Eğitim, Sağlık ve AR-GE Harcamaları ile Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişkinin ARDL Sınır Testi ile Belirlenmesi

İnsanoğlu, yaşam standardını yükseltmek için sürekli bir çaba içerisinde olmuştur. Ancak daha sağlıklı, bilinçli ve kaliteli yaşam standartlarına ulaşmanın yolu genellikle iktisadi zaman serileri arasındaki ilişkilerin doğru bir şekilde belirlenmesi ve dolayısıyla daha iyi bir kalkınma stratejisi geliştirmesi ile mümkün olabilir. Bu amaç doğrultusunda; bu çalışmada 1996-2019 yılları arasındaki yıllık veriler kullanılarak Türkiye’nin eğitim, sağlık ve Ar-Ge harcamalarının ekonomik büyümesi üzerine olan etkileri incelenmiştir. Değişkenler arasındaki ilişkilerin belirlenmesinde ARDL sınır testi ve ilişkilerin yönünün belirlenmesinde de Toda-Yamamoto nedensellik testi kullanılmıştır. Analizler, %5 anlamlılık düzeyinde uzun dönemde eğitim, sağlık ve Ar-Ge harcamaları ile GSYİH arasında anlamlı ve pozitif yönlü bir ilişki olduğunu göstermiştir. Ayrıca, Toda-Yamamoto testi ise her bir değişken ile GSYİH arasındaki nedensellik ilişkinin çift yönlü olduğunu göstermiştir. Sonuç olarak; eğitim, sağlık ve Ar-Ge alanlarında yapılan iyileştirmelerin gelir düzeyini ve dolayısıyla yaşam kalitesini artırdığı söylenebilir. Bu nedenle, Türkiye’de devletin bu alanlara yapacağı yatırımlar önem arz etmekte ve ilgili kurumların bu alanlara yönelik politikalar geliştirilmesi önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler:

ARDL, AR-GE Harcamaları, Eğitim Harcamaları, Ekonomik Büyüme, Eşbütünleşme, Sağlık Harcamaları

Determining the Relationship between Education, Health and R&D Expenditures with Economic Growth Using ARDL Boundary Test

Mankind is in a constant effort to increase their living standards. However, the way to reach healthier, conscious and quality living standards generally depends on determining the relationships between economic time series in a healthy way and therefore developing a better development strategy. In accordance with this purpose; using annual data for the years between 1996-2019 in this study, its impacts on the economic growth of Turkey's education, health and R&D expenditures were examined. In the study, ARDL boundary test was used to determine the relationships between variables and the Toda-Yamamoto test causality test was used to determine the direction of the relationships. Analysis results showed that there is a significant and positive relationship between education, health and R&D expenditures and GDP in the long run at the 5% significance level. In addition, Toda-Yamamoto test results showed that the causality relationship between each variable and GDP is two-way. As a result, arrangements to be made in the education, health and the R&D area will improve income level and quality of life. Therefore, investment the government of Turkey to these areas is important. In this context, the relevant institutions to develop policies in these areas are recommended.

Keywords:

ARDL, R&D Expenditures, Education Expenditures, Economic Growth, Cointegration, Health Expenditures,

