TOPSIS YÖNTEMİYLE VERGİ DENETİM PERFORMANS DEĞERLENDİRMESİ: 2005-2019 DÖNEMİ

Kamu gelirleri arasında en önemli payı oluşturan vergilerin eksiksiz ve zamanında tahsil edilmesi idare açısından büyük bir öneme sahiptir. Vergilerin zaman içinde mali amaç yanında mali olmayan amaçlar kapsamında da bir politika aracı olarak kullanılması bu önemi artırmıştır. Bundan dolayı vergi sistemleri içerisine dahil edilerek çeşitli hukuki imkan ve müesseseler tanınan vergi denetim birimleri kurulmuştur. Vergi denetimi ile mükelleflerin vergiye uyumlarının artırılması ve dolayısıyla vergi erozyonun önlenmesi hedeflenmekte ve buna uygun olarak farklı dönemlerde denetim alanında düzenlemeler yapılmaktadır. Vergi denetiminin etkinlik ve verimliliğini artırmaya yönelik yapılan bu düzenlemelerin ne ölçüde başarılı olduğu üzerinde önemle durulması gereken bir konudur. Öyle ki vergi sisteminin önemli bir parçası olan vergi denetiminin göstermiş olduğu performans geçmiş politikalar ve gelecek hedefler açısından gösterge niteliği taşımaktadır. Bu kapsamda çalışmada Türkiye’de 2005-2019 dönemi boyunca vergi denetiminin göstermiş olduğu performans yeni ve gelişen bir teknik olan çok kriterli karar verme yöntemlerinden TOPSIS ile analiz edilmiştir. Analiz neticesinde vergi denetimi alanında yapılan reformların performansı birkaç yılla sınırlı olsa da olumlu yönde etkilediği ve her halükarda geçmiş yıllardaki performansın sonraki yıllara göre daha fazla olduğuna ulaşılmıştır.

TAX AUDIT PERFORMANCE EVALUATION WITH TOPSIS METHOD: 2005-2019 PERIOD

It is of great importance for the administration that the taxes, which constitute the most important share of public revenues, are collected completely and on time. Over time, the use of taxes as a policy tool for non-financial purposes as well as for fiscal purposes has increased this importance. For this reason, tax inspection units, which are included in the tax systems and provide various legal possibilities and institutions, have been established. With tax audits, it is aimed to increase tax compliance of taxpayers and thus to prevent tax erosion and accordingly, regulations are made in the field of auditing in different periods. It is an issue that should be emphasized on the success of these regulations aimed at increasing the effectiveness and efficiency of tax auditing. So much so that the performance of the tax audit, which is an important part of the tax system, is an indicator in terms of past policies and future targets. In this context, studies have shown that the performance of tax audits during the 2005-2019 period in Turkey were analyzed by TOPSIS of new and emerging technique of multi-criteria decision making methods. As a result of the analysis, it was found that the reforms made in the field of tax auditing had a positive effect on the performance, although it was limited to a few years, and in any case, the performance in the past years was higher than in the following years.

