Gülay KARABOĞA, Yakup ÇAĞLAR, İrge ŞENER

Cumhuriyet Tarihimizde Sağlık Sisteminin Gelişimi ve Organizasyonel Dönüşüm

Sosyo-ekonomik ve kültürel bileşenleri kapsaması nedeniyle çok boyutlu bir kavram olan sağlık, tanımlanmasında olduğu üzere sağlık ile ilgili hizmetlerde de farklılık göstermektedir ve özellikle ekonomik ve teknolojik faktörlerin değişimi ile sağlık hizmetlerinde sürekli bir dönüşüm gerçekleşmektedir. Bu çalışma ile özellikle milenyum sonrasında önemli değişim geçiren Türk sağlık hizmetlerinin Cumhuriyet tarihimizin yüz yıllık sürecinde geçirdiği dönüşümler, literatür taraması ve ikincil veriler temelinde analiz edilmiş ve üç dönem belirlenmiştir. 1923-2003 yılları arasını kapsayan ilk dönemde, öncelikle günümüzdeki kurumsallaşma ve örgütlenmenin temelleri oluşturulmuş, 80 yıl içinde önemli politikalar geliştirilmiştir. 2003 ile 2013 yılları arasını kapsayan on yıllık ikinci dönemde, sağlık hizmetlerinin verimliliğinin artırılmasına odaklanılmıştır. Son dönem ise 2013 yılından günümüze kadar olan on yılı kapsamaktadır. Bu dönemde, sağlık alanında dijital uygulamalar başlamış ve özellikle sağlık hizmetlerinin örgütlenmesinde değişimler yaşanmıştır. Bu doğrultuda, kamu-özel ortaklığı ile sağlık hizmetleri için yeni bir organizasyonel yapı olan şehir hastaneleri faaliyete geçmiştir. Bu yeni yapı ile sağlık hizmetlerinde artan maliyetlerin kamu ve özel sektör tarafından ortak karşılanması, sağlanan hizmetlerde verimlilik artışının meydana gelmesi sağlanmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Tür Sağlık Politikaları, Sağlık Reformu, Sağlıkta Dönüşüm Süreçleri, Şehir Hastaneleri

Development of The Health System and Organizational Transformation in Republican History

Including socio-economic and cultural components, health is a multidimensional concept, so that its definition differs as well as health related services; and there is a constant transformation in health services especially with changing economic and technological factors. With this study, transformation of Turkish health services in the course of one hundred years of republican history, which undergone a significant change especially after millennium, have been analyzed based on literature review and secondary data, and three periods were determined. In first period covering years 1923 to 2003, first foundations of today’s institutionalization and organization were formed, important policies developed in 80 years. In second period of a decade covering years 2003 to 2013, it was focused on increasing efficiency of health services. The last period consists of the decade from 2013 until today. In this period, digital applications in health services started, and especially changes in organization of health services occurred. In line with this, with public-private partnerships, a new organizational structure for health services, city hospitals became operational. With this new organization, it was ensured that increasing costs in health services are met jointly by public and private sectors, and an increase in efficiency in provided services has been achieved.

Keywords:

Turkish Health Policies, Health Reform, Health Transformation Process, City Hospitals,

