ERKEN KAMBRİYEN YAŞLI KARAÇAT DEMİR YATAĞI (MANSURLU HAVZASI, ADANA) VE DOĞUSUNDA YÜZEYLENEN DEMİR YATAKLARININ KÖKENİNE BİR YAKLAŞIM

Toros-Anatolit Platformu'nun doğu kesiminde yüzeyleyen Karaçat Demir Yatağı ve civarında, Neoproterozoyik temel ve Erken Kambriyen yaşlı birimler yaygın olarak izlenir. Çalışma bölgesindeki mevcut tüm yataklarda ana cevherleşme hematit olarak saptanmıştır. Cevher mikroskobisi, SEM ve EDX çalışmaları ise hematitlerde karbonat pseudomorflarının geliştiğini ve kimyasal bileşimlerinin Ca, Mg, Fe, C ve O elementlerince zengin olduğunu gösterir. Hematit ve sideritlere ait jeokimyasal analiz sonuçları da her iki tür cevher minerallerinin benzer NTE desenlerine sahip olduğuna işaret etmektedir. Bu veriler ve arazi gözlemleri hematitlerin, sedimanter sideritlerden dönüşmüş ürünler olduğunu ortaya koyar. Geniş bir alanda etkin olan ve temel ile üzerleyen birimlerde yaygın izlenen hematit cevherleşmesinin gelişmesi, Peri-Gondwana olarak tanımlanan bölgede etkin olan Geç Neoproterozoyik-Erken Kamriyen volkanizmasıyla gelişmiş olup kökensel açıdan volkanik sin-sedimanter ve/veya eksalatif sin-sedimanter olarak tanımlanmıştır

AN APPROACH TO THE ORIGIN OF THE EARLY CAMBRIAN KARAÇAT IRON DEPOSIT (MANSURLU BASIN, ADANA) AND IRON DEPOSITS OUTCROPS AT ITS EASTERN PARTS

The Neoproterozoic basement and the Early Cambrian units are widely exposed around the Karaçat Iron Deposit and its surrounding, which are located at the eastern part of Tauride-Anatolide platform. The main mineralization was detected as hematite in all deposits in the study area. The ore microscopy, SEM and EDX studies show that carbonate pseudomorphs in hematite have developed and their chemical compositions are enriched in Ca, Mg, Fe, C and O elements. The geochemical analyses of hematite and siderite minerals reveal that both ore mineral types have similar patterns of Rare Earth Element (REE). These data and field observations reveal that hematite is the replacement product after sedimentary siderite mineralization. The genesis of the hematite mineralization that is effective over large areas and widely observed on the basement and overlying units, was formed during Late Neoproterozoic- Early Cambrian volcanism in the region defined as Peri-Gondwana. They are genetically described as volcano syn-sedimentary and/or exhalative syn-sedimentary type mineralization

