Türkiye'de kazanç vergisinden gelir ve kurumlar vergisine geçiş süreci: 1946–1960 dönemi

1946–1960 dönemi Türkiye açısından hem siyasi hem de ekonomik açıdan önem taşımaktadır. Siyasi açıdan önemi, tek partili bir yönetim sisteminden çok partili yönetim şekline geçiş gerçekleşmiştir. Ekonomik açıdan ise, kapalı ve korumacı bir ekonomik yapıdan dışa açık politikaların izlenmeye başlanmasının dönüm noktası olmasının yanında, Türk vergi sisteminde önemli düzenlemelerin başlangıcı olmuştur. Diğer bir ifade ile bugünkü modern vergi politikasının temelleri o yıllarda atılmıştır. 1946 yılından sonra başlanan vergi sistemindeki düzenlemeler kapsamında 1949 yılında yapılan Vergi Reformu ile Kazanç Vergisi yerine Gelir ve Kurumlar Vergisi kabul edilmiştir. Diğer taraftan bugünkü modern vergi politikasının temellerini oluşturan temel kanunlar belirtilen dönem içerisinde kabul edilmiştir. Belirtilen yıllarda modern vergi politikasına geçiş için gerekli reformların yapılmasını zorunlu kılan nedenlerin olmasının yanında, Gelir ve Kurumlar Vergisinin, yerini aldıkları vergilere göre, birçok üstünlüklerinin olması da reformu gerekli kılan diğer nedenlerdir. Yapılan bu düzenlemelerle, vergi gelirlerinin tahsilinin modern prensiplere göre yapılması ve günün şartlarına uyarlanması amaçlanmıştır.

The process of transition from profit tax to income tax and corporative tax in Turkey: The periods 1946–1960

Turkey’s 1946-1960 periods have a consideration in points of political and economical aspects. It is important politically since, it was a period of transition from uncontested to multiparty political structure. It is also important economically because, it had been passed from protectionist economy to liberal economic politics. Also in Turkey tax reform studies has started and Tax System is revised comprehensively in this period. According to tax reform, income tax and corporative tax had been accepted instead of earning tax in 1949. Besides, basic tax laws that has been used in present tax practices, is accepted in indicated period. Tax reforms are raised as a necessity because new income and corporative tax have more advantages for both tax payer and tax administrative than prior taxes. With arrangement of tax reforms, it is aimed using of the contemporary tax system both in tax collecting and in other tax practices.

PDF

___

Akdoğan, A. ve Kızılot, Ş. (1987), Türk Vergi Sistemi, Ankara, Gazi Ün. Yayınları No. 104, İİBF Yayın No. 45, Ankara Ün. Basımevi.

Akdoğan, A. (2007), Kamu Maliyesi, 12. Baskı, Ankara, Gazi Kitabevi.

Aksoy, Ş. (1996), Vergi Hukuku ve Türk Vergi Sistemi, 4. Baskı, İstanbul, Filiz Kitabevi.

Alaybek, A. (1947), Gelir Vergisi Davamız Vergi, İstanbul, Kenan Matbaası.

Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1996), İstatistik Göstergeler (1923-1995), Ankara.

Batırel, Ö. F. (1990), “Gelişmiş Ülkelerde Gelir ve Kurumlar Vergilemesindeki Yeni Yaklaşımlar”, Maliye Enstitüsü Konferansları, 32. Seri, Yıl: 1988/1989, İstanbul Ün. Yayın No: 3659, İstanbul, İÜ Basımevi, 19-28.

Borotav, K. (1988), Türkiye İktisat Tarihi 1908-1985, İstanbul, Gerçek Yayınları.

Bulutoğlu, K. (1963), “Türk Vergi Sisteminde Reform Meselesi”, Maliye Enstitüsü Konferansları, 7. Seri, 1961, İstanbul Ün. Yayın No: 1029, İstanbul, Sermet Matbaası, 67-101.

Bulutoğlu, K. (1967), Türk Vergi Sistemi, İstanbul, Çağlayan Kitabevi, Fakülteler Matbaası.

Demirkan, U. (1981), “Atatürk’ün Maliye Siyasası”, Maliye Dergisi Atatürk Özel Sayısı, Ekim, 41-70.

Dinçman, E. S. ve Aral, R. (1956), Gelir ve Kurumlar Vergisi Kanunları Devlet Şurası Kararları ve Genel Tebliğler, Ankara: Güzel İstanbul Matbaası.