PDF

___

Aile Hekimliği (2010).Aile hekimliği Web Sitesi. Erişim Tarihi: 14.05.2023. http://www.ailehekimligi.org.tr/
Ağartan, T. (2011). Sağlıkta Reform Salgını Avrupa’da ve Türkiye’de Sağlık Politikaları. İletişim Yayınları.: İstanbul.
Akdağ, R. (2008). İlerleme Raporu: Türkiye Sağlıkta Dönüşüm Programı. Sağlık Bakanlığı e-kütüphane.
Akdur, R. (1999). Türkiye’De Sağlik Hizmetleri Ve Avrupa Topluluğu Ülkeleri Ile Kiyaslanmasi. A.Ü.T.F. Halk Sağlığı Anabilim Dalı. Ankara.
Akyay, N. (1982). Osmanlı İmparatorluğu'nda Sağlık Örgütleri Ve Sosyal Kuruluşlar. H. Ü. Toplum Hekimliği Bölümü Yayını.
Alay, D. (2022). Avrupa Birliği Ülkelerinin Sağlık Sistemlerinde Kamu Özel Ortaklığı Uygulamaları. Pamukkale Üniversitesi İşletme Araştırmaları Dergisi (PIAR)- Cilt: 9 Sayı:1, 2022, ss. 1-28.
Alma-Ata Bildirisi (1978). Toplum ve Hekim Web Sitesi. Erişim Tarihi 2023. https://www.belgelik.dr.tr/ToplumHekim/kayit_goster.php?Id=cDNRZqqCMT
Altındağ, Ö. ve A, Yıldız. (2020). Türkiye’de Sağlık Politikalarının Dönüşümü. Birey ve Toplum Sosyal Bilimler Dergisi. s. 157-184.
Aydın, E. (2004). 19. Yüzyılda Osmanlı Sağlık Teşkilatlanması. Hacettepe Oni. Tıp Fak. Deontoloji. Tıp Etiği ve Tarihi AD. Sayı: 15, ss. 185 - 207
Beylik, U., Kayral, İ. ve Çıraklı, Ü. (2015). 13. Yüzyıldan 21. Yüzyıla Türk Sağlık Sisteminin Gelişim Süreci Üzerine Bir Derleme. Sağlık Akademisyenleri Dergisi Cilt: 2 Sayı: 4, ss.183 - 189
Bult-Spiering, M. ve Dewulf, G. (2008). Strategic Issues in Public-Private Partnerships in International Perspective. Blackwell Publishing, Oxford, UK.
Cerrahoğlu, A. (2016) Şehir Hastaneleri ve Birinci Basamak, Jour Turk Fam Phy, Cilt: 7 Sayı: 3.
Cansever, İ. H. (2018). Devlet Anlayışları Ekseninde Sağlık Politikalarının Değişimi Ve Analizi: Türkiye Incelemesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı:31, ss. 105-120.
Daştan, İ., ve Çetinkaya, V. (2015). OECD Ülkeleri ve Türkiye’nin Sağlık Sistemleri, Sağlık Harcamaları ve Sağlık Göstergeleri Karşılaştırması. Sosyal Güvenlik Dergisi, Cilt 5, Sayı 1, ss. 104-134.
Dedeoğlu, N. (2021). Cumhuriyet Dönemi Sağlık Politikaları Ve Örgütlenme, 1920-1960. İstanbul Tabipler Odası Hekim Sözü.
Dirican, M. (1970). Türkiye’de Sağlık Hizmetlerinin Örgütlenmesinni Kısa Tarihçesi. Atatürk Ünüversitesi Tıp Fakültesi Tıp Bülteni cilt:2 sayı:7 ss.184-193.
Doğanoğlu, F. (2022). Tübitak Bilim Ve Toplum Başkanliği Popüler Bilim Yayinlari. Tubitak Web Sitesi, Erişim Tarihi: 8.052023.https://ansiklopedi.tubitak.gov.tr/ansiklopedi/ozel_kamu_ortakligi#:~:text=%C4%B0lk%20olarak%2 01992%20y%C4%B1l%C4%B1nda%20%C4%B0ngiltere,%C4%B0yi%20De%C4%9Fer%E2%80%9D%20(Best%20Value)
DSÖ (2023). Dünya Sağlık Örgütü Web Sitesi, Erişim Tarihi: 16.06.2023. https://www.who.int/about/governance/constitution adresinden alındı
Eke, E. ve Kişi, M. (2019). Geçmişten Günümüze İngiltere Sağlık Politikaları: Ulusal Sağlık Sistemi Odaklı Güncel Bir Perspektif. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi Cilt 11, Sayı 8, ss. 2687 – 2707.