PDF

___

Arda, N., Tiringa, D., Ateşçi, B., Akça, A., Tufan, E. 2008. Yahyalı (Kayseri)-Mansurlu (Feke-Adana) Yöresi Demir Sahaları Maden Jeolojisi Ara Raporu. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Rapor No: 44437, 75 s., Ankara (yayımlanmamış). Arıkan, Y. 1966. Adana ili, Kozan ve Feke ilçeleri Demir Zuhurları Hakkında Ön Rapor. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Rapor No: 859, Ankara (yayımlanmamış).
Arıkan, Y. 1968. Mansurlu Demir Zuhurları (FekeYahyalı; Adana-Kayseri). Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Rapor No: 410, Ankara (yayımlanmamış).
Betts, P. G., Giles, D., Lister, G. S. 2003. Tectonic Environment of Shale Hosted Massive Sulfide Pb-Zn-Ag Deposits of Proterozoic Northeastern Australia. Economic Geology, 98, 557-576.
Bottke, H. 1981. Lagerstattenkunde des Eisens. Verlag Glückauf GmbH, Essen, 202.
Brennich, G. 1961. Türkiye'de Demir Cevheri Zuhuratı. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Rapor No:3440, Ankara (yayımlanmamış).
Bubenicek, L. 1964. L'Oxydo-réduction en sédimentologie. Bulletin BRGM, 4, 1-36.
Cihnioğlu, M., İşbaşarır, O., Ceyhan, Ü., Adıgüzel, O. 1994. Türkiye Demir Envanteri. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü yayını, Ankara.
Çolakoğlu, A. R., Kuru, S. G. 2002. Attepe demir yatağı'nda Jeotermometrik Ölçüm Çalışmaları. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Dergisi, 125, 1-11.
Dağlıoğlu, C., Bahçeci, A., Akça, İ. 1998. Attepe, Koruyeri (Mağarabeli), Hanyeri Batısı (TDÇİ Genel Müdürlüğüne Ait) Demir Madenlerinin Değerlendirme Raporu. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Rapor No: 10101, Ankara (yayımlanmamış).
Dayan, S. 2007. Adana-Mansurlu Attepe Civarındaki demir yataklarının Jeolojik, Petrografik ve Yapısal Özelliklerinin İncelenmesi. Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, 125, Ankara (yayımlanmamış).
Dayan, S., Ünlü, T., Sayılı, İ. S. 2008. Adana-Mansurlu Attepe demir yatağı'nın Maden Jeolojisi. Jeoloji Mühendisliği Dergisi, 32, 2, 1-44.
Demirtaşlı, E. 1967. Pınarbaşı-Sarız-Mağara Civarının Jeoloji Raporu. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Rapor No: 1935, 129, Ankara (yayımlanmamış).
Göncüoğlu, M. C. 2010. Introduction to the Geology of Turkey: Geodynamic Evolution of the pre-Alpine and Alpine terranes. General Directorate of Mineral Researchand Exploration, Monography Series, 5, 1-66.
Göncüoğlu, M. C., Dirik, K., Kozlu, H. 1997. General Characteristics of pre-Alpine and Alpine Terranes in Turkey: Explanatory Notes to the Terrane Map of Turkey. Annales Geologique de Pays Hellenique, 37, 515-536.
Gürsu, S. 2016. A new petrogenetic model for meta-granitic rocks in the central and southern Menderes Massif - W Turkey: Implications for Cadomian crustal evolution within the Pan-African mega-cycle. Precambrian Research, 275, 450-470.
Gürsu, S., Göncüoğlu, M. C. 2005a. Batı Toroslar'ın (Sandıklı GB'si, Afyon) Geç Neoproterozoyik ve Erken Paleozoyik Yaşlı Birimlerinin Jeolojisi ve Petrografisi. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Dergisi, 130, 29-55.
Gürsu, S., Göncüoğlu, M. C., 2005b. Early Cambrian back-arc volcanism in the Western Taurides, Turkey: Implications for the rifting along northern Gondwanan margin. Geological Magazine, 142, 5, 617-631.
Gürsu, S., Möller, A., Göncüoğlu, M. C., Köksal, S., Demircan, H., Köksal, F. T., Kozlu, H., Sunal, G. 2015. Neoproterozoic continental arc volcanism at the northern edge of the Arabian Plate, SE Turkey. Precambrian Research, 258, 208-233.
Henden, İ., Önder, E., Yurt, M.Z. 1978. Adana-Kayseri, Mansurlu-Karaköy (Attepe, Elmadağ Beli, Kızıl Mevkii, Menteşdere, Uyuzpınarı) Demir Madenleri Jeoloji ve Rezerv Raporu. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Rapor No: 6394, Ankara (yayımlanmamış).
Henden, İ., Önder, E. 1980. Attepe (Mansurlu) Demir Madeni'nin Jeolojisi. Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni, 23, 1, 153-163.
Ilani, S., Harlavan, Y., Tarawneh, K., Rabba, I., Weinberger, R., Ibrahim, K., Peltz, S., Steinitz, G. 2001. New K-Ar Ages of Basalts from the Harrat Ash ShaamVolcanic Field in Jordan: Implications for the Spanand Duration of the Upper Mantle Upwelling Beneath the Western Arabian Plate. Geology, 29, 171-174.
