Kültürel Okumanın Gölgede Bıraktıkları: 1960’lar ve 1970’ler Öğrenci Hareketi Örneği

1960’lardan itibaren sosyal ve beşeri bilimlerde kültürel analiz, evrenselci paradigma yerine ağırlık kazanmaya başladı. Bu yıllarda ortaya çıkan toplumsal hareketlerin kültürel bozulmanın bir sonucu olduğu, hızlı modernleşme süreçlerinin toplumların geleneksel yapısını ve bu yapıyı besleyen değerleri erozyona uğrattığı ileri sürüldü. Böylece sorunların kaynağı tespit edilirken, kapitalistleşme süreçlerine değil hatalı modernleşme politikalarına işaret edildi. Bu çalışmada Türkiye’de 1960’lar ve 1970’ler boyunca sistemi sarsan öğrenci hareketi ele alınırken bu yeni kuramsal ve yöntemsel yaklaşımın etkisini tartışmak esas amaç olarak belirlenmiştir. Bu yaklaşımın etkisi altında üretilen çalışmalarda Türkiye’deki sorunların kaynağı olarak, Kemalist merkezin muhafazakar çevreye yaptığı müdahalelere işaret edildi. Bu müdahalelerin geleneksel değerleri ve yapıyı aşındırdığı ancak yerine yenilerini koyamadığı savunuldu. Öğrenci gençlik arasında gözlemlenen politikleşme de bu müdahalelerin yarattığı bozulmanın bir sonucu olarak yorumlandı. Özellikle 1970’lerde solcu ve sağcı gençler arasında yoğunlaşan politik şiddete odaklanılarak, gençlerin “babalarıyla ilişkileri” ya da ergenlik gibi dönemlerde yaşadıkları travmaların onları şiddete yönelten psikolojik altyapıyı oluşturduğu savunuldu. Böylece, Türkiye’de modern merkez ile muhafazakar çevre arasındaki gerilim “temel çelişki” olarak gösterilirken, öğrenci gençliğin içine girdiği politik hareketlilik bu “temel çelişki”nin tali bir sonucu olarak yorumlandı. Yaşanan gelişmelerde devletin tutumu ve politikaları görmezden gelindiği gibi, gençlik hareketi sosyolojik ve psikolojik anomaliler çerçevesinde ele alındı.

Anahtar Kelimeler:

Kültür, Modernleşme, Merkez-çevre, Gençlik, Şiddet

Under the Shades of Cultural Analysis: The Case of Youth Movement of the 1960s and 1970s in Turkey

In the 1960s cultural-particularistic analysis started to gain currency in social sciences and humanities weakening the popularity of the once-dominant universalist paradigm. The problems of societies and reactions to those problems were explained with reference to culture in the wide sense of the concept. In this sense, it was assumed that the radical social movements of the era erupted because of rapid change, which led to the erosion of traditional value system and, thus, long-standing cultural structures of societies. This article through focusing on the political youth movement of the 1960s and 1970s in Turkey, aims at discussing the impact of this approach with its theoretical and methodological implications. The research and analyses adopting this new approach tended to indicate the interventions of the Kemalist centre to the conservative-authentic periphery as the main source of the social conflicts in Turkish society. According to this viewpoint, these interventions eroded the traditional values and structures but failed to replace them with the new ones. The radical youth movement was interpreted in the same vein and presented as the outcome of this social deterioration and value crisis. The analyses adopting this outlook through solely focusing on the political violence between the leftists and rightist student groups offered the argument that their relations with their fathers or their adolescence problems were the psychological backgrounds of the violence among the young people. In this type of interpretation the conflict between the modern centre and conservative periphery emerges as the 'primary conflict' while the political activism of the youth as secondary, dependent on the former. Here, it is argued that this reading of the radical movements neglected the role of the attitudes and policies of the state and labelled radicalization as a social and psychological abnormality.

