Taberî'nin Kıraatlere Bakışı

Kıraatlerin bir uzmanlık alanı olarak ele alınması hicri ilk asrın sonlarına denk gelmektedir. Bu tarihten itibaren Osman Mushaflarına bağlı olarak kıraatleri inceleyip tasnif eden önemli birçok çalışma yapılmıştır. Bu konudaki detaylı çalışmalar ise özellikle hicri üçüncü asırdan itibaren verilmeye başlanmıştır. Hicri dördüncü asra kadar kıraatler yedi veya on ile sınırlandırılmadığından bu dönemde yapılan kıraat değerlendirmeleri, bu dönemden sonra yapılan değerlendirmelerden farklılık arz etmektedir. Hicri üçüncü asrın sonlarına doğru kıraatlerle ilgili önemli çalışmalar ve katkılar sunan Taberî, tefsirinde kıraatlerin dayanması gereken temel kaideleri titizlikle belirtmiş ve bu bağlamda kendisinden sonra gelenleri etkilemiştir. Biz de bu makalede Taberî'nin kıraatleri ele alış tarzını ve dayandığı usulü örnekleriyle beraber inceleyeceğiz. Dolayısıyla bu makalenin en önemli katkılarından birisi, Taberî'nin kıraatte dayandığı usulü hem teorik hem de tatbiki olarak vermeyi hedeflemesidir.

Tabari's Approach to the Qira'ats

Qira'ats became a field of expertise towards the end of the first century of hijri. From then on related to the Othman Codices, many important works, which have examined and classified the qira'ats, have been written. The detailed works on this field began to come out in the third century of hijri. Because the qira'ats were not restricted to the seven or ten until the fourth century of hijri, the evaluations of qira'ats that have done in this period differs from the evaluations done later on. Tabarî, who has written important works and made considerable contributions to the field, pointed out the main principles of the methodology that the qira'ats' evaluations must rely on and consequently he influenced the studies which appeared after him. In this article we will examine Tabarî's approach to the qira'ats through his methodology accompanied by examples. So, one of the main contributions of this article is that; this article aims to point out the principles which Tabarî has based his qira'at philosophy on both theoretically and practically.

