Özetİslâm düşünce muhitinde akıl hakkında geliştirilen kelâmî, felsefî ve tasavvufî düşüncelerin, Hanefîusûlcülerin akıl tasavvuru üzerinde etkili olduğu söylenebilir. Hanefî usûlünün kurucu isimlerindenDebûsî’nin yaptığı akıl tarifi, Serahsî ve Pezdevî tarafından revize edilerek benimsenmiş vebu haliyle Hanefî literatürünü etkilemiştir. Sonraki dönem Hanefî âlimleri, filozoflar tarafındangeliştirilen dört mertebeli akıl anlayışı ile ilk devir Hanefî usulcülerinin akıl tasavvurunu birleştirerekfıkıh usulü tarihinde önemli bir sentez gerçekleştirmişlerdir.Anahtar Kelimeler: Akıl, akıl mertebeleri, mükellefiyet, akl bi’l-meleke, Debûsî, Serahsî, Pezdevî,Sadruşşeria.AbstractThe ideas about intellect developed by the Muslim theologians (mutakallimun), philosophers andthe Sufis had an impact on the conception of Hanafite legal theorists of the intellect. The definitionof the intellect (‘aql) put forth by one of the early founding figures of Hanafi legal theory(usul al-fiqh), Abu Zayd ad-Dabusi was adopted and advanced by two classical authorities of thistradition, namely as-Sarakhsi and al-Pazdawi. Their formulation of the definition of intellectheavily affected post-classical Hanafi ideas as presented in the genre of usul al-fiqh. The scholarswho came after as-Sarakhsi and al-Pazdawi however made a synthesis between the idea of thestages of intellect as developed by the Muslim philosophical tradition and the definition of intellectby the classical Hanafi legal theorists.Key Words: Intellect, stages of intellect, obligation, intellect in habitu, Dabusi, Sarakhsi, Pazdawi,Sadr al-Shari‘a.