Türkiye’nin Orta Gelir Tuzağından Çıkışına Yönelik Mekânsal Bir Analiz

Son yıllarda iktisadi çalışmalarda kullanılmaya başlanan yöntemlerden birini mekânsal veri modelleri oluşturmaktadır. Mekânsal veri modelleri veri setinde birimlerin mekânsal etkileşimini ele alması gerekçesiyle klasik ekonometrik modellerden farklı bir yaklaşımı benimsemektedir. Mekânsal analizler bölgeler arası mekânsal bağımlılığın varlığını ortaya koyabilmesi açısından oldukça güçlü açıklayıcılığı olan modellerden biri olarak ifade edilebilir. Bu bağlamda çalışmada mekânsal analiz metodu esas alınarak bölgeler bazında Türkiye’nin orta gelir tuzağından çıkmasına yönelik ekonomik belirleyicilerinin etkilerinin ortaya konulması hedeflenmiştir. Çalışmada, bağımlı değişken olarak kişi başına gelir, bağımsız değişken olarak da araştırma ve geliştirme (AR-GE) harcaması, yüksek lisans ve lisans mezunu toplam nüfus içerisindeki payı ve istihdam edilen kişi sayısı değişkenleri dikkate alınmıştır. Çalışmada kullanılan veriler Türkiye İstatistik Kurumu’ndan derlenmiş olup 2019 yılı esas alınmıştır. Çalışmada NUT2 bölgeleri için orta gelir tuzağından çıkış noktasındaki ekonomik belirleyicilerinin tespit edilmesi üzerine mekânsal komşuluk ilişkisi üzerinden mekânsal ekonometrik modelleme yöntemi kullanılmıştır. Çalışmada lisans ve yüksek lisans mezun sayısının toplam nüfus içerisindeki payının kişi başına geliri artıran öncelikli belirleyicilerden biri olduğu, AR-GE harcamalarının payının kişi başına geliri artırdığı sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Orta Gelir Tuzağı, Mekânsal Analiz, Mekânsal Gecikme Modeli, Türkiye

A Spatial Analysis of Turkey's Exit from the Middle Income Trap

Spatial data models are one of the methods that have been used in economic studies in recent years. Spatial data models adopt a different approach from classical econometric models on the grounds that they deal with the spatial interaction of the units in the data set. Spatial analyzes can be expressed as one of the models with very strong explanatory power in terms of revealing the existence of interregional spatial dependence. In this context, it is aimed in the study to reveal the effects of the economic determinants of Turkey's exit from the middle income trap on the basis of the spatial analysis method. In the study, income per capita as a dependent variable, R&D expenditure, its share in the total population with graduate and undergraduate degrees, and the number of people employed as independent variable were taken into account. The data used in the study were compiled from the Turkish Statistical Institute and were based on the year 2019. In the study, the spatial econometric modeling method was used over the spatial neighborhood relationship to determine the economic determinants at the exit point of the middle income trap for the NUT2 regions. In the study, it was concluded that the share of graduate and postgraduate in the total population is one of the primary determinants of increasing per capita income, and the sahere of RD expenditures increases per capita income.

Keywords:

Middle Income Trap, Spatial Analysis, Spatial Latency Model, Turkey,

PDF

___

Agenor, P. R. (2015). Caught in the middle? The economics of middle income traps. FERDI Working Paper 142, https://ferdi.fr/dl/df-zJ6LRuZ3qAWaGb6ZK17TdGbK/ferdi-p142-caught-in-the-middle-the-economics-of- middle-income-traps.pdf in 21.09.2022.
Agénor, P. R., Canuto, O., and Jelenic, M. (2012). Avoiding middle income rowth traps. Economic Premise, November, World Bank, Washington DC, USA, https://openknowledge.worldbank.org/bitstream/handle/10986/16954/NonAsciiFileName0.pdf? sequence=1&isAllowed=y in 21.09.2022
Alçın, S. ve Güner, B. (2015). Orta gelir tuzağı üzerine bir değerlendirme. Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 37, 27–45. doi: 10.14780/iibd.66467
Alkan, İ. ve Ümit, A. (2018). Orta gelir tuzağının Türkiye açısından incelenmesi ve tuzaktan çıkış stratejileri. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7 (4) , 97-112
Bayar, G. (2016). Türkiye ve orta gelir tuzağı: eğitimin önemi. Akdeniz İ.İ.B.F. Dergisi (34) 2016, 45-78.
Darmofal, D. (2006). Spatial econometrics and political science, In: Annual Meeting of Southern Political Science Association, Atlanta, GA. https://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download? doi=10.1.1.529.2093&rep=rep1&type=pdf 10.02.2022 tarihinde erişilmiştir
Eğilmez, M. (2012, Aralık 16). Orta gelir tuzağı ve Türkiye. Retrieved from http://www.Mahfiegilmez.Com 15.01.2022 tarihinde erişilmiştir
Eichengreen, B., Park, D., and Shin, K. (2012). When fast-growing economies slow down: International evidence and implications for China. Asian Economic Papers, 11(1), 42-87.
Elhorst, J.Paul. (2011). Spatial panel models. Retrieved from https://www.york.ac.uk/media/economics/documents/seminars/2011-12/Elhorst_November2011.pdf 10.02.2022 tarihinde erişilmiştir
Ener, M. ve Karanfil, M. (2015). Türkiye ekonomisinde tasarruf açığının orta gelir tuzağı üzerine etkisi. Eskişehir Osman Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 10(2), 31-46.
Felipe, J., Abdon, A. And Kumar, U. (2012). Tracking the middle-income trap: What is it, who is in it, and why?. Levy Economics Institute of Bard College Working Paper, 715, Newyork.
Fischer, M. M.and Wang, J.(2011). Spatial data analysis: models, methods and techniques, Springer Science & Business Media.
Freire-Seren, M. J. (1999). Aggregate R&D expenditure and endogenous economic growth. Retrieved from http://pareto.uab.es/wp/1999/43699.pdf. 15.01.2022 tarihinde erişilmiştir
Garrett, G. (2004). Globalization’s missing middle. Foreign Affairs 83 (6), 4–96.
Gill, I., and Kharas, H. (2007). An East Asian renaissance: Ideas for economic growth. Washington, DC: The World Bank. https://openknowledge.worldbank.org/bitstream/handle/10986/6798/399860REPLACEM1601OFFICAL0USE0O NLY1.pdf?sequence=1&isAllowed=y in 21.09.2022
Gumprecht, D. (2007) Spatial methods in econometrics. Doctoral thesis, WU Vienna University of Economics and Business. https://epub.wu.ac.at/1885/1/document.pdf. 10.02.2022 tarihinde erişilmiştir
Gürsel, S. ve Soybilgen, B. (2013) Türkiye Orta Gelir Tuzağının Eşiğinde, No: 13/154, BETAM Yayınları.
Kharas, H. and Kohli, H. (2011). What is the middle income trap, why do countries fall into it, and how can it be avoided ?. Global Journal of Emerging Market Economies, 2011. s. 281-289.
Koçak, E. ve Bulut, Ü. (2014). Orta gelir tuzağı: Teorik çerçeve, ampirik yaklaşımlar ve Türkiye üzerine ekonometrik bir uygulama. Maliye Dergisi, Sayı:167, 1-21.
Lesage, P. J. (1999). The theory and practice of spatial econometrics. University of Toledo, Ohio. Retrieved from https://www.spatial-econometrics.com/html/sbook.pdf. in 15.01.2022 tarihinde erişilmiştir
Ohno, K. (2009). The middle-income trap, ımplications for ındustrialization strategies in East Asia and Africa. Retrieved from 10.02.2022 tarihinde erişilmiştir.
Robertson, P., and Ye, L. (2013). On the existence of the middle-income trap Business school, University of Western Australia, 13(12).. Discussion Paper
Sandal, M. Ve Gacar A. (2021). İnovasyon ve Kârlılık Arasındaki İlişki: Otomotiv Sektörü Üzerine Bir Araştırma. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (AEÜSBED) 2021, Cilt 7, Sayı 2. 556-571
Seck, A. (2012). International technology diffusion and economic growth: Explaining the spillover benefits to developing countries. Structural Change and Economic Dynamics, 23: 437– 451.
Şahin, İ., Başer, K. ve Karanfil, M. (2015). Orta gelir tuzağı üzerine ampirik bir çalışma: Türkiye örneği (1980-2013). Journal of Alanya Faculty of Business/Alanya Işletme Fakültesi Dergisi 7 (2): 225-235.
Tatlı, S. (2016). Mekânsal ekonometrik modeller ve Türkiye’de iç göçün belirleyicilerinin analizi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ekonometri, İstanbul.
Tho, T.V. (2013). The middle-income trap: Issues for members of the association of Southeast Asian Nations.421, Tokyo. Asian Development Bank Institute Working Paper
Tuncel, C. O. (2014). Orta gelir tuzağı ve inovasyon politikaları: Doğu Asya deneyimi ve Türkiye için dersler. Maliye Dergisi, 167, 40-70.
Vega, Solmaria H., J. Paul ELHORST.(2013). On Spatial Econometric Models, Spillover Effects, 53rd ERSA Congress, Palermo, Italy. http://www-sre.wu.ac.at/ersa/ersaconfs/ersa13/ERSA2013_paper_00222.pdf. İn 10.02.2022
Viton, Philip A.Ö “Notes on Spatial Econometric Models”, City and Regional Planning, 2010.7
World Bank. (2021). Country and lending groups. Retrieved from http://data.worldbank.org/about/country- and-lending-groups in 15.01.2022.
Yeldan, E. (2012). Türkiye orta gelir tuzağına yaklaşırken. İktisat ve Toplum, 2 (21-22), 26-30.
Yılmaz, F. (2022). Ekonomik büyüme ve dış ticaret bağıntısı: Türkiye örneği. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(1), 21-32.