Duru, C., Turan, K. ve Önceloğlu, A. (1982), Atatürk Dönemi Maliye Politikası, 1. Kitap Mondros’tan Cumhuriyete Mali ve Ekonomik Sorunlar, Ankara, Tisa Matbaacılık.

Edgar, L. F. (2003), “The Dynamics of Currency Substitution, Asset Substitution and De facto Dollarization and Euroization in Transition Countries” Forthcoming in Comparative Economic Studies, Fall, 1-35.

Feyzioğlu, B. N. (1956), “Muamele Vergisi Gelir Vergisinin Yerini Tutabilir mi?”, Maliye Enstitüsü Konferansları, 1. Seri, 1955, İstanbul Ün. Yayın No: 665, İstanbul, İsmail Akgün Matbaası, 41-57.

Hall, R. E. ve Jorgenson, D. W. (June, 1967), “Tax Policy and Investment Behavior”, The American Economic Review, Vol. 57, No. 3, 391-414.

http://www.dpt.gov.tr/DPT.portal (Erişim: 06/06/2010).

Kaldor, N. Türk Vergi Sistemi İle İlgili Rapor, (Çev: Halil Nadaroğlu), İstanbul Ticaret Odası (İTO), 1962.

Maliye Bakanlığı, (1949), Gelir Vergisi Kanunu ve İzahları, Maliye Bakanlığı Gelirler Genel Müdürlüğü yayınları, No. 1, İstanbul, Ege Matbaası.

Maliye Bakanlığı, (1995), Bütçe Gider ve Gelir Gerçekleşmeleri (1924-1995), 2. Baskı, Ankara, Maliye Bakanlığı Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğü, Sayı: 1995/5.

Nadaroğlu, H. (1987), “Vergi Sistemimizin Etkinliği, Oluşumu ve Gelişme Süreci”, II. Maliye Sempozyumu” , Eskişehir, 1-33.

Nadaroğlu, H. (1996), Kamu Maliyesi, 9.Baskı, İstanbul, Beta Yayın Basım.

Oyan, O. (1999), “Meiji–Osmanlı–Türkiye: Vergi Politikasına İktisadi Kalkınma Sorunsalından Bakış”, Mülkiye, Eylül–Ekim, 143-164.

Önder, İ. (1963). “Japonya’da ve Türkiye’de Vergi Sistemlerinin Gelişimi”, Maliye Enstitüsü Konferansları, 26. Seri, 1979/1980, İstanbul Ün. Yayın No: 1029, İstanbul: Y.Güryay Matbaası, 1-35.

Parasız, İ. (1998), Türkiye Ekonomisi, 1923’ten Günümüze İktisat ve İstikrar Politikaları, Bursa, Ezgi Kitabevi.

Saleh, A. S. (September 2003), “The Budget Deficit and Economic Performance:A Survey”, University of Wollongong Economics Working Paper, 1-53.

Şahin, T. ve Aker, F. (1957), İzahlı ve İçtihatlı Gelir Vergisi Kanunu, Ankara, Örnek Matbaası.

Sami, Ş. (1986), Temel Türkçe Sözlük, İstanbul: Karakuşak Basın Yayın.

Tanzi, V. ve Zee, H. H. (2000), Tax Policy for Emerging Markets: Developing Countries, IMF Working Paper, WP/00/35.

Tekeli, E. (1959), “Vergi Politikaları ve Türkiye’de Vergi Politikası”, Maliye Enstitüsü Konferansları, 4. Seri, 1958, İstanbul, Sermet Matbaası Matbaası, 1-11.

Turgay, R. ve Kutan, F. (1961), İzahlı Gelir Vergisi Kanunu, İstanbul, Sermet Matbaası.

Turhan, S. (1998), Vergi Teorisi ve Politikası, İstanbul, Filiz Kitabevi.

Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) (1992), Vergi Özel İhtisas Komisyon Raporu, Ankara.

Varcan, N. (1987), Türkiye’de Vergi Politikalarının Oluşumu (Cumhuriyet Dönemi), Anadolu Ün. Yayınları, No. 208, İİBF Yayınları No. 43, Eskişehir.

Yaşa, M. vd. (1980), Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ekonomisi (1923-1978) Ankara, Akbank Yayınları.