Fişek, N. (1997). Prof. Dr. Nusret fişek'in kitaplaşmamış yazıları- I. TTB Web Sitesi Erişim Tarihi: 06.07.2023. https://www.ttb.org.tr/n_fisek/kitap_1/index.html adresinden alındı
Gökkaya D. Ve Erdem, R. (2020). Türkiye’de Kamu Özel Ortaklığı Bağlamında Şehir Hastanelerinin Değerlendirilmesi: Nitel Bir Araştırma. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, Sayı: 31 ss. 73- 96
Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü (2018). Sağlıklı Hayat Merkezi Web Sitesi Erişim Tarihi:02.06.2023. https://shm.saglik.gov.tr/shm-nedir.html adresinden alındı
İlaç Çalışma Grubu (2018). Sağlık Endüstrilerinde Dönüşüm Özel Ihtisas Komisyonu Raporu. T.C. Kalkınma Bakanlığı.
Irmak , H., Yardım, N., Temel, F. ve Keklik, K. (2021). Türkiye Kalp ve Damar Hastalıkları Önleme Ve Kontrol Programı (2021-2026). T.C. Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü, Ankara.
Kamu Hastaneleri Genel Müdürlüğü (2018). Tarihçe, Mevzuat Web Sitesi Erişim Tarihi:19.05.2023, https://khgmistatistikdb.saglik.gov.tr/TR-46774/tarihce.html
Keskin, S. (2011) Türkiye’de Sağlık Hizmetlerinin Sunumunda Kamu Özel Ortaklığı Modeli (Aydın Örneği), Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Maliye Anabilim Dalı, Aydın.
Keskin, Hİ. (2020). Türkiye’de Aile Hekimliğine Geçiş Sürecinde Birinci Basamak Sağlık Kuruluşlarının Verimliliği. Doğuş Üniversitesi Dergisi. Cilt: 21 Sayı: 1, ss. 133 – 152.
Kördeve, M., Uzun, B. ve Ünal, E. (2017). Merkezi Hastane Randevu Sisteminin İşleyişi Üzerine Bir Alan Araştirmasi. Uluslararası Sağlık Yönetimi Ve Stratejileri Araştirma DergisiCilt: 3 Sayı: 2, 52 - 61, 22.09.2017.
Larson, J. (1991). The measurement of health: Concepts and indicators (Vol. 31). Greenwood Publishing Group.
Levy, S. M. (1996). Build, operate, transfer: paving the way for tomorrow's infrastructure. John Wiley & Sons.
Mevzuat (1928), Kanun Numarası : 1219 Tababet Ve Şuabatı San'atlarının Tarzı İcrasına Dair Kanun. Mevzuat Web Sitesi Erişim Tarihi 17.05.2023. https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.3.1219.pdf
Mevzuat (1930), Kanun Numarası: 1593 Umumi Hıfzıssıhha Kanunu. Mevzuat Web Sitesi Erişim Tarihi 17.05.2023. https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.3.1593.pdf
Mevzuat (1933), Kanun Numarası : 2219 Hususi Hastaneler Kanunu. Mevzuat Web Sitesi Erişim Tarihi 17.05.2023. https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.3.2219.pdf
Mevzuat (1953a) Kanun Numarası: 6023 Türk Tabipleri Birliği Kanunu. Mevzuat Web Sitesi Erişim Tarihi 17.05.2023. https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.3.6023.pdf
Mevzuat (1953b) Kanun Numarası: 6197 Eczacılar ve Eczaneler Kanunu. Mevzuat Web Sitesi Erişim Tarihi 17.05.2023. https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.3.6197.pdf
Mevzuat (1954) Kanun Numarası: 6283 Hemşirelik Kanunu. Mevzuat Web Sitesi Erişim Tarihi 17.05.2023. https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.3.6283.pdf
Mevzuat (1956) Kanun Numarası: 6643 Türk Eczacıları Birliği Kanunu. Mevzuat Web Sitesi Erişim Tarihi 17.05.2023. https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.3.6643.pdf