PDF

___

Adediran, S. A., Alade, S. O. and Oshode, A. A. (2013). The Impact Of Tax Audit And Investigation On Revenue Generation In Nigeria. European Journal of Business and Management, 5(26), 171- 176.
Allingham, M. G. and Samdmo, A. (1972). Income Tax Evasion: A Theoretical Analysis. Journal of Public Economics, 1(4), 323-338.
Amah, C. O. M. and Nwaiwu, J. N. (2018). Tax Audit and Practice and Down South Tax Revenue Generation In Nigeria. International Journal of Innovative Finance and Economic Research, 6(1), 99-112.
Appah, E. and Eze, G. P. (2013). A Causality Analysis Between Tax Audit And Tax Compliance In Nigeria. European Journal of Business and Management, 5(2), 107-120.
Bayar, İ. N., Canyaş, O. and Dündar, M. (2019). Vergi Denetimi, Vergi Usul Hukuku. Eskişehir : Açıköğretim Fakültesi Yayını
Beşel, F. (2017). Türkiye’de Vergi Denetiminin Çeşitli Göstergeler İle Analizi, Sayıştay Dergisi, 107.
Bortey, E. N. (2011). Improving Revenue Collection Through Tax Audit Practice: The Case Of Ghana Revenue Authority (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Kwame Nkrumah Unıversity Of Science And Technology.
Chen J.K. ve Chen I-S. (2010). Using a Novel Conjunctive MCDM Approach Based on DEMATEL, fuzzy ANP, and TOPSIS as an Innovation Support System For Taiwanese Higher Education, Expert Systems with Applications 37 (2010) 1981–1990.
Demir, M. (2018). TOPSIS Yöntemi Kullanılarak Her Segmentteki Otomobillerin Sıralanması. İstanbul : İstanbul Ticaret Üniversitesi Dış Ticaret Enstitüsü
Demireli, E. (2010). TOPSIS Çok Kriterli Karar Verme Sistemi: Türkiye’deki Kamu Bankaları Üzerine Bir Uygulama. Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 5(1),101-112.
Erdoğan, N. ve Sağbaş, İ. (2016). Vergi ve Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik İlişkisi. Afyonkarahisar Örneği. Maliye Araştırmaları Dergisi, 2(3), 61-79.
Ersöz, F. ve Kabak, M. (2010). Savunma Sanayi Uygulamalarında Çok Kriterli Karar Verme Yöntemlerinin Literatür Araştırması. Savunma Bilimleri Dergisi, 9(1), 97-125.
Ergen, Z. ve Kılınçkaya, L. (2014). Türkiye’de vergi denetim sistemi ve sistemin aksaklıklarının değerlendirilmesi. Sosyoekonomi, 21(21), 281-304.
Feng, C. M. and R. T. Wang (2000). Performance Evaluation for Airlines Including the Consideration of Financial Ratios. Journal of Air Transport Management, 6, 133-142.
Gelir İdaresi Başkanlığı (GİB). Faaliyet Raporları, Erişim Adresi: https:// www.gib.gov.tr/kurumsal/stratejik-yonetim/faaliyet-raporlari, Erişim Tarihi: 15-25.02.2021.
Hesap Uzmanları Derneği. (2014). Denetim İlke ve Esasları. 3. Bs. İstanbul: Yıldız Ofset.
Hwang, C. L., and Yoon, K. (1981). Multiple Attribute Decision Making: Methods And Applications. Berlin: Springer.
Jean, B. H. (2018). Effects of Tax Audit On Revenue Collection In Rwanda. Global Journal of Management and Business Research: The Accounting and Auditing, 18(2), 1-11.
Karaatlı, M., Ömürbek, N., Budak, İ. ve Dağ, O. (2015). Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri ile Yaşanabilir İllerin Sıralanması. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 33, 215-228.
Karaboyacı, A. (2014). Vergi Denetimi Açısından Beyan Edilen Gelirin Doğruluğunun Tespit Yöntemleri. TBB Dergisi, 115.
Karaoğlan, S. ve Şahin, S. (2018). BİST XKMYA İşletmelerinin Finansal Performanslarının Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri ile Ölçümü ve Yöntemlerin Karşılaştırılması. Ege Akademik Bakış, 18 (1), 63-80.
Kircher, E., Wahl, I., and Hoelzl E. (2008). Enforced Versus Voluntary Tax Compliance: The “Slippery Slope” Framework. Journal of Economic Psychology, 29(2), 210-225.
Köstekçi, A., ve Sandalcı U. (2020). Vergi Denetiminin Vergi Tahsilatına Etkisi: Türkiye İçin Bir Zaman Serisi Analizi. Turkish Studies, 15(8), 3609- 3627.
Ladi, O.M. and Henry, I.T. (2015). Effects of Tax Audit on Revenue Generation: Federal Inland Revenue Service. Journal of Good Governance on Sustainable Development in Africa, 2(4), 67-80.
