Buhârî'nin İlmî Şahsiyeti ve Cerh-Ta'dîl İlmindeki Yeri

Hicrî üçüncü asırda yaşayıp el-Câmi'u's-Sahîh adlı eseriyle hadis tarihine ismini yazdıran İmâm Buhârî, diğer taraftan da et-Târîhu'l-Kebîr, et-Târîhu'l-Evsat ve ed-Duafâu's-Sagîr adlı eserleriyle de ricâl ve cerh-ta'dîl ilminde önemli bir yer edinmiştir. Buhârî ricâl değerlendirmeleriyle cerh-ta'dîl ilminde otorite kabul edilmiş, daha sonra bu alanda eser kaleme alan münekkitler ondan nakilde bulunmuşlardır. Bu çalışma Buhârî'nin ilmî şahsiyeti ve Buhârî dönemine kadar cerh-ta'dîl ilminin doğuşu ve gelişimi ile onun söz konusu ilimdeki yerini ele almaktadır.

The Scientific Characteristics of Bukhari and His Status in the al-Jarh al-Ta'dil

Bukhari, who lived in the 3rd century A.H. and was an important scholar in hadithology with his work al-Jami al-sahih, has a significant status for the identification and verifica- tion method of the hadiths and hadiths narrators with his such books as al- Tarikh al- Kabir and al-Dhuafa al-Saghir. As Bukhari was regarded as an authority in the identifica- tion and verification of hadiths, he has been shown as a reference by the Islamic critics since then. This study is about the scientific characteristics of Bukhari, and the verifica- tion method of hadiths before and after him.

