BÜLENT KIRAN, ELİF GİZEM KARACA, Duygu ÜLKAR

Serbest eczane ekonomilerine etkili dışsal faktörlerin etki düzeyleri hakkındaki eczacı görüşleri

Son yıllarda, Avrupa Birliği ve Dünya Sağlık Örgütü sağlık politikalarına uyum sağlamak ve ülkemizdeki sağlık hizmeti maliyetlerini düşürmek adına yeni yasal düzenlemeler gerçekleştirilmiştir. Bu düzenlemeler eczane ekonomilerini olumsuz yönde etkilemiştir. Eczacılar ise işletmelerini ayakta tutabilmek adına, çok sayıda dışsal etkenle mücadele etmek zorunda kalmıştır. Bu çalışma, serbest eczane ekonomilerine etkili; benzer ürün satıcıları, medya, tüketici özellikleri, SGK ve Devlet politikaları gibi dışsal faktörlerin etki düzeyleri hakkında eczacı görüşlerini saptamak amacıyla, İzmir’de gönüllü 131 serbest eczacıya 30 sorudan oluşan bir anketin yüz yüze uygulanmasıyla gerçekleştirilmiştir. Veriler, SPSS 18 Paket Programı kullanılarak frekans, yüzde dağılım ve ki-kare testi ile değerlendirilmiştir. Araştırmaya katılan eczacıların, %82,4’ünün en önemli ürün alıcısı Sosyal Güvenlik Kurumu ve reçeteli ilaç satışına etkili en önemli dışsal faktörün sağlık ve ilaç politikaları (%96,2) olduğu saptanmıştır. Ancak, eczacıların tamamına yakını (%97) son yıllarda ilaçtan elde edilen kazanç azalınca ilaç dışı ürünlere yönelimin arttığını, bunun da eczane ekonomilerinin dışsal faktörlerden etkilenme düzeyini artırdığını düşünmektedir. Reklamlar (%38,9) ve tüketici özellikleri (%33,6) ise reçetesiz ürün satışına en çok etki eden başlıca dışsal faktörler olarak saptanmıştır. Serbest eczane ekonomilerine etki eden dışsal faktörlerin etkisinin azaltılarak eczanelerin toplum sağlığına katkısının artırılabilmesi için araştırmaya katılan eczacıların %88,5’inin devletin sağlık-ilaç politikalarında serbest eczane ekonomisini destekleyecek düzenlemelerin yapılmasını gerekli gördükleri, bunun için toplum sağlığına etkili ürünlerin sadece eczanede satılması başta olmak üzere tüketicilerin bilinçlendirilmesi vb. uygulamaların ivedilikle yaşama geçirilmesi gerektiğini düşündükleri saptanmıştır.

Opinions of Pharmacists’ on Effect Levels of External Factors on Community Pharmacy Economies

Recently, new regulations were implemented to comply with health policies of European Union and World Health Organization, and to reduce health care cost in our country. These regulations were affected negatively pharmacy economies. Pharmacists had to struggle with numerous external factors to sustain their businesses. This study was conducted by face-to-face survey of 30 questions to 131 volunteer pharmacies in Izmir to identify pharmacists’ opinions about effect levels of external factors on community pharmacy economies such as similar product sellers, media, consumer features, Social Security Institution and government policies. Data were evaluated by frequency, percentage distribution and chi-square test using SPSS18 Package Program. According to pharmacists, the most important buyer is Social Security Institution(82.4%) and the most important external factor affecting sale of prescription drugs is health and drug policies(96.2%). However, nearly all pharmacists(97%) think that there is an increase for non-pharmaceutical products in the last few years due to decreased gain from drugs. Thus, it was increased the level of being affected of pharmacy economies by external factors. Advertisements(38.9%) and consumer features(33.6%) were identified as major external factors that affect sale of over-the-counter products. It was identified that 88.5% of pharmacists think that it is necessary to make regulations to support community pharmacy economies in health-drug policies by government for contribution of pharmacists to community health by reducing these external factors. Therefore, practices such as selling effective products for community health only at pharmacies and awareness of consumers, etc. should be implemented immediately.

