Beş Faktör Kişilik Özelliklerinin Tükenmişliğe Etkisi

Tükenmişlik eğilimi göstermede kişilik özelliklerinin önemini ortaya koyan çalışmalara paralel olarak, farklı kişilik özelliklerine sahip bireylerin işe karşı takındıkları tutum, stres ve tükenmişlik düzeylerinin de farklılık gösterebildiğini ileri süren çalışmaların sayısında son zamanlarda bir artış gözlemlenmektedir. Bu çalışmanın amacı sağlık kurumları çalışanlarının kişilik özelliklerinin tükenmişlik üzerindeki etkisini belirlemektir. Araştırma verileri çevrimiçi anket ile kamu ve özel sağlık kurumlarında görev yapan 553 çalışandan elde edilmiştir. Çalışma sonunda Beş Faktör Kişilik özelliklerinin alt boyutlarının, tükenmişliğin alt boyutları olan duygusal tükenme, duyarsızlaşma ve düşük kişisel başarı hissi arasında anlamlı ilişkilerin olduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Kişilik, Beş Faktör Kişilik Modeli, Tükenmişlik, Sağlık Kurumları Çalışanları

Effects of Five-Factor Personality Traits on Burnout

In parallel with the studies revealing the importance of personality traits in burnout, there has been an increase in the number of studies suggesting that individuals with different personality traits may differ in their attitudes towards work in relation with their stress and burnout levels. The aim of this study was to determine the effect of health professionals' personality traits on burnout levels. The research data were obtained from 553 healthcare professionals working in public/private health institutions via an online survey. At the end of the study, it was determined that there were significant relationships between the sub-dimensions of the Five-Factor Personality traits and the sub-dimensions of burnout, namely, the feeling of low personal accomplishment., depersonalization and emotional exhaustion.

Keywords:

Personality, Burnout, Five-Factor Personality Traits, Healthcare Employees,

PDF

___

Akiskal, H. S., Hirschfeld, M. A., & Yerevanian, B. I., (1983). the relationship of personality to affective disorders. Arch Gen Psychiatry, 40, 801-810.
Akten, S. (2007). Rehber Öğretmenlerin Mesleki Tükenmişlik Düzeylerinin İncelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Trakya Üniversitesi.
Anvari, M. R. A., Kalali, N. S., & Gholipour, A. (2011). How does personality affect on job burnout?, International Journal of Trade, Economics and Finance, Sayı. 2, No. 2, 115-119. Arı, G. S., Bal, E. Ç., (2008). Tükenmişlik kavramı: Birey ve örgütler açısından önemi, yönetim ve ekonomi. Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15 (1), 131- 148
Aslan H, Alpaslan N.Z, Aslan O, Ünal M.(1996). Hemşirelerde tükenme, iş doyumu ve ruhsal belirtiler. Nöropsikiyatri Arşivi; 33:192-199.
Atkinson, R. L., Atkinson, R. C., Smith, E. E., Bem, D. J., & Hoeksema, S. (1999). Psikolojiye giriş. (A. Yavuz, Çev.). İstanbul: Arkadaş Yayınları.
Basım, H. N., Çetin, F., & Tabak, A. (2009). Beş faktör kişilik özelliklerinin kişilerarası çatışma çözme yaklaşımlarıyla ilişkisi. Türk Psikoloji Dergisi, 24(63), 20-34.
Basım, N. ve Şeşen H. (2006). Mesleki tükenmişlikte bazı demografik değişkenlerin etkisi: Kamu’da bir araştırma. Ege Üniversitesi Akademik Bakış Dergisi, 6 (2), 15-23.
Baymur, F. (1996). Genel psikoloji, (11. Baskı). İstanbul: İnkılap Kitabevi.
Beemsterboer, J. ve Baum, B. H. (1984). Burnout: Definitions and health care management. Social Work in Health Care, 10(1).
Bencomo, J., Paz, C. ve Liebster, E. (2004). Personality traits, psychological adjustment, and burnout syndrome in nursing staff, Invest Clin, 45(2), 113-120.
Brand S, Holsboer-Trachsler E (2010) Das burnout syndromeine übersicht. Therapeutische Umschau, 67:561-565.
Cebrià, J., Segura, J., Corbella, S., Sos, P., Comas, O., García, M., Rodríguez, C., Pardo, M.J. ve Pérez, C. (2001). Personali ty traits and burnout in family doctors. Aten Primaria,27(7), 459-468.
Charles N. Maclane, Philip T. Walmsley. (2010). Reducing Counterproductive Work Behavior Through Employee Selection. Human Resource Management Review, , n. 20, s.65.
Cordes, C. L. ve T. W. Dougherty (1993), A review and an ıntegration of research on job burnout. The Academy of Management Review, Vol. 18 (4), pp. 621 – 656.
Costa, P.T., Mccrae, R.R. (1995). Domains and facets: hierarchical personality assessment using the revised neo personality inventory. Journal of Personality Assessment, 64 (1), 21-50.
Çalışkan, A. ve Pekkan, N.U. (2019). Sağlık sektörü çalışanlarında tükenmişlik duygusunun işten ayrılma niyetine etkisi: kişi-örgüt uyumunun aracılık rolü. Business and Economics Research Journal, 10 (2), 469-481.
Çetin, F., Yeloğlu, H.O. ve Basım, H.N. (2015). Psikolojik dayanıklılığın açıklanmasında beş faktör kişilik özelliklerinin rolü: bir kanonik ilişki analizi. Türk Psikoloji Dergisi, 30(75), 81-92.
Digman, J. M. (1990). Personality structure: emengence of the five-factor model. Annual Review of Psychology, 41, 417-440.
Düz, A. G.(2015). Sağlık çalışanlarında tükenmişlik sendromunun kişilik özellikleri ile olan ilişkisi. Yüksek Lisans Tezi. Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Ergin C. (1992). Doktor ve hemşirelerde tükenmişlik ve maslach tükenmişlik ölçeğinin Uyarlanması. Türk Psikologlar Derneği Yayınları, Ankara, 143-154.
Filizöz, B. ve Ay F. A. (2011). Örgütlerde mobbing ve tükenmişlik olgusu arasındaki ilişkilere yönelik bir araştırma. Journal of New World Sciences Academy, Volume: 6, Number: 2, Article Number: 3C0071
Gerrig R. J. ve Zimbardo, P. G. (2012). Psikoloji ve yaşam: Psikolojiye Giriş(19. Basımdan Çev. Gamze Sart).Ankara: Nobel yayıncılık.
Goldberg, L. R. (1993). The structure of phenotypic personality traists. American Psychologist, 48(1), 26-34.
Işıkhan, V. (2004). Çalışma hayatında stres ve başa çıkma yolları. Ankara: Sandal Yayınları.
Izgar, H. (2001). Okul yöneticilerinde tükenmişlik. Ankara: Nobel Yayınları.
Karatepe, O., Uludağ, O. (2008). Role stress, burnout and their effects on Frontline Hotel employees’ job performance: evidence from Northern Cyprus. Internatıonal Journal Of Tourısm Research, 10, 111–126
Kaya, N., Kaya, H., Ayık, Saliye E., & Uygur, E. (2010). Bir devlet hastanesinde çalışan hemşirelerde tükenmişlik. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 7 (1), 401-419
Kim, H.J., Shin, K.H. & Umbreit, W.T. (2007). Hotel job burnout: the role of personality characteristics. Hospitality Management, Sayı. 26, No. 2, ss. 421–434.
Knežević, J.H., Krapić, N. ve Kardum, I. (2007). Burnout in dispositional context: the role of personality traits, social support and coping styles. Review of Psychology, 13 (2), 65-73.
Leıter, M.P. & Maslach, C. (1988), the ımpact of ınterpersonal environment on burnout and organizational commitment. Journal of Organizational Behavior, Vol.9, 297-308.
Maslach, C. & Jackson, S. E. (1981). The measurement of experienced burnout. Journal of Occupational Behavior, Vol.2, pp. 99-113.
Maslach, C. (1982). Burnout: The Cost Of Caring. Englewood Cliffs, NJ: Prentice- Hall.
Maslach, C., Schaefeli, W. B. & Leiter, M. (2001). Job burnout. Annual Review of Psychology, 52(1), 397-422.
McAdams, D. P. (1997). A conceptual history of personality psychology. In R. Hogan, J. Johnson, & S. Briggs (Eds.), Handbook of Personality Psychology (3- 39). San Diego, CA: AcademicPress.
McCrae, R. R. & Costa, P. T. (2006). Perspectives de la theorie des cinq facteurs : Traits et culture, Psychologie Française, 51, 227- 244.
McCrae, R. R., & Costa, P. T. (1997). Personality trait structure as a human universal. American Psychologist, 52(5), 509-516.
McCrae, R. R., & John, O. P. (1992). An introduction to the five-factor model and its applications. Journal of Personality, 60(2), 175-215.
Miner, M.H. (2007). Burnout in the first year of ministry: personality and belief style as ımportant predictors, mental health. religion & Culture, 10 (1), 17 – 29.
Mount, M.K, Ilies, R.& Johnson, E. (2006). Relationship of personality traits and counter-productiv work behaviors: the mediating effects of job satisfaction. Personnel Psychology, Vol:59 No:3, pp:591-622.
Norman, W. T. (1963). Toward an adequate taxonomy of personality attiributes: replicated factor structure in peer nomination personality ratings. Journal of Abnormal and Social Psychology, 66, 574-583.
Özkalp, E., Kırel, Ç. (2011). Örgütsel davranış, Ekin Yayınevi, 5.Baskı, Bursa.
Sığrı, Ü., Ayanoğlu Şişman, F. & Gemlik, H.N. (2010). Çalışanların kişilik özellikleri ile müzakerecilik yetenekleri arasındaki ilişkinin analizi: sigortacılık ve lojistik sektörlerinde bir araştırma. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 3(5), 101-122.
Süren, S. (2015). Banka çalışanlarında tükenmişlik ve beş büyük kişilik özellikleri arasındaki ilişki. Yüksek Lisans Tezi, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Balıkesir.
Şenel, B., Şenel, M., Gümüştekin, Eren. (2013). Kamu sektöründe çalışanların duygusal zekâlarının tükenmişliklerine etkisi. Akademik Bakış Dergisi, Sayı: 34, Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi, 1-19.
Şıklar, E., Tunalı, D. ( 2012). Çalışanların tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi: Eskişehir örneği. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı 33, 71-84.
Tetik,S. (2011). Öğretim elemanlarının tükenmişlik düzeylerinin belirlenmesi: Salihli meslek yüksekokulu örneği. Z.K.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 7, Sayı 13, 339-350
Tümkaya, S., Çam, S. ve Çavuşoğlu, İ. (2009). Tükenmişlik ölçeği kısa versiyonu’nun türkçe’ye uyarlama geçerlik ve güvenirlik çalışması. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18(1), .387–398.
West, S. G., & Graziano, W. G. (1989). Long-term stability and change in personality: An Introduction. Journal of Personality, 57(2), 175-193.
Yirik, Ş., Ören, D., Ekici, R. (2014). Dört ve beş yıldızlı otel işletmelerinde çalışan personelin örgütsel stres ve örgütsel tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişkilerin demografik değişkenler bazında incelenmesi. Journal of Yasar University, 9, (35) 6099-6260