TÜRK CEZA YARGILAMASI HUKUKUNDA KORUMA TEDBİRLERİ BAKIMINDAN ESAS ALINAN ŞÜPHE KAVRAMININ İNCELENMESİ

Ceza yargılamasında şüphe, soruşturma başlatmada, koruma tedbirlerine başvurmada ve kamu davası açıp açmamaya karar vermede kriter olarak kullanılan çok önemli bir unsurdur. Suç soruşturmasında şüphe kavramı özellikle temel hak ve hürriyetleri çok yakından ilgilendiren koruma tedbirlerine başvurmada en çok kullanılan ama aynı zamanda muğlak ve subjektif bir kavram olması sebebiyle takdir ve değerlendirmede genellikle farklı uygulama ve önemli hataların yapıldığı bu nedenle içtihatlarla tanımlanarak açıklığa kavuşturulması gereken ortak bir ölçüye ihtihaç duyduğu kuşkusuzdur. Ceza yargılaması aşamalarında her durumda ayrı bir şüphe derecesi gerekli olduğu için şüphe kriterinin anlamları ve dereceleri üzerinde durmak gerekmektedir. Basit şüphe, makul şüphe, yeterli şüphe ve kuvvetli şüphe bu bağlamda ifade edilmesi ve açıklığa kavuşturulması gereken önemli kavramlardır. Bunlardan makul şüphe, hayatın akışına göre somut olaylar karşısında genellikle duyulan şüphe olup bunun belirlenmesinde zaman, yer ve ilgili kişinin veya onunla birlikte olanların davranış tutum ve biçimleri göz önünde tutulur. Makul şüphede, şüphenin somut olgulara dayanması da şarttır. Konu arama ise, arama sonunda bir delilin bulunacağı veya belirli bir kişinin yakalanacağı konusu somut olgulara dayanarak öngörülebilir olmalıdır. Yaklaşık bir yıl önce yapılan yasal değişiklikler ile bazı koruma tedbirleri bakımından bir güvence olarak somut delillere dayalı kuvvetli şüphe terimi getirilmiştir. Ancak hemen ardından, yapılan değişikliğin üzerinden daha bir yıl geçmeden bu kavramdan vazgeçilip, CMK 116. maddesinde değişiklik yapılarak somut delillere dayalı kuvvetli şüphe ibaresi makul şüpheye dönüşmüştür.

Doubt is one of the criteria to initiate criminal prosecution, to use the measures of protection of evidence, and it is a key factor to determine whether a criminal inquire result with a criminal charge or not. Therefore, It is a main component in the criminal system. Because of its ambiguous and subjective structure, it can not be clearly defined without examining judicial interpretetion. There is different level of doubt in any phase of criminal prosecution. Therefore we need to focus on different kind of doubts, which can be classified as initial or basic doubt, reasonable doubt, enough doubt and strong doubt. Reasonable doubt, one of them, can be defined as a kind of emotional feeling that leads an ordinary person to suspect in an ordinary situation based on some tangible facts. Suspect, time and place play important role to emerge suspicion. Reasonable doubt must be based on a tangible fact. For example, if a doubt related to search warrant, finding fugitive end of the search should be foreseen based on some specific facts. The term of strong doubt based on tangible facts was enacted by a legislative amendment in around one year ago. This amendment was a groundbreaking chance in the criminal prosecution in terms of creating a more protective judicial mechanism to protect individual rights. However no more than within one year, the system comes back the same direction by bringing the term of reasonable doubt instead of the term of strong doubt based on tangible fact by a legislative enactment to Article 116(TCC).

PDF

___

Ahmet Caner YENİDÜNYA, 5271 Sayılı Ceza Muhakemesi Kanununda Kamu Davasının Açılması, İddianamenin Unsurları ve İadesi, E- Akademi, Şubat 2007, Sayı:60.

Ahmet GÖKCEN, Ceza Muhakemesi Hukukunda Basit Elkoyma ve Postada Elkoyma, (Özellikle Telefonların Gizlice Denetlenmesi), Ankara 1994.