PDF

___

Ercan AA, Şar S. Edremit Körfez bölgesindeki eczane eczacılarının stres kaynakları. Ankara Ecz Fak Derg 2004;33: 217-42.
Kocabacak S. Türkiye’de serbest eczanelerin sorunlarına yönelik bir araştırma. Hacettepe Sağlık İdaresi Derg 2011;14:95-124.
Altıntaş KH, Çakır B, Temel F. Ankara 9. bölge eczanelerinde çalışan eczacıların bazı mesleki uygulamalarını ve sorunlarını saptama araştırması. Ankara Ecz Fak Derg 2004; 33: 11-25.
Kıran B. Serbest Eczacıların Sosyal Güvenlik Kurumu ile yaptıkları protokollerden kaynaklanan sorunlar. Turkiye Klinikleri J Med Ethics Law Hist-Special Topics 2015;1:23-31
Kaynak: Türk Eczacıları Birliği 03.03.2016 tarihli basın açıklaması, İnternetten Temin Edilen İlaçların Hemen Hemen Hepsi Sahte [Erişim Tarihi: 10.05.2016]. olarak düzeltilecek..
Blacksell L, Byard RW. Forensic problems with the composition and content of herbal medicines. J Forensic Leg Med 2014; 23:19-21.
12.04.2014 tarih ve 28970 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Eczacılar ve Eczaneler Hakkında Yönetmelik http://www. resmigazete.gov.tr/eskiler/2014/04/20140412-14.htm [Erişim Tarihi: 03.05.2016].
Özdemir B. Geleceğin Eczanesini Tasarlamak. Elma Yayınevi, Ankara, Türkiye. 2012, p.133.
12.04.2014 tarih ve 28970 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Eczacılar ve Eczaneler Hakkında Yönetmelik, İyi Eczacılık Uygulamaları Kılavuzu, http://www.titck.gov.tr/PortalAdmin/ Uploads/UnitPageAttachment/b607e1a453003.pdf [Erişim Tarihi: 28.04.2016].
Tüketici Davranış Modelleri. T.C. Milli Eğitim Bakanlığı Aile ve Tüketici Hizmetleri Yayını. Ankara. 2012, pp.17.
Cömert Y, Durmaz Y. Tüketicinin tatmini ile satın alma davranışlarını etkileyen faktörlere bütünleşik yaklaşım ve Adıyaman ilinde bir alan çalışması. J Yaşar Univ 2006; 1: 35175.
Şencan N, Uyar M. Hasta hakları bağlamında direkt tüketiciye ilaç reklamları üzerine kalitatif bir çalışma. Marmara Pharm J 2014;18:164-76.
Potnis PS. MSc Thesis. Ohio Pharmacists’ Perceptions Of Over-The-Counter Drug Advertising. The University of Toledo in Pharmaceutical Science, Toledo. 2012.
Gülpınar G, Özçelikay G. OTC Drug regulations in Turkey: The opinions of community pharmacists and drug industry. Turk J Pharm Sci 2015; 12: 267-78.
Çelenk F. Çeşitli Mal ve Hizmetlerle İlgili Reklam Yasaklama ve Sınırlamaları http://www.tuketici.gov.tr/source.cms. docs/etuketici.gov.tr.ce/docs/yayinlar/FATIH_CELENK.pdf [Erişim Tarihi: 25.04.2016].
Okutan S, Bora B, Altunışık R. Keşifsel satın alma eğilimleri ve bu eğilimlerin plansız, kompülsif ve hedonik satın alma tarzlarıyla olan ilişkisinin incelenmesi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Derg 2013;8:117-36.
Akagün Ergin E, Özdemir Akbay H. Giyim ve gıda ürünleri kategorilerinde tüketicilerin plansız satın alma davranışları üzerine bir araştırma. Afyon Kocatepe Üniversitesi İİBF Derg 2011;8:275-92.
