Şiî Âlim Şerîf er-Radî'nin Hayatı ve Hadis Konusundaki Görüşleri

Hicrî IV. asır hilafet merkezi Bağdat'ın siyasî ve askeri açıdan sıkıntılar yaşadığı bir zaman dilimidir. Büveyhî sultanlarının desteklediği Şîa mezhebi güç kazanmakta, Kerh mahallesi dışında yeni Şiî bölgeleri oluşmaktadır. Bu durum Ehl-i sünnet müslümanları ciddi şekilde endişelendirmekte, bazen iki taraf arasında binlerce insanın öldüğü vahim hadiseler meydana gelmektedir. Şîa'nın Bağdat'ta gücünü artırdığı bu dönem, aynı zamanda dört temel hadis kaynağının da Bağdat'ta tamamlandığı devredir. Şîa'nın önemli âlimlerinin birçoğu bu zaman diliminde yetişmiştir. Bu dönemde Şîa'nın yetiştirdiği âlimlerden olan Şerîf er-Radî (359/970-406/1015) Nehcü'l-belâğa, Mecâzâtü'l-Kur'ân ve elMecâzâtü'n-nebeviyye isimli eserleriyle tefsir, hadis ve belâğât alanlarında tanınmakla birlikte aynı zamanda meşhur bir şairdir. Radî Abbasi halifeleri ve Büveyhî sultanları ile iyi ilişkiler kurmuş, hatta bir dönem halife olma arzusuna da kapılmıştır. Makalede Şerîf er-Radî'nin hayatı kısaca yaşadığı dönem ve hadisçiliği ele alınacaktır.

The Shia Scholar Sharif Al-Radi's Life and His Opinion on the Hadith

The 4th century of the Hegira was a time period, Baghdad, the capital of Caliphate, had political and military troubles. The Shiite sect supported by the sultans of al-Buwayhiya was winning power, new Shiite areas were formed out of the district of Kerh. This situation seriously worried the Ahl al-Sunnah Muslims, sometimes grave events were happened when thousands of people died on both sides. This period during which the Shia increased its power, was the same one the basic four hadith sources have been completed in Baghdad. Many of the important Shia wises were educated in this period. Sharif al- Radi (359/970-406/1015) trained by the Shia in this period, was known for the domain of Tafsir (interpretation of Quran) Hadith and Eloquence with his works called Nahj al- balagha, Mejazat al-Quran, and al-Mejazat al-Nabawiyya, was also as a famous poet. Al- Radi established good relations with Abbasid caliphs and sultans of Buwayhiya, once he even had the desire of being a caliph. In this article, life of al-Radi, briefly the period he lived and his work on hadith will be approached.