Ahu KARAKURT, Türk Ceza Muhakemesi Hukukunda İddianamenin İadesi, TBB Dergisi, Sayı 82, 2009, s. 1-31.

Ali KARAGÜLMEZ, Tutuklama Nedenleri ve Tutuklama Kararının Reddi Kararına İtirazır İncelenmesi Üzerine 5271 Sayılı CMK nın İncelenmesi TBB Dergisi, Sayı 58, 2005, s. 120-136.

Bahri ÖZTÜRK, Ceza Muhakemesi Hukukunda Koğuşturma Mecburiyeti: Hazırlık Soruşturması. Ankara, 1991

Bahri ÖZTÜRK, Durmuş TEZCAN, Mustafa Ruhan ERDEM, Özge SIRMA, Yasemin F.SAYGILAR-KIRIT, Özdem ÖZAYDIN, Esra Alan AKCAN, Efser ERDEN, Nazari ve Uygulamalı Ceza Muhakemesi Hukuku, Ders Kitabı, 8.B, Ankara, 2014.

Bahri ÖZTÜRK, Behiye EKER KAZANCI, Sesim SOYER GÜLEÇ, Ceza Muhakemesinde Koruma Tedbirleri, Seçkin, Ankara, 2013.

Bahri ÖZTÜRK-Mustafa Ruhan ERDEM, Uygulamalı Ceza Muhakemesi Hukuku, 9.B, Seçkin, Ankara, 2006.

Behiye EKER KAZANCI, AİHS ve AİHM Kararları Çerçevesinde Yakalama ve Tutuklama Koruma Tedbiri ile Kişi Güvenliği ve Hürriyetinin Sınırlandırılması, TBB Dergisi, 2012 (98), s. 75-104.

Cumhur ŞAHİN, Ceza Muhakemesi Hukuku I, Seçkin Yayıncılık- Ankara 2007

Doğan GEDİK-Mahir TOPALOĞLU, Ceza Muhakemesinde İspat ve Şüphenin Sanık Lehine Yorumlanması, Adalet, Ankara, 2014.

Durmuş TEZCAN-M. Ruhan ERDEM-Oğuz SANCAKDAR, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Işığında Türkiyenin İnsan Hakları Sorunu, Ankara, 2004,

Duygu Çağlar DOĞAN, Ceza Muhakemesinde Adli Arama TBB Dergisi, 2011, S.92, s. 157-180.

Ejder YILMAZ, Hukuk Sözlüğü, Yedinci Baskı, Ankara 2002

Erdener YURTCAN, 6526 sayılı Yasayla Ceza Muhakemesi Kanununda Yapılan Değişiklikler, İstanbul, 2014

Ersan ŞEN, Türk Hukukunda Telefon Dinleme, Gizli soruşturmacı, X Muhbir, Seçkin, 2.B. Ankara, 2008

Faruk TURHAN, Ceza Muhakemesi Hukuku, Asil Yayın Dağıtım Ankara, 2006.

Fatih BİRTEK, Cumhuriyet Savcısının Delilleri ve Fiili Takdir Yetkisi, Prof. Dr. Nur Centele Armağan, s. 953-990

Feridun YENİSEY, Kamu Davasının Açılması Ve İddianamenin İadesi, Ceza Muhakemesi Kanununun 3. Yılı, TCHD, İstanbul 2009, s. 232-262

Feridun YENİSEY, Uygulanan Ve Olması Gereken Ceza Muhakemesi Hukuku, Hazırlık Soruşturması ve Polis, İstanbul, 1987

Gürkan BİÇEN, Ceza Muhakemelerinde Şüphe Kavramı Üzerine Bir Deneme, http://gurkanbicen.blogspot.com/2007/10/ceza-muhakemelerinde- phe-kavrami-zerine.html

Harun BODUR, Şüphe, Makul Şüphe ve Arama Hukuku Maltepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2006 (1)

Hüsnü ALDEMİR, Yakalama, Gözaltına Alma, Tutuklama, Adli Kontrol, Hürriyeti Kısıtlayan Koruma Tedbirleri, 2.B.Seçkin, Ankara, 2014. İsmail ERCAN, Ceza Muhakemesi Hukuku, 2011.

