Sema AYDIN-CERAN, Ebru ERGÜL, Mustafa YAVUZ

Bugünün Çocuğu Yarının Yetişkini için Anne ve Babaların Etkili Ebeveyn Rollerinin Geliştirilmesi

Bu araştırmanın amacı, geleceğe yön verecek ve toplumuna değer katacak bireyleri yetiştirmede etkin role sahip olan anne babaların etkili ebeveynlik rollerini geliştirmek ve desteklemektir. Bu temel amaç doğrultusunda teorik ve uygulamaya dayalı multidisipliner bir ebeveyn eğitim programı hazırlanmıştır. 16 farklı eğitimin yer aldığı ebeveyn eğitim programı 2021-2022 eğitim öğretim yılında uygulanmış ve 11 hafta sürmüştür. Ebeveyn eğitim programında yer alan eğitimlerin özellikle dezavantajlı gruplara ulaşması öncelikli hedef olarak belirlenmiştir. Araştırma nitel yöntemin durum çalışması deseninde yürütülmüştür. Araştırmanın katılımcıları ölçüt örnekleme tekniği ile seçilen ve okul öncesi ya da ilkokul kademesinde çocuğu olan 29 ebeveynden oluşmaktadır. Araştırmanın verileri araştırmacılar tarafından oluşturulan yarı yapılandırılmış görüşme formu ve gözlem formu ile toplanmıştır. Elde edilen veriler içerik analizi tekniği ile incelenmiştir. Araştırmanın sonuçlarına göre eğitimlerin ebeveynler üzerinde bilinçli ebeveyn olmayı destekleme, aile içi iletişimi kuvvetlendirme, araştırma ve okumaya sevk etme, kişisel farkındalık düzeyini artırma, öfke kontrolünü sağlama, aile katılımlı aktivitelerde artış, demokratik ebeveynliğe geçiş ve empati yeteneğini geliştirme gibi etkileri olduğu görülmüştür. Ayrıca eğitimlerin çocuklar üzerinde planlı ve programlı hareket etme, uyumlu davranış gösterme, bilimsel araştırma becerilerini geliştirme ve kendini ifade etmede gelişim gösterme gibi yansımaları olduğu ebeveynler tarafından tespit edilmiştir. Okul müdürü ve rehber öğretmenlerin gözlemlerinden elde edilen sonuçlar ise eğitimlerin öğrenciler ve ebeveynler üzerinde olumlu etkileri ve okul ortamına kısa ve uzun vadeli olumlu yansımaları olduğuna işaret etmektedir. Eğitimlerin sonuçları, ebeveynlere sağladığı bireysel katkılar, çocuklara yansımaları ve aile, çocuklar ve yakın çevre üzerinde oluşturduğu etkiler bağlamında tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Anne-baba eğitimi, ebeveynlik rolleri, toplumsal katkı

Developing Effective Parental Roles of Mothers and Fathers for Today's Child and Tomorrow's Adult

This study aims to develop and support the effective parenting roles of parents who have an active role in raising individuals who will shape the future and add value to their society. In line with this main purpose, a multidisciplinary parent education program based on theory and practice was prepared. The parent education program, which included 16 different trainings, was implemented in the 2021-2022 academic year and lasted 11 weeks. The primary goal of the parent education program was to reach especially disadvantaged groups. The research was conducted in the case study design of the qualitative method. The participants of the study consisted of 29 parents who were selected by criterion sampling technique and had children at the preschool or primary school level. The data were collected using a semi-structured interview form and an observation form created by the researchers. The data obtained were analyzed using the content analysis technique. According to the results of the study, it was seen that the training had effects on parents such as supporting conscious parenting, strengthening communication within the family, encouraging research and reading, increasing self-awareness, providing anger control, increasing family participation activities, transitioning to democratic parenting and improving empathy skills. In addition, it was determined by the parents that the training had reflections on children such as acting in a planned and programmed manner, showing harmonious behaviour, developing scientific research skills and improving self-expression. The results obtained from the observations of the school principal and guidance counsellors indicate that the training had positive effects on students and parents and short and long-term positive reflections on the school environment. The results of the training are discussed in the context of the individual contributions to the parents, the reflections on the children and the effects on the family, children and the immediate environment.