PDF

___

Ahmet Cevdet Paşa (1313/1895), Kısas-ı Enbiyâ (I-II), Sadeleştiren: Ali Arslan, Arslan yayınları, İstanbul 1981.
Bâhilî, Affân b. Müslim b. Abdullâh (Ebû Osmân es-Saffâr el-Basrî), Ehâdîsu Affân b. Müslim b. Abdillâh, thk. Hamza Ahmed ez-Zeyn, Dârü'l-hadîs, Kâhire 2004.
Câsim, Azîz es-Seyyid, el-İğtirâb fî hayâti ve şi'ri eş-Şerîf er-Radî, Dârü'l-Endülüs, Beyrut ts.
Ebû Ubeyd, Kâsım b. Sellâm, Garîbü'l-hadîs (I-IV), el-Hey'etü'l-'âmme lişuûni'l-metâbi'i'l-emîriyye, Kâhire 1984.
Emîn, Muhsin, A'yânü'ş-Şîa (I-X), thk. Hasan el-Emîn, Dârü't-teâruf, Beyrut 1983.
Emînî, Abdülhüseyin Ahmed el-Emînî en-Necefî, el-Gadîr (I-XI), Dârü'l-kütübi'l-Arabiyye, Beyrut 1977.
Elbânî, Ebû Abdurrahmân Muhammed Nâsiruddîn, Silsiletü'l-ehâdîsi'd-daîfe ve'l-mevdûa ve eseruhâ esseyyie fi'l-ümmeti ( I-XIV), Dârü'l-me'ârif, Riyad 1992.
Enbârî, Muhammed b. el-Kâsım b. Muhammed b. Beşşâr, Ebû Bekir el-Enbârî, ez-Zâhid fî me'ânî kelimâti'n-nâs, Müessesetü'r-risâle, Beyrut 1992.
Er, Rahmi, "Sâbî, Ebû İshâk", Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul 2008, XXXV, 339.
Ezherî, Muhammed b. Ahmed b. el-Herevî, Tehzîbü'l-luğa, Dâru ihyâi't-turâsi'l-Arabî, Beyrut 2001.
Fayda, Mustafa, "Cerîr b. Abdullâh", Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul 1993, VII, 410- 411.
Fîrûzâbâdî, Mecduddîn Ebû Tâhir Muhammed b. Ya'kûb (817/1414), Besâiru zevi't-temyîz fî letâifi'lkitâbi'l-Azîz, thk. Muhammed Ali en-Neccâr, el-Meclisü'l-a'lâ li'ş-şuûni'l-İslâmiyye, Kâhire 1992.
Hatîb el-Bağdâdî, Ebû Bekir Ahmed b. Ali b. Sabit, Târihu Bağdâd (I-XIV), Dârü'l-kütübi'l-ilmiyye, Beyrut 1997.
İbn Asâkir, Ebü'l-Kasım Ali b. el-Hasen b. Hibetullah b. Abdullah eş-Şafii, Târîhu medîneti Dımaşk (ILXX),
thk. Ali Şîrî, Dârü'l-fikr, Beyrut 1995.
İbn Ebü'l-Hadîd, Şerhu Nehci'l-Belâğa (I-XX), thk. Muhammed Ebü'l-Fadl İbrahim, Beyrut 1959.
İbn Hallikân, Vefayâtu'l-a'yân ve enbâu ebnâi'z-zemân (I-VII), thk. İhsân Abbâs, Beyrut 1972.
İbnu'l-Cevzî, Cemâluddîn Ebü'l-Ferec Abdurrahmân b. Ali b. Muhammed, el-Muntazam fî târîhi'l-mulûki ve'l-ümem (I-XIX), thk. Muhammed Abdülkadir Atâ-Mustafa Abdülkadir Atâ, Dârü'l-kütübi'lilmiyye, Beyrut 1992.
İbnu'l-Esîr, İzzuddîn Ebü'l-Hasen Ali b. Ebü'l-Kerem Muhammed b. Muhammed b. Abdülkerîm b. Abdülvâhid eş-Şeybânî, el-Kâmil fi't-târîh, Dâru sâdır, Beyrut 1965.
Korkmaz, Sıddık, "Nehcü'l-belâğa'nın Müellifi ve Metni İle İlgili Problemler", SÜİFD, 23/2 Bahar- 2007:165-184.
Kûhkemerî, Abdüllatîf b. Ali Ekber el-Hüseynî, Minhâcu'l-berâe mukaddimesi, Mektebetü Âyetillâh elMer'aşî,
Kum, 1406 (Minhâcü'l-berâe Kutbuddîn er-Râvendî'ye ait Nehcü'l-belâğa şerhidir. elKûhkemerî kitabın tahkikini yapan ve mukaddimesini yazan muasır bir ilim adamıdır).
Küçükaşçı, Mustafa Sabri, "Kadir-Billâh", Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul 2001, XXIV, 127-128.
Mecelletü Tûrâsinâ, 5. sayı (Şerif Radî özel sayısı), http://rafed.net/turathona/ (et. 23.7.2013). Merçil, Erdoğan, "Büveyhiler", Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul 1992, VI, 496-500.
Emîr-Müezzi, Muhammed Ali, "İmâmî Şiîlik'te Hadisin Sıhhat Kıstasları ve Fakîhin Otoritesine Dair De- ğerlendirmeler", trc. M. Ali Sönmez, UÜİFD, 12/2 (2003): 313-348.
Müfîd, eş-Şeyh Muhammed b. Muhammed b. Nu'mân b. el-Muallim Ebû Abdullâh el-Ukberî el-Bağdâdî, Ahkâmü'n-nisâ', thk. Mehdi Necef, byy. 1993.
Polat, Selahattin, "İrbâd b. Sâriye", Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul 2000, XXII, 438.
Özel, Mustafa, "Şerif er-Radî", Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul 2010, XXXIX, 4-5.
Râğıb el-Isfehânî, Ebü'l-Kâsım el-Hüseyin b. Muhammed, el-Müfredât fî garîbi'l-Kur'ân, thk. Safvân Adnân ed-Dâvûdî, Dârü'l-kalem, Dımaşk 1412.
Safedî, Selâhuddîn Halîl b. Aybek b. Abdullâh, el-Vâfî bi'l-vefeyât (I-XXIX), Dâru ihyâi't-turâs, Beyrut 2000.
Se'âlebî, Ebû Mansur Abdülmelik es-Se'âlebî en-Neysâbûrî, Yetîmetü'd-dehr fî mehâsini ehli'l-eser, thk.
Müfîd Muhammed Kamîha, Dârü'l-kütübi'l-ilmiyye, Beyrut 1983.
Suyûtî, Abdurrahmân b. Ebî Bekr, Celâluddîn, el-Fethu'l-kebîr fî dammi'z-ziyâdeti ile'l-Câmii's-sağîr, Dârü'l-fikr, Beyrut 1423.
------, Lübbüllübâb ilâ tahrîri'l-ensâb, Darü'l-kütübi'l-ilmiyye, Beyrut, 1411.
Şerîf Radî, Ebü'l-Hasan Muhammed b. Hüseyin b. Musa b. Muhammed b. Musa b. İbrahim b. Musa elKâzım, Dîvân (I-II), Matbaatü'l-edebiyye, Beyrut 1307.
------, el-Mecâzâtü'n-nebeviyye, thk. Tâhâ Muhammed ez-Zeynî, Mektebetü basîretî, Kum ts.
Tehrânî, Ağa Büzürg, ez-Zerîa ilâ tesânîfi'ş-Şîa (I-XXIII), Dârü'l-edvâ', Beyrut 1983.
Vâkıdî, Ebû Abdullâh Muhammed b. Ömer b. Vâkid el-Vâkıdî, Kitâbü'l-meğâzî, Âlemü'l-kütüb, Beyrut ts.
Zebebî, Şemsüddin Muhammed b. Ahmed b. Osmân, Siyeru a'lâmi'n-nübelâ (I-XXIII) thk. Şuayb elArnaûd,
Muhammed Naîm el-Arkusûsî, Müessesetü'r-risâle, Beyrut 1986.
------, Târîhu'l-İslâm ve vefeyâtu'l-meşâhiri ve'l-a'lâm (I-LII), thk. Ömer Abdüsselâm Tedmirî, byy. 1987.