Mesut Bedri ERYILMAZ, Türk ve İngiliz Hukukunda ve Uygulamasında Durdurma ve Arama, Seçkin, Ankara, 2003

Metin FEYZİOĞLU, Ceza Muhakemesinde Vicdani Kanaat, Ankara, 2002

Mustafa Ruhan ERDEM, 5271 Sayılı Ceza Muhakemesi Kanununda Telekomünikasyon Yoluyla Yapılan İletişimin Denetlenmesi, (http://www.ceza-bb.adalet.gov.tr/makale/115.doc)

Mustafa Ruhan ERDEM, Organize Suçlulukla Mücadelede Gizli Soruşturma Tedbirleri, Seçkin, Ankara, 2001.

Nevzat TOROSLU-Metin FEYZİOĞLU, Ceza Muhakemesi Hukuku, Savaş Yay, Ankara 2006

Nur CENTEL, Ceza Muhakemesi Hukukunda Tutuklama ve Yakalama, İstanbul 1992

Nur CENTEL-Hamide ZAFER, Ceza Muhakemesi Hukuku, Yenilenmiş ve Gözden Geçirilmiş 5. Bası, Beta, İstanbul 2008.

Nurullah KUNTER Feridun YENİSEY-Ayşe NUHOĞLU, Muhakeme Hukuku Dalı Olarak Ceza Muhakemesi Hukuku, 15.B. İstanbul, 2006.

Özkan GÜLTEKİN, Ceza Muhakemesi Hukukunda Şüphe Kavramı, Terazi Aylık Hukuk Dergisi, Haziran, 2010, Sayı: 46, s.121-138

Salih DUYSAK, http://www.academia.edu/5139674/CezaMuhakemesi HukukundaŞüphe

Serap KESKİN-KİZİROĞLU, 5271 Sayılı Ceza Muhakemesi Kanununda Basit Arama (Adli Arama) Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi-2009, C.58, Sayı:1,s.139-168.

Serap KESKİN-KİZİROĞLU, Kişi Özgürlüğü ve Güvenliği Hakkı, İnsan Hakları, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, Aralık 2000, s.64-97

Serap KESKİN-KİZİROĞLU, Kişi Özgürlüğü ve Güvenliği Hakkına İlişkin Anayasal Değişiklikler, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, 2002, C.LX/1-2, s. 49-61

Serkan CENGİZ- Fahrettin DEMİRAĞ - Teoman ERGÜL- Jeremy McBRIDE- Durmuş TEZCAN, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları Işığında Ceza Yargılaması Kurum ve Kavramları, Ankara 2008.

Şemsettin AKSOY, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Uluslararası Yargı Ve Yargıtay Kararları Işığında Önleme ve KorumaTedbiri Olarak Arama, Seçkin, Ankara, 2007

Tonio WALTER, Ceza Muhakemesinde İspat Yükü, Kayıhan İÇEL- Yener ÜNVER, Karşılaştırmalı Güncel Ceza Hukuku Serisi 15, Veli Özer ÖZBEK e Armağan, Ceza Muhakemesinde Delil ve İspat, s. 541-564

Veli Özer ÖZBEK, Ceza Muhakemesi Hukuku, Ankara 2006.

Yasemin ÖZDEK, Avrupa İnsan Hakları Hukuku ve Türkiye, TODAİE İnsan Hakları Araştırma ve Derleme Merkezi Yayını, Mart 2004.

Yener ÜNVER-Hakan HAKERİ, Ceza Muhakemesi Hukuku, Ders Kitabı, 9.B. Adalet, Ankara 2014.(ÜNVER-HAKERİ, CMH,2014)