İslam Coğrafyasında Erken Dönem Medrese Bileşenleri Üzerine

Bilindiği üzere, medreseler, özellikle İslamiyet’in ilk yıllarından itibaren ortaya çıkmış, İslami ilimlerin ve kendi döneminin akademik çalışmalarının orta ve yüksek düzeyde gerçekleştirildiği eğitim kurumlarıydı. Müslümanların fethettikleri şehirler ile yeni kurdukları yerleşim merkezleri, yüzyıllar boyunca devam eden ekonomik ve sosyal değişim, kozmopolit şehir toplumlarının ve büyük imparatorlukların şekillenişi, yalnızca siyasi olaylara yön vermekle kalmadı aynı zamanda İslam medeniyetinin yükselişinin de temellerini oluşturdu. Osmanlı İmparatorluğu’na kadar devam eden ve yıllar içinde çeşitlenerek her ait olduğu Müslüman kültüre adapte edilen; çeşitli mezheplerden ekol olarak etkilenmiş ve kendini genişletmiş olan bu kurum türü 16. asır ortalarında çöküş sürecine girmiştir. Nasıl ve hangi sosyo-politik koşullarda ortaya çıkıp teşkilatlandıkları, nasıl yönetildikleri, öğretim sistemlerine yönelik detaylar ve toplumda bir eğitim kurumu olarak nasıl yer edindikleri noktasında özellikle önemli detayların ele alındığı bu çalışma medreselerin ilk dönemlerinden itibaren sosyal ve akademik bileşenlerin onu karakteristik bir eğitim kurumu haline getiren ögelerini inceleyip detaylandırmayı hedeflemektedir.

Anahtar Kelimeler:

Erken dönem medrese, İslami yükseköğretim, Medrese teşkilatı, Medrese eğitimi, Medrese tarihi

Over early Madrasas of Medieval Islamic Geography and Its Components

As known, madrasas were educational institutions that emerged especially from the very first years of Islam, and they were the educational institutions where Islamic science and academic studies of their period were carried out at medium and higher study levels. The cities conquered by Muslims, the newly established settlements, the economic and social change which continued for centuries, the formation of cosmopolitan urban societies and, great empires not only shaped political events but also formed the basis of the rise of Islamic civilization. Survived until the Ottoman Empire, diversified over the centuries and adapted to each Muslim culture, this type of institution, which was influenced by various sects and expanded itself, entered a period of collapse in the mid-16th century. The study, which deals with important details in terms of how and under which socio-political conditions they emerged and organized, how they were managed, how they took place as an educational institution in the society, and details of education systems have been traced from the first periods of madrasas.

Keywords:

Early madrasa, İslamic higher education, Organization of madrasa, Higher education in madrasa, History of madrasa,