PDF

___

Aclân, Leylâ Muhammed, Menhecu'l-İmâmi'l-Buhârî fi'l-Cerh ve't-Ta'dîl min Hilâli Kitâbihi't-Târîhi'lKebîr, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Kuveyt Üniversitesi, 1998-1999.
A'zamî, M. Mustafa, "Buhârî", DİA., İstanbul 1992, VI, 368-372.
------, Menhecu'n-Nakd 'İnde'l-Muhaddisîn Neş'etuhu ve Târîhuhu, Mektebetu'l-kevser, Riyad, 1990/1410.
Âşıkkutlu, Emin, Hadiste Ricâl Tenkidi: Cerh ve Ta'dîl İlmi, MÜİFAV. Yayınları, İstanbul, 1997.
------, "Cerh ve Ta'dîl", DİA., İstanbul 1993, VII, 394-401.
Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhim el-Cu'fî, Kitâbu't-Târîhi'l-Kebîr, Dâru'l-kütübi'lilmiyye, Beyrut, ts., I-IX.
------, et-Târîhu'l-Evsat, thk. Muhammed b. İbrahim el-Lehîdân, Dâru's-samiği, Riyad, 1998/1418, I-II.
------, et-Târîhu's-Sagîr, thk. Mahmud İbrahim Zâyed, Eserin Hadislerinin Fihristi: Yusuf Mar'âşî, Dâru'lma'rife, Beyrut, 1986/1406, I-II.
133 Zehebî, Târîh, XIX, 259; İbn Hacer, Hedyu's-Sârî, s. 672; Leknevî, Ebü'l-Hasenât Muhammed Abdülhay b. Muhammed Abdilhalîm b. Muhammed Emînillâh es-Sihâlevî, er-Ref' ve't-Tekmîl fi'l Cerh ve't-Ta'dîl, thk. Abdulfettah Ebû Gudde, Beyrut, Mektebetu matbu'âti'l-İslâmiyye, 2004/1425, s. 182; A'zâmi, Dirâsât, s. 370; A'zamî, "Buhârî", VI, 370; Dihlevî, Bustanu'l-Muhaddisin, s. 186; Kâsımî, Hayatu'lBuhârî, s. 21.
134 Hatîb, Târîh, II, 332; Sübkî, Tabakât, II, 224; İbn Hacer, Hedyu's-Sârî, s. 672; İbn Ebî Ya'lâ, Ebî'lHüseyin Muhammed el-Ferrâ el-Bağdâdî el-Hanbelî, Tabakâtu'l-Hanâbile, thk. Abdurrahman b. Süleyman el-Useymîn, Câmi'atu Ümmi'l-kura, Riyad, 1419, II, 255.
135 Zehebî, Siyer, XII, 440-441; Sübkî, Tabakât, II, 224; Leknevî, er-Ref', s. 182; Umerî, Dirâsât, s. 99.
------, Kitâbu'd-Duafâi's-Sagîr, (Nesâî'nin ed-Duafâ'sı ile birlikte), thk. Mahmud İbrahim Zâyed, Dâru'lma'rife, Beyrut, 1986/1406.
------, el-Câmi'u'l-Müsnedi's-Sahîhi'l-Muhtasar min Umûri Resûlillâh Sallallahü 'Aleyhi ve Sellem ve Sünenihî ve Eyyâmih, thk. Şu'ayb Arnaût vd., er-Risâletu'l-âlemiyye, Beyrut, 1432/2011, I-V.
Cûzcânî, Ebû İshâk İbrâhim b. Ya'kub b. İshâk es-Sa'dî, Ahvâlu'r-Ricâl, thk. Subhî el-Bedrî es-Samerrâî, Müessesetu'r-risâle, Beyrut, 1985/1405.
Çakın, Kamil "Buhârî'nin Otoritesini Kazanma Süreci", Hadis Literatürü Araştırmaları, Yayına haz. Salih Özer-Sabri Kızılkaya, Ankara: Kitabiyât, 2007, ss. 117-139.
Ebû Gudde, Abdulfettâh, "Halku Kur'an Meselesi", çev. Mücteba Uğur, AÜİFD., XX, ss. 307-321.
Eren, Mehmet, Hadis İlminde Ricâl Bilgisi ve Kaynakları, İSAM. Yayınları, İstanbul, 2012.
------, Buhârî'nin Sahîh'i ve Hocaları, Nükte Kitap, Konya 2003.
Hâkim en-Nîsâbûrî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdillâh b. Muhammed, Ma'rifetu Ulûmi'l-Hadis, thk. Seyyid Muazzam Hüseyin, Dâru ihyâ'i-ulûm, Beyrut, 1997/1417.
Hammâde, Fârûk, el-Menhecü'l-İslâmî fi'l-Cerh ve't-Ta'dîl, Dâru't-taybe, Riyad, 1997/1418.
Hansu, Hüseyin, Mutezile ve Hadis, OTTO, Ankara, 2012.
Hatîb, Ebû Bekr Ahmed b. Alî b. Sâbit el-Bağdâdî, Târîhu Bağdâd ev Medinetu's-Selâm, thk. Beşşâr Avvâd Ma'rûf, Dâru'l-garbi'l-İslâmî, Beyrut, 2001/1422, I-XVII.
------, el-Kifâye fi İlmi'r-Rivâye, Medine ts. Itr, Nûreddîn, Usûlü'l-Cerh ve't-Ta'dîl ve İlmu'r-Ricâl, Tab'atun muvesseâ, Dımeşk, 1427/2007.
İbn Adî, Ebû Ahmed Abdullâh b. Abdillâh el-Cürcânî, Esâmî Men Revâ Anhum Muhammed b. İsmâîl elBuhârî, thk. Amir Hasan Sabrî, Dâru'l-beşâiri'l-İslâmiyye, Beyrut, 1994/1414.
------, el-Kâmil fi Duafâi'r-Ricâl, thk. Süheyl Zekkâr, Dâru'l-fikr, Beyrut, 1984/1404, I-VII.
İbn Asâkir, Ebü'l-Kâsım Alî b. el-Hasen b. Hibetillâh b. Abdillâh b. Hüseyn ed-Dımaşkî eş-Şâfiî, Târîhu Medineti Dımeşk, thk. Muhibbiddin Ebî Said Ömer el-Umerî, Dâru'l-fikr, Beyrut, ts., I-LXXX.
İbn Ebî Hâtim, Ebû Muhammed Abdurrahman b. Muhammed b. İdris, Kitâbu'l-Cerh ve't-Ta'dîl, Beyrut: Dâru'l-kütübi'l-ilmiyye, 1953/1372, I-IX.
İbn Hacer, Ebü'l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed el-Askalânî, Hedyu's-Sâri Mukaddimetu Fethi'l-Bâri Şerhu Sahîhi'l-Buhârî, Dâru'l-feyhâ, Dımeşk, 2000/1421.
