Yakup YILMAZ, Senem GÜRKAN, Emel Tuba AKDENİZ, Sena Nur TINAZ

Bireylerin Toplumsal Cinsiyet Rollerinin ve Algılarının Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi

Araştırma, bireylerin toplumsal cinsiyet rollerini ve algılarını çeşitli değişkenler açısından incelemeyi amaçlamaktadır. Bu kapsamda, Türkiye’nin farklı bölgelerinde yaşayan ve 18-63 yaş aralığında olan 809 katılımcıya ulaşılmıştır. Nicel araştırma paradigmasına göre yürütülen çalışmanın görüşmeleri, demografik sorular ve iki ölçüm aracını içeren anket internet üzerinden, COVID-19 pandemi önlemleri dikkate alınarak çevrimiçi gerçekleştirilmiştir. Katılımcılara sorulan demografik sorular cinsiyet, şehir, yaş, medeni durum, eğitim durumu ve meslekleridir. Katılımcılara yöneltilen diğer sorular ise “Toplumsal Cinsiyet Rol Tutum Ölçeği” ve “Toplumsal Cinsiyet Algısı Ölçeği” anketlerinden oluşmaktadır. Araştırmanın bulguları, kadın katılımcıların, erkek katılımcılara göre daha yüksek eşitlikçi tutuma ve daha olumlu toplumsal cinsiyet algısına sahip olduğunu ortaya koymuştur. Evli katılımcıların, bekar katılımcılarla aynı düzeyde toplumsal cinsiyet rol tutumuna sahip olduğu; ancak bekar katılımcıların, evli katılımcılara göre daha olumlu toplumsal cinsiyet algısına sahip oldukları görülmüştür. Bir diğer değişken olan yaşa bakıldığında ise, en fazla eşitlikçi toplumsal cinsiyet rolüne sahip yaş grubunun sırasıyla 50-59; 18-29; 30-39 ve 40-49 yaş arası ve birbirlerine yakın olduğu görülürken, 60 yaş ve üstü katılımcıların geleneksel rol tutumuna sahip olduğu belirlenmiştir. Dahası, her yaş grubunun toplumsal cinsiyet algısının olumlu yönde olduğu ancak en fazla 60 yaş üstü ve 18-29 arası yaş grubunun olumlu algıya sahip oldukları bulunur. En fazla eşitlikçi toplumsal cinsiyet rolüne sahip öğrenim durumunun sırasıyla okuma yazma bilen, ortaokul, lisans ve ön lisans mezunu olduğu; aralarında çok fazla fark bulunmamakla beraber lisans üstü ve ilkokul mezunlarının daha az eşitlikçi toplumsal cinsiyet rol tutumuna sahip olduğu belirlenir. Bir diğer bulguya göre, her öğrenim durumundaki birey aynı düzeyde toplumsal cinsiyet algısına sahiptir. Bulgular, tartışmalarla desteklenerek sonuçlara yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

toplumsal cinsiyet, nicel araştırma, toplumsal cinsiyet algısı, toplumsal cinsiyet rolleri