Nwaiwu, J. N. and Okoro, I. (2018). Government Regulations On Tax Audit And Government Tax Revenue In Nigeria. International Journal of Advanced Academic Research/Accounting and Economic Development, 4(2), 74-93.
Oğuztürk, B. S. ve Ünal, E. K. (2015). Türkiye’de Vergi Denetiminde Yeni Dönem. Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 7(13), 207-237.
Olaoyea, C. O. and Ogundipeb, A. A. (2018). Application Of Tax Audit And Investigation On Tax Evasion Control In Nigeria. Journal of Accounting, Finance and Auditing Studies, 4(1), 79-92.
Onoja, M. L. and Iwarere, T. H. (2015). Effects Of Tax Audit On Revenue Generation, Federal Inland Revenue Service, Abuja Experience. Journal of Good Governance and Sustainable Development in Africa, 2(4), 67-80.
Ömürbek, V. ve Kınay, B. (2013). Havayolu Taşımacılığı Sektöründe Topsıs Yöntemiyle Finansal Performans Değerlendirmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 18, (3), 343- 363.
Özdemir, A.İ. ve Yalçın, N. (2009). Seçme İki Aşamalı Stratejik Tedarikçi Seçiminin Bulanık TOPSIS Yöntemi İle Analizi, Afyon Kocatepe Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, .X I (II), 79-112.
Sandalcı, U. (2019), Yaygın ve Yoğun Vergi Denetimi Etkinliğine Yönelik Bir Değerlendirme. Vergi Raporu, 232, 140-160.
Shyjith, K. Ilangkumaran, M ve Kumanan, S. (2008). Multi-criteria Decision-making Approach to Evaluate Optimum Maintenance Strategy In Textile Industry. Journal of Quality in Maintenance Engineering, 14 (4), 375- 386.
Soba, M. ve Eren, K. (2011). TOPSIS Yöntemini Kullanarak Finansal ve Finansal Olmayan Oranlara Göre Performans Değerlendirilmesi, Şehirlerarası Otobüs Sektöründe Bir Uygulama. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 11(21), 23-40.
Soydan, B. (2015). Vergi Denetimi Mevzuatı. İstanbul:İSMMMO.
Şenyüz, D., Yüce, M. ve Gerçek, A. (2019). Vergi Hukuku (Genel Hükümler). Bursa: Ekin Basım Yayın.
Tekin, F., Çelikkaya, A. (2018). Vergi Denetimi. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Uğur, A.A. (2016), Vergi Denetimi Etkinliğinde Risk Analizi Sisteminin Uygulanabilirliği (Gaziantep Halı Sektörü Üzerine Örnek Bir Uygulama). International Journal of Public Finance, 1 (2), 122- 145.
Uygurtürk, H. ve Korkmaz, T. (2012). Finansal Performansın TOPSIS Çok Kriterli Karar Verme Yöntemi İle Belirlenmesi: Ana Metal Sanayi İşletmeleri Üzerine Bir Uygulama. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 7(2), 95-115.
VDK Faaliyet Raporları, Erişim Adresi: https://www.hmb.gov.tr/vergidenetim-kurulu-faaliyet-raporu, Erişim Tarihi: 15-25.02.2021.
213 Sayılı Vergi Usul Kanunu (1961). Ankara: resmi Gazete (10703 Sayılı).
Yayar, R. ve Baykara, H. V. (2012). TOPSIS Yöntemi ile Katılım Bankalarının Etkinliği ve Verimliliği Üzerine Bir Uygulama. Business and Economics Research Journal 3, ( 4), 21-42.
Yoruldu, M. ve Yoruldu, N. Z. (2016). Türkiye’de Vergi Kayıp ve Kaçaklarının Önlenmesinde Vergi Denetimi ve Muhasebe Meslek Mensuplarının Rolü Üzerine Bir Değerlendirme. Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Dergisi, 1(1), 52-53.
Zanakis, S. H., Solomon, A., Wishart, N., and Dublish, S. (1998). MultiAttribute Decision Making: A Simulation Comparison Of Select Methods. European Journal of Operational Research, 107, 507–529.
Wang, Y. (2009), Combining Grey Relation Analysis With FMCGDM to Evaluate Financial Performance Of Taiwan Container Lines. Expert Systems With Applications, 36,2424-2432.
Wu, C.R., Lin, C.T. and Tsai P.H. (2008).Financial Service of Wealth Management Banking: Balanced Scorecard Approach. Journal of Social Sciences, 4 (4),255-263.
Wuyah, Y.T., Aku, Y.Y. and Ahmad, M.D. (2018). Impact Of Tax Audit And Investigation On Value Added Tax Generation In Kaduna State. American Journal of Business and Society, 2(3), 52- 56.
Wang, J.J., Jing, Y.Y., Zhang, C.F. and Zhao, J.H. (2009), Review On Multi-Criteria Decision Analysis Aid In Sustainable Energy Decision-Making. Renewable and Sustainable Energy Reviews,13 (9), 2263-2278.
Wang, Y.M. and Elhag, T.M.S. (2006). Fuzzy TOPSIS Method Based On Alpha Level Sets With An Application To Bridge Risk Assessment. Expert Systems with Applications, 31(2), 309-319.