------, Tağlîku't-Ta'lîk Alâ Sahîhi'l-Buhârî, thk. Saîd Abdurrahman, el-Mektebü'l-İslâmî, Amman, 1985/1405, I-V.
------, Tehzîbu't-Tehzîb, thk. Âdil Mürşid, İbrahim Zeybek, Müessesetu'r-risâle, Beyrut, ts., I-IV.
İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Ahmed el-Büstî, Kitâbu'l-Mecrûhîn mine'l-Muhaddisîn ve'd-Duafâ ve'l-Metrûkîn, thk. Mahmud İbrahim Zâyed, Dârul-ma'rife, Beyrut, 1992/1412, I-III.
------, Kitâbu's-Sikât, thk. Seyyid Şerefüddîn Ahmed, Dâiretu'l-me'arifi'l-Osmaniyye, 1973/1393, I-X.
İbn Maîn, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Avn el-Mürrî el-Bağdâdî, et-Târîh, thk. Ahmed Muhammed Nûr Seyf, Turâsu'l-İslâmî, Mekke, 1399/1979, I-II.
İbn Receb, Ebü'l-Ferec Zeynüddîn Abdurrahmân b. Ahmed b. Abdirrahmân el-Bağdâdî ed-Dımaşkî elHanbelî, Şerhu İleli't-Tirmizî, thk. Nûreddîn Itr, Dâru'l-melâh, I-II.
İbn Ubeyd, Muhammed b. Abdilkerim, Tahrîcu'l-Ehâdîsil-Merfû'ati'l-Müsnedeti fi Kitâbi't-Târîhi'l-Kebîr li'l-İmâmi'l-Buhârî, Ümmü'l Kura, ed-Da'va ve usuli'd-din 1991/1412, I-III.
İbnü'l-Cevzî, Ebi'l-Ferec Abdurrahman b. Ali b. Muhammed, Kitâbu'd-Duafâ ve'l-Metrûkin, thk. Ebü'l-Fidâ Abdullah el-Kâdı, Dâru'l-kütübi'l-ilmiyye, Beyrut, 1986/1406, I-III.
Kâsımî, Muhammed Cemaleddin ed-Dımeşkî, Hayatu'l-Buhârî, thk. Mahmud Arnavut, Dâru'n-nefâis, Beyrut, 1992.
Koçyiğit, Talat, Hadis Istılahları Sözlüğü, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, Ankara, 1980.
------, Hadisçilerle Kelâmcılar Arasındaki Münakaşalar, TDV., Ankara, 1989.
Leknevî, Ebü'l-Hasenât Muhammed Abdülhay b. Muhammed Abdilhalîm b. Muhammed Emînillâh esSihâlevî, er-Ref' ve't-Tekmîl fi'l Cerh ve't-Ta'dîl, thk. Abdulfettah Ebû Gudde, Mektebetu matbu'âti'l-İslâmiyye, Beyrut, 2004/1425.
Özafşar, Mehmet Emin, İdeolojik Hadisçiliğin Tarihî Arka Planı, Ankara Okulu Yayınları, Ankara, 1999.
Râmhürmüzî, Ebû Muhammed İbn Hallâd el-Hasen b. Abdirrahmân b. Hallâd el-Fârisî, el-Muhaddisu'lFâsıl Beyne'r-Râvi ve'l-Va'î, thk. Muhammed Accâc el-Hatîb, Dâru'l-fikr, Kahire, 1984/1404.
Sâlih, Subhî, Hadis İlimleri ve Hadis Istılahları, çev. M. Yaşar Kandemir, İFAV., İstanbul, 2009.
Sehâvî, Muhammed b. Abdirrahman, "el-Mütekellimûn Fi'r-Ricâl", Erbe'u resâil, thk. Abdulfettah Ebû Gudde, Mektebü'l-matbu'âti'l-İslâmiyye, Haleb, 1995/1413.
Sübkî, Tacuddin Ebî Nasr Abdülvehhâb Ali b. Abdilkâfî, Tabakâtu'ş-Şafi'iyyeti'l-Kübrâ, thk. Abdulfettah Muhammed, Mahmud Muhammed et-Tanâhî, Dâru ihyâi'l-kütübi'l-Arabî, 1413/1992, I-X.
Tuğlu, Nuri "Mihne Dönemi Tartışmalarının Hadis Rivâyetine Yansıması (Buhârî Özelinde Bir Değerlendirme)", Dinî Araştırmalar, c. 8, S. 23, ss. 153-170.
Turhan, Halil İbrahim, Ricâl Tenkidinin Doğuşu ve Gelişimi, MÜİFAV. Yayınları, İstanbul, 2015.
Ukaylî, Ebû Ca'fer Muhammed b. Amr b. Mûsâ, Kitâbu'd-Duafâi'l-Kebîr, thk. Abdülmu'tî Emîn Kal'acî, Beyrut: Dâru'l-kütübi'l-ilmiyye, 1984/1404, I-IV.
Ulu, Arif, ""Önceleri isnaddan sormazlardı...." Rivayetinin Senedi Üzerine Bir İnceleme", AÜİFD., Erzurum 2011, S. XXXIV, ss. 19-46.
Umerî, Muhammed Ali Kâsım, Dirâsât fi Menheci'n-Nakd 'İnde'l-Muhaddisin, Dâru'n-nefâis, Ürdün, 1420/2000.
Yücel, Ahmet, Hadis Istılahlarının Doğuşu ve Gelişimi, MÜİFAV., Yayınları, İstanbul, 1996.
------, Hadis İlminde Tenkit Terimleri ve İlgili Çalışmalar, MÜİFAV. Yayınları, İstanbul, 1998.
Zebîdî, Zeynuddin Ahmed bin Ahmed Abdillatif, Sahih'i Buhârî Muhtasarı Tecrîd-i Sarih Tercemesi ve Şerhi, ter. Ahmed Naim, DİB. Yayınları, Ankara, 1987, (Tecrîd Mukaddimesi).
Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osman et-Türkmânî el-Fârikî ed-Dımaşkî, Siyeru A'lâmi'n-Nübelâ, thk. Şu'ayb el-Arnaût vd., Müessesetu'r-risâle, Beyrut, 1983/1403, IXXV.
------, Mîzânu'l-İ'tîdâl Fi Nakdi'r-Ricâl, thk. Şeyh Ali Muhammed Muavvad, Şeyh Âdil Ahmed Abdulmecid, Dâru'l-kütübi'l-ilmiyye, Beyrut, 1995/1416, I-VII.
------, "Zikru Men Yu'temedu Kavluh", Erbe'u resâil, haz. Abdulfettâh Ebû Gudde, Mektebü'l-matbû'ati'l- İslâmiyye, Haleb, 1990/1410

Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
Başlangıç: 31.05.2001
Yayıncı: Yediveren Kitap

Arşiv