James, H. L. 1983. Distribution of banded iron-formation in space and time. A. F. Trendall ve R. C. Morris (Ed.), Iron-formation: facts and problems, Amsterdam, Elsevier, 471-490.
Küpeli, Ş. 1986. Attepe (Mansurlu-Feke) Yöresinin Demir Yatakları. Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 111, Konya (yayımlanmamış).
Küpeli, Ş. 1991. Attepe (Mansurlu-Feke) Yöresi Demir Yataklarının Jeolojik, Petrografik ve Jenetik İncelemesi. Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 227, Konya (yayımlanmamış).
Küpeli, Ş. 1998. Attepe (Mansurlu-Feke-Adana) Yöresi demir yataklarının Jeolojisi ve Kökeni. Cumhuriyet Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Dergisi, Seri A-Yerbilimleri, 15, 1, 101-118.
Küpeli, Ş., Ayhan, A., Karadağ, M. M., Arık, F., Döyen, A., Zedef, V. 2006. Attepe (Feke-Adana) Demir Yataklarındaki Siderit Mineralizasyonunun C, O, S ve Sr İzotop Çalışmaları ve Jenetik Bulgular. Jeoloji Mühendisleri Odası 59. Türkiye Jeoloji
Kurultayı Bildiri Özleri Kitabı, 143-144, Ankara. Lucius, M. 1927. Antitoros Silsilesinde Zamantı Suyu ile Göksu Arasında Faraşa Demir Madeni Zuhurunda Yapılan Jeolojik Taharriyet Hakkında Rapor. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Rapor No: 421, 84, Ankara (yayımlanmamış).
Monod, O. 1977. Recherces Geologiques Dans le Taurus Occidentalausud de Beyşehir-Turqie). Thesed'etat, l'Unıv. De Paris sud., Center d'Orsay, 442, Paris (yayımlanmamış).
Önder, E., Şahin, M. 1979. Adana-Feke-Mansurlu (Hanyeri, Çaldağı, Taşlık Tepe, Mursal Tepe, Bahçecik, Çandırlar, Kısacıklı) Demir Sahaları Jeoloji ve Kozan, Saimbeyli İlçeleri Prospeksiyon Raporu. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Maden Etüt ve Arama Dairesi Rapor No: 1636, Ankara (yayımlanmamış).
Özgül, N. 1976. Torosların Bazı Temel Jeoloji Özellikleri Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni, 19, 1, 65-78.
Özgül, N. 1983. Stratigraphy and Tectonic Evolution of the Central Taurides, Tekeli, O. and Göncüoğlu, M. C. (Ed.), International Symposium on the Geology of the Taurus Belt. 77-90, Ankara.
Özgül, N., Kozlu, H. 2002. Kozan-Feke (Doğu Toroslar) Yöresinin Stratigrafisi ve Yapısal Konumu ile İlgili Bulgular. Türkiye Petrol Jeologları Derneği Bülteni, 14, 1, 1-36.
Rajabi, A., Canet, C., Rastad, E., Alfonso, P. 2015. Basin evolution and stratigraphic correlation of sedimentary-exhalative Zn-Pb deposits of the Early Cambrian Zarigan-Chahmir Basin, Central Iran. Ore Geology Reviews, 64, 328-353.
Sun, S. S. 1980. Lead isotopic study of young volcanic rocks from mid-ocean ridges, ocean islands and island arcs. Phils. Trans. R. Soc. Lond., 297, 179-202.
Şenel, M., Usta, D., Metin, Y., Bedi, Y., Vergili, Ö., Usta, M., Balcı, V., Kuru, K., Tok, T., Özkan, M., K., Kop, A. 2004. Kozan-Tufanbeyli (Adana) Arasındaki Yapısal Birimlerin Jeolojik Özellikleri. Jeoloji Mühendisleri Odası 57. Türkiye Jeoloji Kurultayı, Bildiri Özleri, 275.
Tiringa, D. 2009. Kayseri-Yahyalı-Karaköy, Karaçat Demir Yatağının Maden Jeolojisi. Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, 139, Ankara (yayımlanmamış).
Tiringa, D., Ünlü, T., Sayılı, İ. S. 2009. Kayseri-Yahyalı- Karaköy, Karaçat Demir Yatağının Maden Jeolojisi. Jeoloji Mühendisliği Dergisi, 33, 1, 1-43.
Tiringa, D., Çelik, Y., Ateşçi, B., Akça, İ., Keskin, S. 2011. Kayseri-Adana Havzası Demir Aramaları ve Menteş Dere (Yahyalı-Kayseri) Ruhsat Sahasının Maden Jeolojisi Raporu. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Rapor No: 11435, 153, Ankara (yayımlanmamış).
Ünlü, T. 2003. Attepe Demir Yatağında Jeotermometrik Ölçüm Çalışmaları Makalesi Üzerine Eleştiri. Maden Tetkik ve Arama Dergisi, 126, 87-88.
Ünlü, T., Stendal, H. 1986. Divriği Bölgesi Demir Yataklarının Element Korelasyonu ve Jeokimyası (Orta Anadolu-Türkiye). TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odası Dergisi, 28, 5-19.
Ünlü, T., Stendal, H. 1989. Divriği Bölgesi Demir Cevheri Yataklarının Nadir Toprak Element (REE) Jeokimyası (Orta Anadolu-Türkiye). Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni, 32, 21-37.
Ünlü, T., Yıldırım, M., Öztürk, M., Dağlıoğlu, C., Kırıkoğlu, G., Hasarı, M. 1984. Feke-Mansurlu Yöresi Demir Yataklarının Oluşum Modeli Hakkında Bir Yaklaşım. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Maden Etüt Demir İzleme Destek 50225/1104, 3, Ankara (yayımlanmamış).