PDF

___

'Abdulfettâh el-Kâdî (1907-1982), el-Budûru'z-zâhire fî kırââti'l-'aşri'l-mutevâtire min tarîkî'ş-Şâtîbiyyeti ve'd-Durrî, Dâru'l-Kutubi'l-'İlmiyye, Beyrut b.t.y.
Ahmed b. Muhammed el-Bennâ (ö. 1117/1705), İthâfu fudelâi'l-beşer bi'l-kirââti'l-arb'ate 'aşer, thk. Şa'bân Muhammed İsmâ'îl, 'Âlemu'l-Kutub, Beyrut 1987.
Ahmed Muhtâr ?Umer ve ?Abdul?âli Sâlim Mukrem, Mu?cemu kirââti'l-Kur'âniyye me?a mukaddimeti fi'lkirââti ve eşheru'l-kurrâ', el-Ezher Mecma?u Buhûsi'l-İslâmiyye, Kahire 1988.
Akyüzoğlu, Hüseyin, Taberî Tefsiri'nde Garîbu'l-Kur'an, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya 2004.
Albayrak, Halis, Taberî'nin Kıraatları Değerlendirme ve Tercih Yöntemi, AÜİFD, XLII (2001), ss. 97-130.
Burton, John, The Collection of the Qur'ân, Cambridge University Press, Cambridge 2010.
Carra De Vaux, Les Penseurs De L'Islam, Paul Geuthner, Paris, 1921.
Çetin, Abdurrahman, Kur'ân-ı Kerîm'in İndirildiği Yedi Harf ve Kıraatlar, Ensar, İstanbul 2013.
Dağ, Mehmet, Geleneksel Kıraat Algısına Eleştirel Bir Yaklaşım, İSAM Yayınları, İstanbul 2011.
Dânî, Ebû ?Amr Osman b. Sa?îd (ö. 444/1053), et-Teysîr fî kirââti's-seb?a, Müessesetu'r-Rayân, Beyrut 2009.
------, el-Muhkem fî nakti'l-mesâhif, thk. ?İzzet Hasan, Dâru'l-Fikr, Dimeşk 1997.
Ebû Hayyân, Muhammed b. Yûsuf el-Endelusî el-Ğırnatî (ö. 754/1353), el-Bahru'l-muhît fi't-tefsîr, Dâru'l
-Fikr, Beyrut 2005.
Ebû 'Ubeyd, el-Kâsım b. Sellâm (ö. 224/838), Fedâilu'l-Kur'ân, thk. Adnân el-'Alî, Mektebetu'l-'Asriyye, Beyrut 2009.
Gilliot, Claude, Exégèse, Langue et Théologie en Islam: L'Exégèse Coranique de Tabarî, Vrin, Paris 1990.
Gülle, Sıtkı, Taberî'nin Tefsîri'ndeki Kırâat Değerlendirmeleri, İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 9 (2004), ss. 65-85.
Hanay, Necattin, Allâme Muhammed İbn Cerîr et-Taberî'ye Dair Bir Bibliyografya Denemesi, RTEÜİFD, 3 (2013), ss. 227-250.
Hatîb, ?Abdullatîf, Mu'cemu'l-kırâât, Dâru Sa?diddîn, Dimeşk 2002.
Hâtim Celâl et-Temîmî, er-Resmu'l-'Usmânî min hilâli tefsîri't-Taberî: 'Ardun ve nakdun, Mecelletu'lBuhûsi ve'd-Dirâsâti'l-Kur'âniyye, 8 (2013), ss. 77-122.
İbn Hâleveyh, Ebû ?Abdillâh el-Huseyin b. Ahmed (ö. 370/981), el-Hucce fî kirââti's-seb?a, Dâru'lKutubi'l-?İlmiyye, Beyrut 2007.
İbn Mucâhid (ö. 324/936), Kitâbu's-seb'a fî'l-kırâât, thk. Cemâluddîn Muhammed Şeref, Dâru's-Sahâbe li't-Turâs, Tantâ 2007.
İbnü'l-Cezerî, Ebu'l-Hayr Muhammed b. Muhammed ed-Dimeşkî (ö. 833/1430), en-Neşr fi'l-kirââti'l-'aşr, Dâru'l-Kutubi'l-'İlmiyye, Beyrut 2011.
------, Ğâyetu'n-nihâye fî tabakâti'l-kurrâ', Dâru'l-Kutubi'l-?İlmiyye, Beyrut 2006.
Laatik, Bouazza, L'éxégèse de Tabari et d'al-Qurtubi, Edilivre Èditions Aparis, 2011.