Penpece D. Yüksek Lisans Tezi. Tüketici Davranışlarını Belirleyen Etmenler: Kültürün Tüketici Davranışları Üzerindeki Etkisi. T.C. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, İşletme Anabilim Dalı, Kahramanmaraş, Türkiye. 2006
Čábyová L, Krajčovič P, Fedorová M. The effect of media channels on sales of over-the-counter drugs and food supplements. EJST 2015;11:239-49.
Düşük Cirolu Serbest Eczaneler Araştırması 2007, Türk Eczacıları Birliği Araştırma Dizisi(http://www.e-kutuphane. teb.org.tr/pdf/raporlar/dusuk_cirolu/10.pdf) [Erişim Tarihi: 20.04.2016]
Zerenler M. Konya ilinde faaliyet gösteren eczanelerin algılanan hizmet kalitesi, hasta beklentileri ve sorunların belirlenmesine yönelik araştırma. 5.Bölge Konya Eczacı Odası Yayını, Konya. 2015, pp 14-46.
Yılmaz M, Güler N, Güler G, Kocataş S. Bir grup kadının ilaç kullanımı ile ilgili bazı davranışları: Akılcı Mı? Cumhuriyet Med J 2011; 33: 266-77.
Demircan D, Çanga B, Gün M, Ünal Ç, Önem İ, Akıcı A. Üniversite öğrencilerinin ilaç/tıbbi ürün kullanımına yönelik tutumlarının değerlendirmesi. Marmara Med J 2010;23: 27684.
Tığ EÖ, Ayanoğlu Dülger G, Hıdıroğlu S, Toklu HZ. serbest eczacıların elektronik bilgi kaynağı kullanımı. Marmara Pharm J 2012;16:29-35.
Kıran B. Dışsal faktörlerin serbest eczacılıkta yarattığı haksız rekabet ve halk sağlığına etkileri. Denge Derg 2015;43:20-1.
Türkiye İstatistik Kurumu İstatistiksel Tablolar ve Dinamik Sorgulama, 2007-2016 Aralık Ayları Tüketici Fiyatları Endeksi http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1014 [Erişim Tarihi: 20.02.2017].
Bayraç ZB. Yüksek Lisans Tezi. Türkiye’de İlaç Pazarının Gelişimi Ve Karaman İli Örneği. T.C. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Ana Bilim Dalı, Karaman, Türkiye. 2011, pp.109.
Akyürek EÇ. Sağlıkta bir geri ödeme yöntemi olarak global bütçe ve Türkiye. Sosyal Güvenlik Derg 2012;2:124-53.
Usta S. Eczane Ekonomilerine Güncel Bakış. 13.Türkiye Eczacılık Kongresi, Bildiri Özeti, s.24-25.
09.02.2005 tarih 25722 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 2005 Mali Yılı Bütçe Uygulama Talimatı http://www. resmigazete.gov.tr/main.aspx?home=http://www.resmigazete. gov.tr/eskiler/2005/02/20050209m1.htm&main=http:// www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2005/02/20050209m1.htm [Erişim Tarihi: 16.02.2016].
14.02.2004 tarih ve 25373 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Beşeri Tıbbi Ürünlerin Fiyatlandırılmasına Dair Karar http://www.resmigazete.gov.tr/main.aspx?home=http:// www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2004/02/20040214. htm&main=http://www.resmigazete.gov.tr/ eskiler/2004/02/20040214.htm [Erişim Tarihi: 16.02.2016].
Yalçın Balçık P, Karsavuran S. Dünya’da ve Türkiye’de İlaç Fiyatlandırması. Hacettepe Sağlık İdaresi Derg 2012; 15: 3867.
Keyder Ç, Üstündağ N, Ağartan T, Yoltar Ç. Avrupa’da ve Türkiye’de Sağlık Politikaları. İletişim Yayınevi, İstanbul, Türkiye. 2007, pp 7-13.