.
Anahtar Kelimeler:
Klâsik Türk Edebiyatı, şu’arâ tezkireleri, edebiyat tarihi, biyografik metinler, edebi tenkit.
A BIBLIOGRAPY STUDY ON TEZKİRES (COLLECTION OF BIOGRAPHIES)
The collection of poet biographies (tezkire) that prevent to disappear the names of the poets and their texts in that period has an significant role in the history of Classical Turkish literature. The tezkire writers that give place to biographical information has created a tezkire language that includes a genuine beauty and aesthetics when they write their texts. Thus, tezkires have gained the literary text feature as well as they are biographical texts. Tezkire writers who seen as the critics of the period in which they lived has made literary assesments by using miscellaneous adjectives and terms that has the terminological value. In this context, this formed language and tezkires has been perceived as a critical text. From past to present, lots of studies on tezkires has been made. In time, with the help of transferring tezkires to modern-day letters and carrying them to the digital medium, these studies’ number has arisen and they have gained more detailed and versatile appearance. In order to be reached to these studies by researches easily, they have to be determined and gathered together. In this sense, there are two bibliographical studies. One of these is M. Fatih Köksal’s article named “Türkçe Şu’arâ Tezkireleri Üzerine Yapılan Çalışmalar Bibliyografyası” (1999) and the other one ise Filiz Kılıç’s article named “Edebiyat Tarihimizin Vazgeçilmez Kaynakları: Şair Tezkireleri” (2007). When one says tezkire in Classical Turkish literature, mostly poet biographies comes to mind. Nevertheless, there are some tezkires that has been written for supreme people and certain occuption groups. In this context, in terms of the rich contents of tezkires and versatile approaches to them, this bibliograpy study -apart from a few exception- has been restricted with Turkish poet biographies written in Anatolian region. Besides, the tezkires were classified with the new studies and organized alphabetically by considering the previous researches. Thus, it was aimed that the researches can be reach to these studies that came together in the light of a classification by updating from past to present according to the field of interest more easily.
Keywords:
Classical Turkish Literature, collection of poet biographies, literature history, biographical texts, literary criticism,
___
- Aynur, Hatice (2005). Üniversitelerde Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları, Tezler, Yayınlar, Haberler, Toplu Sayı 1990-2005, HAb, İstanbul.
- Babacan, İsrafil (2007). “16. Asırda Osmanlı Sahası Şâirleri Hakkında Yazılmış “Tezkire-i Mecâlis-i Şu’arâ-yı Rûm” Adlı Tanınmayan Bir Tezkire”, Bilig, Sayı 40, s. 1-16.Çakır, Emine (2013). “Türk Edebiyatının Wikipedia’sı: Türk Edebiyatında İsimler Sözlüğü Projesi”, Millî Folklor, Yıl 25, Sayı 99, s. 213-214.
- Çapan, Pervin (2009). “Tezkirelerin Işığında Şiire Has Bir Yapı Unsuru Olarak Mânâ Üzerine Değerlendirmeler”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi Prof. Dr. Hüseyin Ayan Özel Sayısı, Sayı 39, s. 435-448.
- _____, (2004). “Tezkirelerde İstanbul’un Ele Alınışı”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, İstanbul, Cilt 31, Sayı 81, s. 25-52.Durmuş, İsmail (2010). “Tabakat”. DİA, C, 39, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul.
- İpekten, Halûk (1986). Türk Edebiyatının Kaynaklarından Türkçe Şu’arâ Tezkireleri, Atatürk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Yayınları, Erzurum.
- İsen, Mustafa (2010). Tezkireden Biyografiye, Kapı Yayınları, İstanbul.
- İsen, Mustafa; Kılıç, Filiz; Aksoyak, İ. Hakkı; Sungurhan Eyduran, Aysun; Durmuş, Mustafa (2011). Şair Tezkireleri, Grafiker Yayınları, Ankara.
- Kılıç, Filiz (2007). “Edebiyat Tarihimizin Vazgeçilmez Kaynakları: Şair Tezkireleri”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, Cilt 5, Sayı 10, s. 543-564.
- Köksal, M. Fatih (1999). “Türkçe Şu’arâ Tezkireleri Üzerine Yapılan Çalışmalar Bibliyografyası”, Gazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Dr. Himmet Biray Özel Sayısı, s. 544-567; (2005). Klâsik Türk Şiiri Araştırmaları, Akçağ Yayınları, Ankara, s. 243-261.
- Levend, Agâh Sırrı (2015). Türk Edebiyatı Tarihi, Dergâh Yayınları, İstanbul.
- Macit, Muhsin (2011). “Modern Biyografi Yazımında Tezkireciliğin İzleri”, Prof. Dr. Mustafa İsen Adına Uluslararası Klasik Türk Edebiyatında Biyografi Sempozyumu Bildirileri (6-8 Mayıs 2010-Nevşehir),Atatürk Kültür Merkezi Yayını, Ankara, s. 485-490.
- Musalı, Vüsale (2011). “Türk Tezkireciliği-Bibliyografya”, Azerbaycan Milli İlimler Akademisi Mehemmed Fuzuli Adına El Yazmaları Enstitüsü, Bakü, s. 1-390.
- Prof. Dr. Mustafa İsen Adına Uluslararası Klâsik Türk Edebiyatında Biyografi Sempozyumu Bildirileri, (Editör: Filiz Kılıç), (6-8 Mayıs 2010-Nevşehir), Atatürk Kültür Merkezi Yayını, Ankara, 2011.
- ISSN: 2587-1811
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 2015
- Yayıncı: İbrahim Halil TUĞLUK
Sayıdaki Diğer Makaleler
TÜRKİYE’DE SON ON YILDA İŞLENEN KADIN CİNAYETLERİ ÜZERİNE: SEBEP, SONUÇ VE ÖNERİLER
MECMUALARDAN HAREKETLE BALDIRZÂDE SELÎSÎ’NİN ŞİİRLERİ
EDİRNE VALİSİ AHMED İZZET PAŞA’NIN Mİ’RÂCİYE’Sİ
TEZKİRELER ÜZERİNE BİR BİBLİYOGRAFYA DENEMESİ
DUYGUSAL ZEKÂNIN PERSONEL GÜÇLENDİRME ÜZERİNE ETKİSİ
LÂMİ’Î’NİN VÂMIK U AZRÂ MESNEVÎSİNİN VLADİMİR PROPP’UN MASAL ÇÖZÜMLEME METODUNA GÖRE İNCELENMESİ