Kamu yönetimi ve denetimi bağlamında sayıştayın anayasal ve yargısal konumu

Sayıştay, Osmanlı İmparatorluğu’nda “Islahat Hareketleri” diye bilinen yenileşme çabaları meyanında 29 Mayıs 1862 tarihinde Osmanlı mali yaşamının düzenlenmesi devlet gelir ve giderlerinin denetimiyle yıl sonlarında ilgili memurların hesaplarının incelenmesi için yüce mahkeme (Mahkeme-i Kübra) olarak Divan-ı Muhasebat adıyla kurulmuştur. Bundan 14 yıl sonra çıkarılan ilk anayasamız Kanun-u Esasi’nin 105. maddesinde anayasal, bağımsız bir kurum olarak yerini alan Sayıştay, 1924 Teşkilât-ı Esasiye Kanunu, 1961 Anayasası ve nihayet 1982 Anayasası’nda bu anayasal kimliğini sürdüre gelmiştir. Sayıştay kamunun gelir, gider ve mallarını Türkiye Büyük Millet Meclisi adına denetlemekte ise de bu, Sayıştayın yasamanın bir parçası olduğu anlamına gelmemektedir. Sayıştayı, yürütme içinde düşünmek de mümkün değildir. Gerçekten, Sayıştay denetimi parlamento adına yapılmakta olup; denetleyen: parlamento, denetlenen: yürütme olduğuna göre, denetimi yasama adına yapan kuruluşun yürütmenin dışında olması, eşyanın tabiatı gereğidir. 1982 Anayasası’nın yargı bölümünde yer alan 160. maddesinde düzenlenen Sayıştayın denetim ve yargı fonksiyonları bulunmaktadır. Anılan maddede “…sorumluların hesap ve işlemlerini kesin hükme bağlamak…” denilirken “hüküm” terimiyle Sayıştay yargı yetkisiyle donatılmış, “kesin” terimiyle de Sayıştayın yargı kararlarının başka yargı yerlerine götürülmesi önlenmiş bulunmaktadır.

The constitutional and judical position of the Turkish court of accounts

The Turkish Courf of Accounts (TCA) was created by an imperial edict of his Majesty Sultan Aziz on 29 May 1862 as a supreme court by name “Divan-ı Muhasebat” for the purpose of regulation of Otoman financial structure, control of the goverment revenues and expenditures, audit of the records and accounts of the responsible officials. When the first Otoman Constitution was enacted in 1876, TCA became a constitutional and independent institution and maintained this status in the Republican Constitutions of 1924, 1961 and 1982. Although founded to audit revenues, expenditures and properties of the goverment agencies on behalf of the Grand National Assembly, TCA is independent of the legistation. TCA is also independent of executive for the requirement of the independence of the auditer from the auditee. TCA is situated in the part of jurisdiction in the constitution of 1982 and has auditional and judicial functions. By article 160 of the constitution, the sentence “…taking final decisions on the acts and accounts of the responsible officials…” emphasizes its judicial power. Responsible officers can’t appeal the decisions of the chambers of the TCA anywhere, except TCA itself.

PDF

___

Baş, H. (1974), “Anayasa Mahkemesinin Bir Kararı ve Sayıştay”, Dr. A. Recai Seçkin’e Armağan, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları No: 351, Ankara.

Danıştay Başkanlığı, Danıştay Kararları Dergisi, S.25, Ankara.

Duran, L. (1967), “Yüksek Mahkemeler Arasında İçtihat Uyuşmazlığı” İstanbul Ün. Mukayeseli Hukuk Araştırmalar Dergisi, Yeni Seri Yıl 1, No: 1, İstanbul.

Duran, L. (1970), “Bir Yüksek Mahkeme Daha: Sayıştay” İmran Öktem’e Armağan, Ankara.

Duran, L. (1974), “Sayıştay, Yüksek Mahkeme Değil Ama, Bir İdari Yargı Merciidir” Amme İdaresi Dergisi, Cilt 7, Sayı 1, Ankara.

Feyzioğlu, B. (1956), Bütçenin Kontrolü, C. I, İstanbul.

Feyzioğlu, B. (1956), Bütçenin Kontrolü, C. II, İstanbul.

Gözübüyük, A. Ş. (1964), “Sayıştay ve Yargı Görevi”, Siyasal Bilgiler Fak. Dergisi, Cilt XXI, Sayı 4, Ankara.

Gözübüyük, A. Ş. (1971), Türkiye’nin İdari Yapısı, Ankara.

Gözübüyük, A. Ş. (1970), İdari Yargı, Ankara.

Gözübüyük, A. Ş. (1973), “Sayıştayın Yargısal Görevlerinin Yeniden Düzenlenmesi” Cumhuriyetin 50. Yılında Sayıştay Sayıştay Yayınları, No.8, Ankara.

Onar, S. S. (1966), İdare Hukukunun Umumi Esasları, Cilt II, İstanbul.

Onar, S. S. (1966), İdare Hukukunun Umumi Esasları, Cilt III, İstanbul.

Özyörük, M. (1969-1970), İdari Yargı Dersleri (Çoğaltma), Ankara.

Turgay, R. (1973), “Kuvvetler Ayrılığı İlkesi Karşısında Yüksek Mali Denetim ve Sayıştayımız”, Cumhuriyetin 50 nci Yılında Sayıştay, Sayıştay Yayınları No: 8, Ankara.

Uluatam, Ö. (1978), Kamu Maliyesi, Ankara.