PDF

___

Akdağ, İ. (2019). Türkiye’de Trafik Kazaları Ve Ekonomik Kalkınma İlişkisi: ARDL Sınır Testi Yaklaşımı. Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(18), 225–248. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/868604
Akıncı, A. (2017). Türkiye’de Eğitim Harcamalarının Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkisi. Maliye Dergisi, 173, 387–397. Erişim adresi: https://ms.hmb.gov.tr/uploads/2019/09/173-08.pdf
Alper, A. (2017). Türkiye’de Savunma, Sağlık ve Eğitim Harcamalarının Ekonomik Büyüme Üzerine Etkileri. Uluslararası Ticarect ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 1(2), 59–70. https://doi.org/10.30711/utead.351556
Altun, Y., İşleyen, Ş. ve Görür, Ç. (2018). Türkiye’de Eğitim ve Sağlık Harcamalarının Ekonomik Büyümeye Etkisi: 1999-2017. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 39, 223–244. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/666931
Baldacci, E., Clements, B., Gupta, S. ve Cui, Q. (2008). Social Spending, Human Capital, and Growth in Developing Countries. World Development, 36(8), 1317–1341. https://doi.org/10.1016/j.worlddev.2007.08.003
Başar, S., Künü, S. ve Bozma, G. (2016). Eğitim ve Sağlık Harcamalarının Ekonomik Büyüme Üzerine Etkisi: Türkiye Üzerine Bir Uygulama. Iğd Üniv Sos Bil Der, 10, 189–204. Erişim adresi: http://sosbilder.igdir.edu.tr/Makaleler/1429527102_10_Bozma_(189-204).pdf
Çalcalı, Ö. (2019). Türkiye’de Kamu Eğitim Harcamalarının Gelişimi ve OECD Ülkeleri ile PISA Etkinlik Karşılaştırması. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(2), 449–474. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/907608
Demir, Y. ve Görür, Ç. (2020). OECD Ülkelerine Ait Çeşitli Enerji Tüketimleri ve Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişkinin Panel Eşbütünleşme Analizi ile İncelenmesi. Ekoist: Journal of Econometrics and Statistics, 32, 15–33. https://doi.org/10.26650/ekoist.2020.32.0005
Dickey, D. A. ve Fuller, W. A. (1979). Distribution of the Estimators for Autoregressive Time Series with a Unit Root. Journal of the American Statistical Association, 74(366), 427–431. https://doi.org/10.1080/01621459.1979.10482531
Dickey, D. A. ve Fuller, W. A. (1981). Likelihood Ratio Statistics for Autoregressive Time Series with a Unit Root. Econometrica, 49(4), 1057–1072. Erişim adresi: https://www.jstor.org/stable/1912517?seq=1
Engle, R. F. ve Granger, C. W. J. (1987). Co-Integration and Error Correction : Representation , Estimation , and Testing. Econometrica, 55(2), 251–276. Erişim adresi: https://www.jstor.org/stable/1913236?seq=1
Erdoğan, S. ve Bozkurt, H. (2008). Türkiye’de Yaşam Beklentisi–Ekonomik Büyüme İlişkisi: ARDL Modeli ile Bir Analiz. Bilgi Ekonomisi ve Yönetimi Dergisi, III(I), 25–38. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/40506
Eriçok, R. E. ve Yılancı, V. (2013). Eğitim Harcamaları ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Sınır Testi Yaklaşımı. Bilgi Ekonomisi ve Yönetimi Dergisi, VIII(I), 87–101. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/40372
Ghorbel, A. ve Kalai, M. (2016). Health Expenditure, Human Capital and Economic Growth in Tunisia: an ARDL Bounds Testing Approach. Journal of Business Management and Economics, 4(08), 36–45. https://doi.org/10.15520/jbme.2016.vol4.iss8.218.pp36-45
Granger, C. W. J. (1981). Some Properties of Time Series Data and Their Use in Econometric Model Specification. Journal of Econometrics, 16(1), 121–130. https://doi.org/10.1016/0304-4076(81)90079-8
Gujarati, D. N. ve Porter, D. C. (2009). Basic Econometrics (5th ed.). New York: McGraw-Hill/Irwin.
Ifa, A. ve Guetat, I. (2018). Does public expenditure on education promote Tunisian and Moroccan GDP per capita? ARDL approach. Journal of Finance and Data Science, 4, 234–246. https://doi.org/10.1016/j.jfds.2018.02.005
İğdeli, A. (2019). Ar-Ge ve Eğitim Harcamalarının Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkisi: Türkiye Örneği. MANAS Journal of Social Studies, 8(3), 2517–2538. https://doi.org/10.33206/mjss.520848