PDF

___

Adas, M. (Ed.) (1993). Islamic & European expansion: the Forging of a global order (Cilt. 79). Philadelphia: Temple University Press.
Afsaruddin, A. (2005). Muslim Views on Education: Parameters, Purview, And Possibilities. J. Cath. Leg. Stud. 44, 143.
Alavi, S.M.Z. (1988). Muslim educational thought in the Middle Ages. New Delhi: Atlantic Publishers & Distri.
Al-Hassan, A. Y. (2001). The Age of Translation and the Beginning of the Scientific Renaissance in Science And Technology in Islam: The Exact And Natural Sciences. (Ed.) Al-Hassan, A.Y., Makbul, A. and Iskandar, A.Z. (s. 87-111). Paris, Lebanon: Unesco Publishing.
Anameriç, H. ve Rukancı, F. (2008). “XI. ve XVI. Yüzyıllar Arasında Medrese ve Üniversitelerde Eğitim”. Tarih İncelemeleri Dergisi. Cilt XXIII, September/Aralık, Sayı/No 2.
Al-Azmeh, A. (1986). Arabic thought and Islamic societies. Beckenham: Routledge.
Berkey, J. P.(2014). The transmission of knowledge in Medieval Cairo: A social history of Islamic education (Cilt. 183). New Jersey: Princeton University Press.
Fisher, W. B.., Boyle, J. A., ve Richard N. F. (Ed.) (1968). The Cambridge History of Iran (Cilt. 5). Cambridge: Cambridge University Press.
Bozkurt, N.. (1993). “Darülhadis” Maddesi İslam Ansiklopedisi (Cilt. 8). İstanbul: TDV. s. 533.
________ (2003). “Medrese” Maddesi İslam Ansiklopedisi (Cilt. 28). İstanbul: TDV. s. 338340.–470.
Chamberlain, M. (1994). Knowledge and social practice in Medieval Damascus, 1190-1350. Cambridge: Cambridge University Press.
Cosman, M. P. ve Gale Jones, L.(2009). Handbook to Life in the Medieval World, (Cilt.3) New York: Infobase Publishing.
Creswell, K.A.C. (1922). The origin of the cruciform plan of Cairene madrasas. l'Institut Français D'archéologie Orientale.
Çelebi, Ahmed (1983). İslam’da Eğitim-Öğretim Tarihi. İstanbul: Damla Yayınevi.
Ellwood, G. (Ed.). (2012). Learning and teaching about Islam: Essays in Understanding. John Catt Educational Ltd.
Ephrat, D. (2000). A learned society in a period of transition: the Sunni ulama of eleventh Century Baghdad. Al- bany: SUNY Press.
Ferngren, G. B. (Ed.) (2002). Science and religion: A historical introduction. Baltimore: JHU Press.
Gözütok, Ş. (2012). İslam’ın altın çağında ilim. Nesil Basım Yayın Gıda Ticaret ve Sanayi A. Ş.
Gutas, D. (1998). Greek thought, Arabic culture: the Graeco-Arabic translation movement in Baghdad and early Abbasid society (2nd-4th/5th-10th c.). New York: Routledge.
Günay, D. (1999). Medreseden Üniversiteye Trajik Bir Yolculuk. Mimar ve Mühendis, 26, 41-49.
Gül, A. (1997). Osmanlı medreselerinde eğitim-öğretim ve bunlar arasında Dâru'lhadislerin yeri (Cilt. 152). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Halm, H. (1997) (2001). The Fatimids and their traditions of learning (Cilt. 2). London: IB Tauris & Co. Ltd.
Kazıcı, Z. (2010). İslâm eğitim tarihi. İstanbul: M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları.
______ (1995), (2012). Ana hatlarıyla İslam eğitim tarihi. İstanbul: İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları.
Kuban, D. (1985). Muslim Religious Architecture, 2. Development of Religious Architecture in Later Periods. In Muslim Religious Architecture, 2. Development of Religious Architecture in Later Periods. Brill.
Madelung, W.., Daftary, F.. & Meri J. W. (Ed.). (2003). Culture and Memory in Medieval Islam: Essays in Honor of Wilferd Madelung. New York: IB Tauris Publishers.
Makdisi, G. (2012). Ortaçağda yüksek öğretim İslam dünyası ve Hıristiyan Batı, (Çev. H. T. Başoğlu), İstanbul: Klasik Yayınları.
_______ (1981). The Rise of Colleges. Institutions of Learning in Islam and the West. New York: Columbia University Press
Mortel, R. T. (1997). Madrasas in Mecca during the medieval period: a descriptive study based on literary sources. Bulletin of the School of Oriental and African Studies, University of London, 236-252.
Özkan, M. (2018). Hicrî VI. yüzyılda İslâm dünyasında ilmî durum. GÖKÇE, F. (Ed.) Uluslararası Ali b. Osman el-Ûşî Sempozyumu Bildiriler Kitabı içinde (s. 63-74). Bişkek: Türkiye Diyanet Vakfı- Oş Devlet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi.
Rosenwein, B. H. (2014). A short history of the Middle Ages. (Cilt. I-II).
Sarıçam, İ. ve Erşahin. S. (2014). İslâm Medeniyeti Tarihi. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
Tabbaa, Yasseer (1997). “Islamic Architecture: Form, Function and Meaning”. The Journal of the American Oriental Society, (Cilt. 117) 1.
Turner, J. ve Bernard, P. (1993). “The ‘German model’ and the Graduate School: The University of Michigan and the Origin
Myth of the American University.” History of Higher Education Annual, 13,69-98.
Yılmaz, H. (2017). Zengî ve Eyyûbî Dımaşk’ında ulema ve medrese. İstanbul: Klasik Yayınları.