PDF

___

Altınova, H. H. ve Duyan, V. (2013). Toplumsal Cinsiyet Algısı Ölçeğinin geçerlik güvenirlik çalışması. Toplum ve Sosyal Hizmet, 24(2), 9-22.
Arıcı, F. (2011). Üniversite öğrencilerinde toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin algılar ve psikolojik iyi oluş (Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Askari, S. F., Liss, M., Erchull, M .J., Staebell, S. E. ve Axelson, S. J. (2010). Men want equality, but women don’t expect it: Young adults expectations for participation in household and child care cores. Psychology of Women Quarterly, 34, 243-252.
Ayçiçek, V. (2020). Kadınlarda toplumsal cinsiyet algısı, psikolojik iyi oluş ve benlik saygısı arasındaki ilişkiler (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Arel Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Fakültesi, İstanbul.
Bal, M. D. (2014). Toplumsal cinsiyet eşitsizliğine genel bakış. KASHED, 1(1), 15-28.
Basow, S. A. (1992). Gender: Stereotypes and Roles (3th Edition). Pacific Grove, Ca: Brooks/Cole.
Baykal, S. (1991). Üniversite öğrencilerinin cinsiyet rolleri ile ilgili kalıp yargılarının bazı değişkenler açısından incelenmesi. Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 1(2), 66-75.
Bem, S. L. (1974). The measurement of psychological androgyny. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 42(2), 155-162.
Bhasin, K. (2012). Toplumsal cinsiyet (Bize yüklenen roller). İstanbul: Kadınlarla Dayanışma Vakfı Yayınları.
Bilgiz, Ş. (2018). Toplumsal cinsiyet algısı ve bilişsel çarpıtmaların sosyal kaygı üzerindeki yordayıcı etkisinin incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (BMKP). (2015). Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları. Erişim Adresi: https://www.kureselamaclar.org/
Coşkun, A. ve Özdilek, R. (2012). Toplumsal cinsiyet eşitsizliği: sağlığa yansıması ve kadın sağlığı hemşiresinin rolü. KUHEAD, 9(3), 30-39.
Çavdar, D. (2013). Üniversite öğrencilerinin toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin tutumları ve romantik ilişkilerde akılcı olmayan inançlar (Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Çetinkol Petek, H. (2019). Hemşirelerin toplumsal cinsiyet algısının evlilikte kadına yönelik fiziksel şiddete ilişkin görüşlerine etkisi (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Okan Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
Çevik Bekleviç, A. (2013). Bir üniversite hastanesi araştırma görevlilerinin toplumsal cinsiyet rolleri tutum ölçeği ve çalışma yaşamında toplumsal cinsiyet rolleri algısının değerlendirilmesi (Yüksek Lisans Tezi). Bülent Ecevit Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Zonguldak.
Çiçek, B. ve Çopur, Z. (2018). Bireylerin kadınların çalışmasına ve toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin tutumları. International Journal of Eurasian Education and Culture, 3(4), 1-21.
Çifçi, S. (2018). 20-65 Yaş arası kişilerin toplumsal cinsiyet algısı ve etkileyen faktörler Mardin örneği (Doktora Tezi). Dicle Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Diyarbakır.
Dağdeviren, B. (2019). Sağlık çalışanlarının cam tavan algılarının toplumsal cinsiyet algısı ile ilişkisi (Yüksek Lisans Tezi). Bahçeşehir Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
Demirkoparan, B. (2018). Hemşirelerin toplumsal cinsiyet algısının lezbiyen ve geylere yönelik tutumlarına etkisi (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Okan Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
Direk, N. ve Irmak, B. (2017). Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi öğrencilerinde toplumsal cinsiyet rollerine yönelik tutumlar. DEÜ Tıp Fakültesi Dergisi, 31(3), 121-128.
Dokudan Dinç, E. Y. (2018). İstanbul’da bir ilçede toplumsal cinsiyet algısının araştırılması (Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
Dünya Ekonomik Forumu (DEF). (2021). Küresel Cinsiyet Eşitsizliği 2021.
Erzeybek, B. (2015). Anne-Babaların çocuklarını yetiştirirken benimsedikleri toplumsal cinsiyet rolleri tutumları (Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Kadılar, E. (2011). Üç kuşak kadının cinsiyet rolleri: Ankara Örneği (Yüksek Lisans Tezi). Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mersin.
Kağıtçıbaşı, Ç. (1999). Sosyal psikoloji. İstanbul: Evrim Yayınevi.
Kahraman, L., Kahraman, A. B., Ozansoy, N., Akıllı, H., Kekillioğlu, A. ve Özcan, A. (2014). Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi toplumsal cinsiyet algısı araştırması. Turkish Studies, 9(2), 811-831.
Karaaslan, S. (2020). Aile içi şiddete yönelik erkeklerin görüşleri ve toplumsal cinsiyet algısının etkisi (Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
Karasar, N. (2011). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Nobel Yayınları.