Mâlikî, Muhammed, Dirâsetu't-Taberî li'l-ma'nâ min hilâli tefsîrihî: Câmi'u'l-beyân 'an te'vîli âyi'l-Kur'ân, el-Memleketu'l-Mağribiyye, Vizâratu'l-Evkâfi ve'ş-Şuûni'l-İslâmiyye, Mağrib 1996.
Mekkî, Ebû Muhammed Mekkî b. Ebî Tâlib el-Kaysî (ö. 437/1045), el-İbâne ?an me?ânî'l-kırâât, thk.
?Abdulfettâh İsmâ?îl Şiblî, Dâru'n-Nahdati Mısır, Mısır 1960.
------, el-Keşf 'an vucûhi'l-kirââti's-seb'a ve 'ilelihâ ve hicecihâ, thk. Muhyiddîn Ramadân, Matbû'âtu Mecma'u'l-Luğati'l-'Arabiyye, Şam 1974.
------, Muşkilu i?râbi'l-Kur'ân, thk. Hâtim Sâlih ed-Dâmin, Dâru'l-Beşâir, Dimeşk 2003.
Muhammed ez-Zuhaylî, el-İmâm et-Taberî, Dâru'l-Kalem, Şam 1999.
Nebîl b. Muhammed İbrâhîm Âlu İsmâ?îl, 'İlmu'l-kırâât: Neş'etehu, etvârahu, eserhu fî'l-?ilmi'ş-şer?iyye, Mektebetu't-Tevbe, Riyad 2000.
Nöldeke, Theodor (1836-1930), Geschichte des Qorâns, Dieterich'sche Verlagsbuchhandlung, Leipzig 1919.
Okçu, Abdulmecit, Kırâat Açısından Taberî ve Tefsîri, Araştırma Yayınları, Ankara 2009.
Polat, Fethi Ahmet, Muhammed b. Cerîr b. Yezîd b. Kesîr b. Gâlib [et-Taberî], SÜİFD, 30 (2010), ss. 261- 291.
Sarsûr, Husâm b. Hasan, ?yâtu's-sıfât ve menhecu İbn Cerîr et-Taberî fî tefsîri me'ânîhâ mukâranen bi- ârâi ğayrihî mine'l-'ulemâ', Dâru'l-Kutubi'l-'İlmiyye, Beyrut 2004.
Sehâvî, ?Alî b. Muhammed (ö. 643/1246), Cemâlu'l-kurrâ' ve kemâlu'l-ikrâ', thk. ?Alî Huseyin el-Bevvâb, Mektebetu't-Turâs, Kahire 1987.
Sellûm, Ahmed b. Fâris, Cuhûdu'l-İmâm Ebî 'Ubeyd el-Kâsım b. Sellâm fî 'ulûmi'l-Kur'ân ve tahkîku ihtiyârihî fi'l-kirâ'a, Dâru İbn Hazm, Beyrut 2006.
Subhî es-Sâlih, 'Ulûmu'l-hadîs ve mustalahuhû ?ardun ve dirâse, Dâru'l-?İlm li'l-Melâyîn, Beyrut 1984.
Suyûtî, Celâluddîn 'Abdurrahmân b. Ebî Bekr(ö. 911/1505), el-İtkân fî 'ulûmi'l-Kur'ân, Dâru'l-Fikr, Beyrut 2005.
Taberî, Ebû Ca'fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd b. Ğâlib (ö. 310/923), Câmi'u'l-beyân 'an te'vîli âyi'lKur'ân, thk. Halîl el-Meys, Dâru'l -Fikr, Beyrut 2005.
------, Tehzîbu'l-âsâr ve tafsîlu's-sâbit 'an Rasulillâh (s.a) mine'l-ahbâr, thk. Muhmmed Mahmûd Şâkir, Matba'atu'l-Medenî, Kahire b.t.y.
------, Tehzîbu'l-âsâr ve tafsîlu's-sâbit 'an Rasulillâh (s.a) mine'l-ahbâr: Cuz'u'l-mefkûd, thk. 'Alî Rıdâ b.
'Abdillâh b. 'Alî Rıdâ, Dâru'l-Me'mûn li't-Turâs, Beyrut 1995.
Tahân, İsmâ?îl Ahmed, "Zahiratu nakdi'l-kırâât ve menhecu't-Taberî fîhâ", el-İmâm et-Taberî: Fakîhen ve muerrihen ve mufessiren ve 'âlimen bi'l-kirâât, (ss. 349-397), Dâru't-Takrîb, Beyrut 2001.
Yâkût, İbn 'Abdillâh el-Hamevî (ö. 622/1225), Mu'cemu'l-udebâ', Dâru'l-İhyâi't-Turasi'l-'Arabî, Beyrut b.t.y.
Zerkânî, Muhammed ?Abdul?azîm (ö. 1367/1948), Menâhilu'l-?irfân fî ulûmi'l-Kur'ân, Dâru İbn Hazm, Beyrut 2006.