Keywords:

Culture, Centre-periphery, Youth, Change, Violence,

PDF

___

Ahmad, F. (2003) The Making of Modern Turkey, London and New York: Routledge.
Alper, E. (2009) Student Movement in Turkey From a Global Perspective, 1960-1971, Boğaziçi Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi.
Beşirli, H. (2005) “Politik Sosyalizasyon Araştırmaları ve Politik Sosyalizasyon Sürecinin Bir Unsuru olarak Kışla”, Sosyoloji Konferansları: 251-61.
Bourdieu, P. and Passeron, J. C. (1979) Inheritors: French Students and Their Relation to Culture, Chicago and London: The University of Chicago Press.
Cammack, P. (1997) Capitalism and Democracy in the Third World: The Doctrine for Political Development, London: Leicester University Press.
Coleman, J. S. (1965) Education and Political Development, Princeton, New Jersey: Princeton University Press.
Erbaş, H. (1999) “Gelişme Yazını ve Geleceği”, Doğu-Batı, 8: 9-25.
Eisenstadt, S. N. (1963) The Political System of Empires, London [New York]: Free Press of Glencoe.
Eisenstadt, S. N. (1966) “The development of socio-political centers at the second stage of modernization - a comparative analysis of two types”, International Journal of Comparative Sociology, VII: 119-37.
Eisenstadt, S. N. (2007) Modernleşme, Başkaldırı ve Değişim, Ankara: Doğu-Batı Yayınları.
Eisenstadt, S. N. (1973) Tradition, Change, and Modernity, New York: Wiley.
Ergil, D. (1980) Türkiye’de Terör ve Şiddet, Ankara: Turhan Kitabevi.
Erikson, E. H. (1970) “Reflection on the Dissent of Contemporary Youth”, Daedalus, 99: 154-8.
Frey, F. W. (1964) “Education”, in R. E. Ward and D. A. Rustow (eds.), Political Modernization in Japan and Turkey, Princeton, New Jersey: Princeton University Press, 205-35.
Frey, F. W. (1965) The Turkish Political Elite, Cambridge, Massachusetts: The M. I. T. Press.
Ganser, D. (2005) NATO’s Secret Armies: Operation GLADIO and Terrorism in Western Europe, London: Frank Cass.
Garlitz, R. (2013) “Land-Grant Education in Turkey: Atatürk University and American Technical Assistance, 1954-68”, Örnek, C. ve Üngör, Ç. (eds.), Turkey in the Cold War: Ideology and Culture, Hampshire: Palgrave-Macmillan.
Gendzier, I. (1985) Managing Political Change: Social Scientists and the Third World, Boulder, Colo.: Westview Press.
Heper, M. (1985) The State Tradition in Turkey, Walkington: The Eothen Press, 1985.
Higley, J. ve Pakulski, J. (2000) “Epilogue: Elite Theory versus Marxism: The Twentieth Century’s Verdict”, in J. Higley and G. Lengyel (eds.), Elites after State Socialism, Theories and Analysis, Lanham Md. : Rowman & Littlefield.
Huntington, S. P. (1965) “Political Development and Political Decay”, World Politics, 17/3: 386-430.
Huntington, S. P. (1968) Political Order in Changing Societies, New Haven: Yale University Press.
Hyman, H. H., Payaslıoğlu, A. and Frey, F. W. (1958) “The Values of Turkish College Youth”, Public Opinion Quarterly, 22: 275-91.
İz, F. (1959) “The Role of Education in the Westernization of Turkey”, 25th Annual Sir John Adams Lecture at the University of Los Angeles, California, Berkeley.
Kağıtçıbaşı, Ç. (1970) “Social Norms and Authoritarianism: A Turkish-American Comparison”, Journal of Personality and Social Psychology, 16: 444-51.
Kansu, A. (2011) 1908 Devrimi, İstanbul: İletişim Yayınları.
Karaömerlioğlu, A. (2001-2002) “Bağımlılık Kuramı, Dünya Sistemi Teorisi ve Osmanlı/Türkiye Çalışmaları”, Toplum ve Bilim, 91: 81-99.
Keleş, R. ve Unsal, A. (1982) Kent ve Siyasal Şiddet, Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları.
Kışlalı, A. T. (1974) Öğrenci Ayaklanmaları, Ankara: Bilgi Yayınları.
Köker, L. (1995) Modernleşme, Kemalizm ve Demokrasi, İstanbul: İletişim Yayınları.
Landau, J. M. (1974) Radical Politics in Modern Turkey, Leiden: E. J. Brill.
Lerner, D. (1958) The Passing of Traditional Society: Modernizing the Middle East, Glencoe: Free Press.
Leys, C. (1982) “Samuel Huntington and the End of Classical Modernization Theory”, in H. Alavi and T. Shanin (eds.), Introduction to the Sociology of “Developing Nations”, 332- 49.
Lipset, S. M. (1968) “Students and Politics in Comparative Perspective”, Daedalus, 97/1: 1-20.