Kavuncu, A. N. (1987). Bem Cinsiyet Rolü Envanteri’ni Türk toplumuna uyarlama çalışmaları (Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Kodan Çetinkaya, S. (2013). Üniversite öğrencilerinin şiddet eğilimlerinin ve toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin tutumlarının incelenmesi. Nesne Psikoloji Dergisi, 1(2), 21-43.
Kul, A. (2016). Sağlık Yüksekokulu öğrencilerinin cinsiyet rolleri, toplumsal cinsiyet algısı ve şiddet eğilimleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Karabük Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Karabük.
Lewis, M. (2006). Gender role socialization: An ıntergenerational analysis of role predictors. Department of Psychology, Växjö University, Sweden.
Mackie, D. M., Hamilton, D. L., Susskind, J. ve Rosselli, F. (1996). Social psychological foundations of stereotype formation. (Edt. C. N. Macrae, C. Stangor & M. Hewstone), In Stereotypes And Stereotyping Ny: Guilford, 41-47.
Öngen, B. ve Aytaç, S. (2013). Üniversite öğrencilerinin toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin tutumları ve yaşam değerleri ilişkisi. Sosyoloji Konferansları, 48, 1-18.
Özaydınlık, Y. (2014). Toplumsal cinsiyet temelinde Türkiye’de kadın ve eğitim. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 33, 93-112.
Özden, S. (2018). Sağlık çalışanlarının toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin tutumlarının belirlenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Cumhuriyet Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Sivas.
Özmete, E. ve Yanardağ, M.Z. (2016). Erkeklerin bakış açısıyla toplumsal cinsiyet rolleri: Kadın ve erkek olmanın değeri. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 20(1), 91- 107.
Özyiğit, K. M. (2019). Psikolojik danışman ve psikolog adaylarının toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin tutumları (Yüksek Lisans Tezi). Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
Paçacıoğlu, B. (2018).Üç farklı kuşaktaki evli kadın ve erkeklerin toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin tutumları ile aile işlevleri arasındaki ilişki (Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Pınar, G., Taşkın, L. ve Eroğlu, K. (2008). The behaviours of the students in dormitory of Baskent University against sexual role patterns. Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Dergisi, 15(1), 47-57.
Raffaelli, M. ve Ontai, L., L. (2004). Gender socialization in Latino/a families: Results from two retrospective studies. Sex Roles: A Journal of Research, 50(5/6), 287-299.
Seçgin, F. ve Tural, A. (2011). Attitudes on gender roles of primary school teacher candidates. Education Sciences, 6(4), 2446-2458.
Sezgin, D. (2015). Toplumsal cinsiyet perspektifinde sağlık ve tıbbileştirme. SAD, 18(1), 153-186.
Simpson, R. (2004). Masculinity at work: The experiences of men in female dominated occupations. Work, Employment and Society, 18(2), 349-368.
Türkmen, B. (2019). Hemşirelikte cam asansör olgusu: yönetici hemşirelerin toplumsal cinsiyet algısı bağlamında bir araştırma (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
Uçar, T., Derya, Y. A., Karaaslan, T. ve Özgül, A. T. (2017). Üniversite öğrencilerinin toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin tutumları ve şiddet davranışları. STED, 26(39), 96-103.
Ünser, A. F. (2019). Erken çocukluk eğitimi öğretmen adaylarının toplumsal cinsiyet rolleri tutumlarının farklı değişkenler açısından incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
Vatandaş, C. (2007). Toplumsal cinsiyet ve cinsiyet rollerinin algılanışı. Sosyoloji Konferansları, 35, 29-56.
Vefikuluçay, A.G., Zeyneloğlu, A.G., Eroğlu, K. ve Taşkın, L. (2007). Kafkas Üniversitesi son sınıf öğrencilerinin toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin bakış açıları. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 14(2), 26-38.
Vefikuluçay Yılmaz, D. ve Zöhre Türkmenoğlu, M. D. (2018). Hemşirelik öğrenimi gören birinci ve son sınıf üniversite öğrencilerinin toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin tutumlarının Belirlenmesi. Sosyal Bilimler Dergisi, 5(20), 123-136.
Yaşın Dökmen, Z. Y. (2010). Toplumsal cinsiyet. İstanbul: Remzi Kitabevi.
Yüceol, Ö. S. E. (2016). Toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin tutumlar ile ilişki doyumu ve romantik ilişkilerde akılcı olmayan inançlar arasındaki ilişkiler (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Bilim Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Zanna, M. P. ve Pack, S. J. (1975). On the self-fulflling nature of apparent sex differences in behavior. Journal Of Experimental Social Psychology, 11, 583–591.
Zeyneloğlu, S. (2008). Ankara’da hemşirelik öğrenimi gören üniversite öğrencilerinin toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin tutumları (Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Zeyneloğlu, S. ve Terzioğlu, F. (2011). Toplumsal cinsiyet rolleri tutum ölçeğinin geliştirilmesi ve psikometrik özellikleri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 40, 409-420.