Sir Robert Sutton’un Gözünden Edirne Vakası

Padişah II. Mustafa’nın tahtına, Şeyhülislâm Feyzullah Efendi’nin canına mâl olan 1703 tarihli Edirne Vakası, dönemin gerek Osmanlı gerekse yabancı kaynaklarında teferruatlı bir şekilde kaydedilmiştir. Edirne Vakası, kroniklerin, seyyahların ve maceracıların eserlerinde önemli bir yer teşkil etmiş ve modern tarihçiler bu hadiseyi genel olarak bu kaynakların ışığında kaleme almışlardır. Edirne Vakası’nı kaydedenler arasında o dönemde Osmanlı topraklarında bulunan yabancı diplomatlar da bulunmaktadır. Bu isimlerden birisi İngiltere’nin İstanbul büyükelçisi Sir Robert Sutton’dur. Hadiseyi takip eden isimlerden biri olan Sutton, Londra’daki amirleri için kaleme almış olduğu raporlarında 1703 yazında patlak veren isyana dair teferruatlı bilgiler vermiştir. Buna mukabil Edirne Vakası’na dair eser kaleme alan araştırmacıların bir kısmı her ne kadar İngiliz elçisinin raporlarından istifade etmişlerse de bu raporların münasip bir değerlendirmesi yapılmamıştır. İşbu çalışmada İngiliz elçisinin yazdığı raporlar üzerinden Edirne Vakası anlatılacak ve elçinin yazdıkları, diğer kaynaklar ile mukayese edilerek elçinin yazdıklarının kaynak değeri masaya yatırılacaktır. Bu şekilde araştırmacıların istifade edebileceği bir kaynağın bihakkın değerlendirilmesi hedeflenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Edirne Vakası, Feyzullah Efendi, Sir Robert Sutton, elçi, mektuplar

Edirne Incident from the Perspective of Sir Robert Sutton

PDF

___

Andreasyan, D., Hrant, “Balatlı Georg’a Göre Edirne Vakası”, Tarih Dergisi, XI, 15, (İstanbul 1960), s. 47-64. Anonim Osmanlı Tarihi (1099-1116/1688-1704), yay. haz. Abdülkadir Özcan, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2000.
Aubry de La Motraye, La Motraye Seyahatnamesi, çev. Nedim Demirtaş, İstiklal Yayınevi, İstanbul 2007.
BOA, A.DVNSMH.d.6/19.
Cornelissen, Marloes, When the Imperial Sun Shone Upon Adrianople: The Motives For the 1703 Rebellion and the Ottoman Court in Edirne,(Unpublished Master Thesis), Leiden University, Leiden 2008.
Defterdar Sarı Mehmed Paşa, Zübde-i Vekayiât (1066-1116/1656-1704), yay. haz. Abdülkadir Özcan, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1995.
Dimitri Kantemir, Osmanlı İmparatorluğu’nun Yükseliş ve Çöküş Tarihi, çev. Özdemir Çobanoğlu, C II, Cumhuriyet Kitap Kulübü, İstanbul 1998.
El-Haj, Rifa’at Ali Abaou, 1703 İsyanı Osmanlı Siyasasının Yapısı, çev. Çağdaş Sümer, Tan Kitabevi Yayınları, Ankara 2011.
Gökdemir, Raşit “Edirne Vak‘ası Yahut Şeyhülislâm Seyit Feyzullah Efendi Meselesi I”, Yeni Türk Mecmuası, VI, 62, (1938), s. 36-42.
__________, “Edirne Vak‘ası Yahut Şeyhülislâm Seyit Feyzullah Efendi Meselesi II”, VI, 63, (1938), s. 69-76.
Gündoğdu Raşit, “Uşşâkîzâde İbrahim Hasîb Efendi Gözüyle Edirne Vakası”, Erzurumlu Şeyhülislam Seyyid Feyzullah Efendi Sempozyumu Bildirileri, ed. Ömer Kara, Atatürk Üniversitesi Yayınları, Erzurum 2014, s. 181-185.
Koçoğlu, Turgut, Şefîk-nâme, Şefîk-nâme Şerhi ve Edhem ü Hümâ Mecmuası (İnceleme-Tenkitli Metin-Sözlük- Tıpkı Basım), (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri 2004.
Messervey, Sabra, Follet, Feyzullah Efendi: An Ottoman Şeyhülislâm,(Unpublished PhD Thesis), Princeton University, Michigan 1969.
Mü’minzâde Seyyid Ahmed Hasîb Efendi, Ravzatü’l Küberâ, yay. haz. Mesut Aydıner, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2013.
Naîmâ Mustafa Efendi, Târih-i Na‘îmâ (Ravzatü’l-Hüseyn Fî Hulâsati Ahbâri’l-Hâfikayn), IV, yay. haz. Mehmed İpşirli, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2007.
National Archives, State Papers, 97/21.
Özcan, Abdülkadir, “Edirne Vakası”, DİA, X, (1994), s. 445-446.
__________, “Ahmed Paşa, Kavanoz”, DİA EK-1,(2020), s. 49-50.
Paul Lucas, Voyage du sieur Paul Lucas au Levant, C II, Paris 1730.
Râşid Mehmed Efendi, Târîh-i Râşid ve Zeyli, (1115-1134/1703-1722), II, yay. haz. Abdülkadir Özcan, Baki Çınar, Yunus Uğur, Ahmet Zeki İzgöer, Klasik Yayınları, İstanbul 2013.
Sevinç, Tahir, 1703 Edirne Vakası, (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi), Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Isparta 2004.
__________, “Feyzullah Efendi ve Edirne Vakası”, Erzurumlu Şeyhülislam Seyyid Feyzullah Efendi Sempozyumu Bildirileri (31 Ekim 2 Kasım), ed. Ömer Kara, Atatürk Üniversitesi Yayınları, Erzurum 2015, s.151-180.
Silâhdâr Fındıklılı Mehmed Ağa, Nusretnâme, yay. haz. Mehmet Topal, Türkiye Bilimler Akademisi, Ankara 2018.
Stremmelaar, Annemarike, Justice and Revenge In the Ottoman Rebellion of 1703, (Unpublished PhD Thesis), Leiden University, Leiden 1972.
Tayşi, Mehmet Seyhan, “Feyzullah Efendi, Seyyid”, DİA, XII, (1995) s. 527-528.
Thomas, V. Lewis, A Study of Naima, ed. Norman Itzkowitz, New York University Press, New York 1972.
Uzunçarşılı, İ. Hakkı, Osmanlı Tarihi, C IV, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1978.
Wood, C., Alfred, Levant Kumpanyası Tarihi, çev. Çiğdem Erkal İpek, Doğu Batı Yayınları, İstanbul 2013.
__________, “The English Embassy at Constantinople 1660-1762”, The English Hıstorical Review, XL, 160, (1925), s. 553-561.