Keywords:

Parenting education, parenting roles, social contribution,

PDF

___

Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı. (2020). Aile eğitim programı/eğitim içerikleri. https://aep.aile.gov.tr/egitim- icerikleri/
Akbıyık, Y. (2022). Özgüven sahibi lider çocuklar yetiştirmek (1. Baskı). İçinde Ç. B. Çelik ve O. Çelik (Edt). Farklı disiplinlerin bakış açısıyla dijital dünyada çocuk (ss. 81-104). Konya: Eğitim Yayınevi.
Aksoyalp, Y. (2010). 21. Yüzyılda okul yöneticisinin niteliği: Öğretim liderliği. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (20), 140-150.
Arkan, B. ve Üstün, B. (2009). Davranım bozukluğu olan çocuklara psikiyatrik yaklaşımda anne-baba eğitim programları: İki örnek bağlamında bir değerlendirme. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 1(2), 155-174.
Arı, R. ve Seçer, Z. (2004). Farklı ana baba tutumlarının çocukların psikososyal temelli problem çözme becerilerine etkisinin incelenmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10, 451-463.
Arslan, E., Durmusoglu-Saltalı, N. ve Yılmaz, H. (2011). Social skills and emotional and behavioural traits of preschool children. Social Behavior and Personality: An International Journal, 39(9), 1281-1288. https://doi.org/10.2224/sbp.2011.39.9.1281
Arslan, G. ve Kabasakal, Z. (2013). Ergenlerin problem çözme becerileri ve ana-baba tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Journal of Turkish Studies, 8(6), 33-42.
Ay, F. ve Şahan, G. (2018). Aile eğitimi kurslarının yetişkin eğitimi bağlamında etkililiğinin değerlendirilmesi. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(1), 66-86. http://dx.doi.org/10.29217/uujss.10
Barlow, J., Smailagic, N., Huband, N., Roloff, V. ve Bennett, C. (2012). Group‐based parent training programmes for improving parental psychosocial health. Campbell Systematic Reviews, 8(1), 1-197. https://doi.org/10.4073/csr.2012.15
Başkale, H. (2016). Nitel araştırmalarda geçerlik, güvenirlik ve örneklem büyüklüğünün belirlenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 9(1), 23-28.
Brossard, D. ve Shanahan, J. (2006). Do they know what they read? Building a scientific literacy measurement instrument based on science media coverage. Science Communication, 28(1), 47-63.
Creswell, J. W. (2015). Educational research: Planning, conducting, and evaluating quantitative and qualitative research (5th ed). Pearson.
Crowe, S., Cresswell, K., Robertson, A. et al. (2011). The case study approach. BMC Med Res Methodol, 11, 100. https://doi.org/10.1186/1471-2288-11-100
Çağdaş, A. ve Seçer, Z. (2006). Anne-baba eğitimi. Ankara: Kök Yayıncılık.
Çanakçı, O. ve Özdemir, A. Ş. (2015). Matematik başarısı ve anne baba eğitim düzeyi. İstanbul Aydın Üniversitesi Dergisi, 7(25), 19-36.
Davey, L. (2009). The application of case study evaluations (Çev: Tuba Gökçek). Elementary Education Online, 8(2), 1-3
Davis-Kean, P. E. (2005) The influence of parent education and family income on child achievement: The ındirect role of parental expectations and the home environment. Journal of the Division of Family Psychology of the American Psychological Association, 19, 294-304. http://dx.doi.org/10.1037/0893-3200.19.2.294
Erdiller, B. Z. (2010). Erken çocukluk eğitiminde temel kuram ve yaklaşımlar. İçinde H. İ. Diken (Ed.), Erken çocukluk eğitimi (ss. 56-90). Ankara: Pegem.
Goodman, W. B., Crouter, A. C., Lanza, S. T., Cox, M. J. ve Vernon‐Feagans, L. (2011). Paternal work stress and latent profiles of father–infant parenting quality. Journal of Marriage and Family, 73(3), 588–604. https://doi.org/10.1111/j.1741-3737.2011.00826.x
Guba, E. G. (1981). Criteria for assessing the trustworthiness of naturalistic inquiries. Educational Technology Research and Development, 29(2), 75-91.
Gün, Z. ve Çavuş-Erdem, Z. (2014). Uyum analizi yöntemiyle matematik başarısını etkileyen faktörlerin incelenmesi. Adıyaman University Journal of Educational Sciences, 4 (2), 98-118. http://dx.doi.org/10.17984/adyuebd.43951
Karaboğa, M. T. (2019). Dijital medya okuryazarlığında anne ve baba eğitimi. OPUS International Journal of Society Researches, 14(20), 2040-2073.
Kaymak-Özmen, S. (2013). Anne-baba eğitimi programının çocuklardaki davranış sorunları ve anne- babaların depresyon düzeylerine etkisi. Eğitim ve Bilim, 38(167).
Levpuscek, M. P., Zupancic, M. ve Socan, G. (2013). Predicting achievement in mathematics in adolescent students: The role of individual and social factors. The Journal of Early Adolescence, 33(4), 523-551. https://doi.org/10.1177/0272431612450949