Mevzuat (1961) Kanun Numarası: 224 Sağlık Hizmetlerinin Sosyalleştirilmesi Hakkında Kanun. Mevzuat Web Sitesi Erişim Tarihi 17.05.2023. https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.4.224.pdf
Mevzuat (1965) Kanun Numarası: 554 Nüfus Planlaması Hakkında Kanun. Mevzuat Web Sitesi Erişim Tarihi 17.05.2023. https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.2827.pdf
Mevzuat (1982) Kanun Numarası : 2709 Türkiye Cumhuriyeti Anayasası. Mevzuat Web Sitesi Erişim Tarihi 17.05.2023. https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=2709&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5
Mevzuat (1984). Kanun Numarası: 3096 Türkiye Elektrik Kurumu Dişindaki Kuruluşların Elektrik Üretimi, Iletimi,Dağitimi Ve Ticareti Ile Görevlendirilmesihakkinda Kanun. Mevzuat Web Sitesi Erişim Tarihi 17.05.2023. https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.3096.pdf
Mevzuat (1987) Kanun Numarası : 3359 Sağlık Hizmetleri Temel Kanunu. Mevzuat Web Sitesi Erişim Tarihi 17.05.2023. https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.3359.pdf
Mevzuat. (1992). Yönetmelik numarası: 3816 Ödeme Gücü Olmayan Vatandaşlarin Tedavi Giderlerinin Devlet Tarafindan Karşilanmasi Ve Yeşil Kart Uygulamasi Hakkinda Yönetmelik. Mevzuat Web Sitesi Erişim Tarihi 17.05.2023.https://www.mevzuat.gov.tr/anasayfa/MevzuatFihristDetayIframe? MevzuatTur=7&MevzuatNo=4846&MevzuatTertip=5
Mevzuat. (2005). Kanun No: 5396. Sağlık Hizmetleri Temel Kanununa Sağlık Hizmetleri Temel Kanununa Hakkında Kanun. Mevzuat Web Sitesi Erişim Tarihi 17.05.2023, https://dosyasb.saglik.gov.tr/Eklenti/134,2603pdf.pdf?0
Mevzuat (2006) Kanun Numarası : 5510 Sosyal Sigortalar Ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu. Mevzuat Web Sitesi Erişim Tarihi 17.05.2023. https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat? MevzuatNo=5510&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5
Mevzuat. (2013). Kanun Numarası: 6428 Sağlık Bakanlığınca Kamu Özel İş Birliği Modeli İle Tesis Yaptırılması, Yenilenmesi Ve Hizmet Alınması İle Bazı Kanun Ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun. Mevzuat Web Sitesi Erişim Tarihi 17.05.2023. https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.6428.pdf
NHD Arşiv (2014). NHD Direkt Arşiv. Erişim Tarihi 18.08.2023, https://web.archive.org/web/20100317212745/http://www.nhs.uk/NHSEngland/thenhs/about/Pages/nhscore principles.aspx
NHS Digital (2023). NHS Digital Abaut Us. Erişim Tarihi 2023. https://digital.nhs.uk/about-nhs-digital
Oberlander, J. (2013). The future of Obamacare. Obstetrical & Gynecological Survey, 68(4), ss.265-266.
OECD (2008). OECD Sağlık Sistemi İncelemeleri, Türkiye. OECD, Dünya Bankası.s.107.
Öge, H. ve Baş, T. (2016). Public–private partnership healthcare projects in Turkey. The Journal of Business Science, 4(2), ss. 105-119.
Özel İhtisas Komisyonu (2014). Tıbbi Cihaz Ve Tıbbi Malzeme Çalişma Grubu Raporu. T. C. Kalkınma Bakanlığı. Ankara.
