Kadı Sicilleri Işığında Osmanlı Kıbrısı’nda Kölelik (17. ve 18. Yüzyıllar)

Öz: Osmanlı Kıbrısı’ndaki kölelik tecrübesinin gün yüzüne çıkarılmayı bekleyen birçokkonusu bulunmasına karşın, adadaki kölelik müessesesi üzerine henüz yeterli çalışmalaryapılmamıştır. Nitekim dönemin kadı sicillerine yansıyan kölelik görünümleri dearaştırılmayı bekleyen bakir konuların başında gelmektedir. Siciller esas itibariyle Osmanlıdönemindeki mahkeme tutanakları olması hasebiyle tarihsel açıdan geçmişe dairen zengin ve sağlam kaynaklardandır. Makalemizde mevzunun bu öneminden hareketle17. ve 18. yüzyıla ait mevcut tüm Kıbrıs kadı sicillerindeki kölelik görünümleri bütüncülbir perspektiften araştırma konusu edilerek, adadaki söz konusu müessesenin bir nebzedaha aydınlatılmasına çalışılmış; yüksek pahadaki kölelerin Allah için âzât edilmesinden,dolandırıcılık yoluyla özgür insanların köleleştirilmesine kadar geniş yelpazedekibirçok muhtelif konuya ışık tutulmuştur. İlgili dönemde kölelerin nasıl alınıp satıldığı,hangi işlerde çalıştırıldığı, aile kurumuyla olan münasebetleri incelendiği gibi; üzerlerindeyürütülen mülkiyet davaları, karıştıkları suçlar veya efendileriyle ilişkilerinin niteliğigibi hususlar da belgeler çerçevesinde ortaya konmuştur. Araştırmada ortaya çıkanbazı bulgular şu şekilde özetlenebilir:

Anahtar Kelimeler:

Kıbrıs, Osmanlı Kıbrısı, Kölelik

The Institution of Slavery in Ottoman Cyprus in the Light of the Qadi Registers (17th and 18th centuries)

Abstract: Although there are certainly unaccountable issues regarding the experienceof slavery found in Ottoman Cyprus, very few studies concerning the slavery institutionhave been carried out. Hence, the primary matter to be investigated in this articleis the main indicators of this institution of slavery as reflected in the Qadi registers.These registers are the richest and most reliable resources, since they are basically thecourt minutes recorded during the Ottoman period. This research, which looks at theQadi registers of the institution of slavery across all of Cyprus that emerged during the17th and 18th centuries, carries out the study of this subject from an all-inclusive perspective.It attempts to shed light on the reality of this institution, and on other variousissues related to it such as the attempts of freeing such slaves, for very high costs, in thepath of God, but also at the enslaving of free people through fraud and deceit. The studydemonstrates how people were bought and sold as slaves, and in what way they weremade to labor. Moreover, their family relationships, their claims through lawsuits, thealleged crimes that they were involved in, and their relationships with their individuallords are revealed within the framework of these historical documents.

Keywords:

Cyprus, Ottoman Cyprus, Slavery,

PDF

___

Kıbrıs Kadı Sicilleri, 1B, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22.
Akgündüz, Ahmed. İslâm Hukukunda Kölelik-Câriyelik Müessesesi ve Osmanlı’da Harem. İstanbul: Osmanlı Araştırmaları Vakfı, 2006.
Altınay, Ahmed Refik. Onikinci Asr-ı Hicri’de İstanbul Hayatı (1689-1785). İstanbul: Enderun Kitabevi, 1988.
Alvân, Abdullah Nâsıh. Nizâmü’r-rık fi’l-İslâm, yy.: Dâru’s-Selâm, 2004.
Aydın, M. Âkif. Türk Hukuk Tarihi. İstanbul: Hars Yayınları, 2005.
Bayındır, Abdülaziz. İslâm Muhakeme Hukuku (Osmanlı Devri Uygulaması). İstanbul: İslâmî İlimler Araştırma Vakfı, 1986.
Bardakoğlu, Ali. “Ayıp (Fıkıh)”. DİA, IV, 246-7.
Bilmen, Ömer Nasuhi. Hukukı İslâmiyye ve Istılahatı Fıkhıyye Kamusu. I-VIII, İstanbul: Bilmen Yayınevi, ts.
el-Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail. Sahîhu’l-Buhârî. İstanbul: el-Mektebetü’l-İslâmiyye, 1979.
Braudel, Fernand. Akdeniz ve Akdeniz Dünyası (trc. Mehmet Ali Kılıçbay). İstanbul: Eren Yayınları, II, 1990.
Çakır, İbrahim Ethem. “Osmanlı Toplumunda Köle ve Câriyeler, Sofya 1550-1684.” Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 2014, sy. 36, s. 201-216.
Çelik, Civan. Bilinmeyen Yönleriyle Osmanlı Devleti’nde Kölelik. Samsun: Yolcu Dergisi Yayınları, 2012.
Çevikel, Nuri. Kıbrıs Eyaleti. Gazi Mağusa: Doğu Akdeniz Üniversitesi Basımevi, 2000.
Çiçek, Kemal. Zimmis (Non-Muslims) of Cyprus in the Sharia Court 1110/39 A.H. / 1698-1726 A.D. (doktora tezi, 1992). University of Birmingham.