Kepenek, Y. ve Yentürk, N. (1994). Türkiye Ekonomisi (10. Baskı). İstanbul: Remzi Kitapevi.
Kızıl, B. C. ve Ceylan, R. (2018). Sağlık Harcamalarının Ekonomik Büyüme Üzerine Etkisi : Türkiye Örneği. Journal of Yasar University, 13(50), 197–209. https://doi.org/10.19168/jyasar.343055
Köprücü, Y. ve Sarıtaş, T. (2017). Türkiye’de Eğitim ve Ekonomik Büyüme: Eşbütünleşme Yaklaşımı. Optimum Ekonomi ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 4(2), 77–89. https://doi.org/10.17541/optimum.292018
Kouton, J. (2018). Education Expenditure and Economic Growth: Some Empirical Evidence from Côte d’Ivoire. Journal of Economics and Sustainable Development, 9(14), 22–34. https://doi.org/10.1353/jda.0.0025
Mah, J. S. (2000). An Empirical Examination of the Disaggregated Import Demand of Korea - The Case of Information Technology Products. Journal of Asian Economics, 11, 237–244. https://doi.org/10.1016/S1049-0078(00)00053-1
Meçik, O. ve Koyuncu, T. (2020). Türkiye’de Göç ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Toda- Yamamoto Nedensellik Testi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 9(3), 2618–2635. https://doi.org/10.15869/itobiad.748770
Narayan, P. K. (2004). Fiji’s Tourism Demand: The ARDL Approach to Cointegration. Tourism Economics, 10(2), 193–206. https://doi.org/10.5367/000000004323142425
Narayan, P. K. ve Smyth, R. (2006). What Determines Migration Flows From Low-Income to High-Income Countries? An Empirical Investigation of Fiji-U.S. Migration 1972-2001. Contemporary Economic Policy, 24(2), 332–342. https://doi.org/10.1093/cep/byj019
Nasiru, I. ve Usman, H. M. (2012). Health Expenditure and Economic Growth Nexus: An ARDL Approach for the Case of Nigeria. JORIND, 10(3), 95–100. https://doi.org/10.22610/jebs.v3i4.277
Özcan, B. (2017). ARDL Model Bounds Test Approach: the Case of Turkey (Master Thesis). Graduate School of Science and Engineering of Hacettepe University, Ankara.
Pamuk, M. ve Bektas, H. (2014). Türkiye’de Eğitim Harcamaları ve Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişki: ARDL Sınır Testi Yaklaşımı. Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 2(2), 77–90. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1025019
Pata, U. K., Yurtkuran, S. ve Kalça, A. (2016). Türkiye’de Enerji Tüketimi ve Ekonomik Büyüme: ARDL Sınır Testi Yaklaşımı. Marmara Üniversitesi Iktisadi ve Idari Bilimler Dergisi, 38(2), 255–271. https://doi.org/10.14780/muiibd.281411
Pesaran, M. H. ve Shin, Y. (1999). An Autoregressive Distributed-Lag Modelling Approach to Cointegration Analysis. Econometrics and Economic Theory in the 20th Century: The Ragnar Frisch Centennial Symposium, Strom, S. (Ed.) Cambridge University Press, 371–413. https://doi.org/10.1017/ccol521633230.011
Phillips, P. C. B. ve Perron, P. (1988). Testing for a Unit Root in Time Series Regression. Biometrika, 75(2), 335–346. https://doi.org/10.1093/biomet/75.2.335
Riyath, M. I. M. (2018). Toda and Yamamoto Causality Test between US $ Exchange Rates and Stock Market Prices in Sri Lanka. South Asian Journal of Social Studies and Economics, 2(3), 1–9. https://doi.org/10.9734/sajsse/2018/v2i325852
Sunde, T. (2017). Education Expenditure and Economic Growth in Mauritius: An Application of the Bounds Testing Approach. European Scientific Journal, 13(22), 70–81. https://doi.org/10.19044/esj.2017.v13n22p70
Tarı, R. ve Alabaş, M. M. (2017). The Relationship Between R&D Expenditures and Economic Growth: the Case of Turkey (1990–2014). AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(2), 1–17. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/528847
Toda, H. Y. ve Yamamoto, T. (1995). Statistical Inference in Vector Autoregressions with Possibly Integrated Processes. Journal of Econometrics, 66, 225–250. https://doi.org/10.1016/0304-4076(94)01616-8
Uçak, S., Kuvat, Ö. ve Aytekin, A. G. (2018). Türkiye’de ARGE Harcamaları–Büyüme İlişkisi: ARDL Yöntemi. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16(2), 129–160. https://doi.org/10.18026/cbayarsos.439428