Özmert Koçer, Ş. (2014). Almanya Federal Cumhuriyeti Sosyal Güvenlik Sistemi ve Sistem İçerisinde Sosyal Sigorta Uygulamaları. T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Dış İlişkiler ve Yurtdışı İşçi Hizmetleri Genel Müdürlüğü.
Pala, K. (2008). “Türkiye için sağlık reformunun ana başlıkları: Gerçek bir reform mümkün müdür?” Eskişehir Tabip Odası Bülteni. Sağlıkta Dönüşüm Özel Sayısı. Eskişehir, s34.
Resmî Gazete (2010). Aile Hekimliği Uygulama Yönetmeliği Sayı : 27591.
Resmî Gazete (2011). Sağlık Bakanlığı Ve Bağlı Kuruluşlarının Teşkilat Ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname Sayı: 28103
Resmî Gazete (2014). Tıbbi Cihaz Satış, Reklam Ve Tanıtım Yönetmeliği. Sayı : 29001
Resmî Gazete (2015). Sağlık Turizmi Koordinasyon Kurulu Sayı : 29260
Sağlık Bakanlığı (2011). Türkiye sağlıkta dönüşüm programı değerlendirme raporu 2003-2011. Sağlık Bakanlığı e kütüphane Web Sitesi. Erişim Tarihi 02.06.2023. https://ekutuphane.saglik.gov.tr/kitaplar/SDPturk.pdf
Sağlık Bakanlığı (2014) Stratejik Plan 2010-2014. Yayın No: 788. Sağlık Bakanlığı Web Sitesi Erişim Tarihi 15.06.2023 https://sygm.saglik.gov.tr/ html
Sağlık Bakanlığı (2015a). Sağlık Bakanlığı Web Sitesi, Tarihçe. Erişim Tarihi 09.04.2023. https://www.saglik.gov.tr/TR,11492/tarihce.
Sağlık Bakanlığı (2015b). Sağlıkta Stratejik Planlama: Türkiye Örneği. Ankara: Sağlık Bakanlığı Yayınları.
Sağlık Bakanlığı (2015c). Türkiye Kalp ve Damar Hastalıkları Önleme ve Kontrol Programı, Sağlık Bakanlığı Yayın No 998
Sağlık Bakanlığı Sağlık Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğü (2016) Sağlık Bakanlığı Sağlık Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğü Web Sitesi, Tarihçe. Erişim Tarihi 10.04.2023. https://sbsgm.saglik.gov.tr/
Sağlık Bakanlığı (2019). T.C. Sağlık Bakanlığı 2019 Faaliyet Raporu. Ankara: T.C. Sağlık Bakanlığı.
Sağlık Bakanlığı (2021). T.C. Sağlık Bakanlığı 2021 Faaliyet Raporu.
Sağlık Bakanlığı (2022a). T.C. Sağlık Bakanlığı 2019-2023 Stratejik Planı. Ankara.
Sağlık Bakanlığı (2022b). T.C Sağlık Bakanlığı 2022 Faaliyet Raporu. Ankara:
Sağlık. Bakanlığı. (2023). T.C. Sağlık Bakanlığı Acil Sağlık Hizmetleri Kararlılık Beyanı. Ankara:
Sağlık Mevzuatı (1980) Sayısı:2368 R.G. Tarihi:31.12.1980 R.G. Sayısı:17207 Sağlık Personelinin Tazminat ve Çalışma Esaslarına Dair Kanun. Sağlık Bakanlığı Web sitesi Erişim Tarihi 18.05.2023 https://www.saglik.gov.tr/TR,10390/sayisi2368--rg-tarihi31121980--rg-sayisi17207--saglik-personelinin- tazminat-ve-calisma-esaslarina-dair-kanun.html
T.C. Kalkınma Bakanlığı (2018). Kamu Özel İş birliği Uygulamalarında Etkin Yönetim Özel İhtisas Komisyonu Raporu Ankara.
Türk Dil Kurumu (2023). Türkçe sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayını.
Uğurlu, H. Ve Aslan, H. (2020). ABD Sağlık Sistemi ve Türkiye Sağlık Sistemi ile Karşılaştırılması. Ahi Evran Akademi, Cilt 1, Sayı 2.
Yardım, N. Kocadağ, S. ve Aydin, F. (2019). Türkiye Sağlıklı Beslenme Ve Hareketli Hayat Programı Yetişkin Ve Çocukluk Çağı Obezitesinin Önlenmesi Ve Fiziksel Aktivite Eylem Planı2019 – 2023. T.C. Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü. Ankara.