Liman, B. (2020). Cinsiyet ve anne-baba eğitim düzeyinin 66-77 aylık okul öncesi çocukların duyguları tanıma ve duygu düzenleme becerilerine etkisinin incelenmesi. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 24(1), 209-222.
Lincoln, Y. S. ve Guba, E. G. (1986). But is it rigorous? Trustworthiness and authenticity in naturalistic evaluation. New Directions For Evaluation, (30), 73-84.
Manav, A. I., Gozuyesil, E. ve Tar, E. (2021). The effects of the parenting education performed through WhatsApp on the level of maternal-paternal and infant attachment in Turkey. Journal of Pediatric Nursing, 61, e57-e64. https://doi.org/10.1016/j.pedn.202.04.018
Mayring, P. (2004). Qualitative content analysis. A Companion to Qualitative Research, 1(2), 159-176.
MEB. (2021). OECD Sosyal ve duygusal beceriler Türkiye ön raporu. https://www.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2021_09/07170836_No19_- _OECD_Sosyal_ve_Duygusal_Beceriler_Arastirmasi.pdf
MEB. (2022). Aile eğitim programı. https://orgm.meb.gov.tr/www/aile-egitim-programi/icerik/1363
Merriam, S. B. (2013). Nitel araştırma: Desen ve uygulama için bir rehber (3. Baskıdan Çeviri, Çev: S. Turan). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
Miles, M. B. ve Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook. CA: Sage.
National Science Teaching Association (NTSA). (2014). NSTA position statement: early childhood science education. Available at: https://www.nsta.org/about/positions/earlychildhood.aspx
Okatan, Ö. veTomul, E. (2019). PISA-2015 verilerine göre öğrencilerin matematik başarısının sosyo-ekonomik açıdan incelenmesi. Çınkır, Ş. (Ed.), VI th International Eurasian Educational Research Congress (s.2214-2217), Ankara Üniversitesi, Ankara.
Özel, E. ve Zelyurt, H. (2016). Anne baba eğitiminin aile çocuk ilişkilerine etkisi. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 36. https://doi.org/10.21560/spcd.60151
Özmen, D. (2013). 5-6 Yaş grubu çocukların akran ilişkilerinin sosyal problem çözme becerisi açısından incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
Saban, A. ve Ersoy, A. (2019). Eğitimde nitel araştırma desenleri. Ankara: Anı Yayıncılık.
Seale, C. (1999). Quality in qualitative research. Qualitative Inquiry, 5(4), 465-478
Serketich, W. J. ve Dumas, J. E. (1996). The effectiveness of behavioural parent training to modify antisocial behaviour in children: A meta-analysis. Behaviour Therapy, 27(2), 171-186.
Shadish, W. R., Montgomery, L. M., Wilson, P., Wilson, M. R., Bright, I. ve Okwumabua, T. (1993). Effects of family and marital psychotherapies: A meta-analysis. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 61(6), 992.
Shenton, A. K. (2004). Strategies for ensuring trustworthiness in qualitative research projects. Education for Information, 22(2), 63-75.
Sucuoğlu, B., Küçüker, S. ve Kanık, N. (1992). Özel eğitimde anne-baba eğitimi programları. Ankara University Journal of Faculty of Educational Sciences (JFES), 25(2), 521-537.
Şen-Karadağ, Ö. (2021). Aile eğitim programı ve ebeveynlik becerileri arasındaki ilişkilerin karşılaştırmalı olarak incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
Tavil, Y. Z. ve Karasu, N. (2013). Aile eğitim çalışmaları: Bir gözden geçirme ve meta-analiz örneği. Eğitim ve Bilim, 38(168).
Tedmem. (2022). Bir bakışta eğitim 2022: Türkiye üzerine değerlendirmeler ve öneriler. https://tedmem.org/mem-notlari/degerlendirme/bir-bakista-egitim-2022
Tezel-Şahin, F. ve Özbey, S. (2007). Aile eğitim programlarına niçin gereksinim duyulmuştur? Aile eğitim programları neden önemlidir?. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 12(12).
TIMSS. (2020). 2019 International results in mathematics and science. https://www.iea.nl/publications/study- reports/international-reports-iea-studies/timss-2019-international-report
Tönbül, Ö. (2019). Aile eğitimi programının annelerin çocuk yetiştirme tutumlarına etkisinin incelenmesi. Okul Psikolojik Danışmanlığı Dergisi, 2(1), 46-72.
Tutkun, Ö. F. (2010). 21. yüzyılda eğitim programının felsefi boyutları. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 30(3), 993-1016.
Valladares, L. (2021). Scientific literacy and social transformation: Critical perspectives about science participation and emancipation. Science & Education, 30(3), 557-587.
Vygotsky, L. S. (1980). Mind in society: The development of higher psychological processes. Harvard University Press.
Yavuzer, H. (1993). Çocuk ve suç (5. Basım). İstanbul: Remzi Kitabevi.
Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (11. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Yin, R. (1984). Case study research: design and methods. (3. Basım). California: Sage Publications.