ÜSKÜDAR’DA KAPALI SİTELERİN DAĞILIŞI GELİŞİMİ VE MAHALLE YAPISINA ETKİLERİ

1980’li yıllarda başta Amerika olmak üzere tüm Dünya’da gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde ortaya çıkan “kapalı site veya güvenlikli site” olgusu günümüz şehirlerinde giderek artan bir eğilime dönüşmüştür. 1980’li yılların ilk yarısında ülkemizde de yapılmaya başlanan kapalı siteler, artık sadece büyük şehirlerde değil orta büyüklükteki hatta küçük şehirlerde bile sıklıkla görülmektedir. Bu çalışmada İstanbul’un tarihi öneme sahip yerleşim merkezlerinden biri olan Üsküdar ilçesinde 1980-2017 yılları arasında kurulan kapalı site yapılaşmaları, Google Earth Pro yazılımı, OpenStreet Map, Wikimapia çevrimiçi platformları ve arazi gözlemleri ile belirlenmiş, ArcGIS Pro yazılımı ile düzleme aktarılmıştır. Üsküdar ilçesinde birbirinin aynı olmayan, farklı fiziksel donanımlara sahip olan ancak kapalı site olarak tanımlanan toplamda 260 adet konut alanının yayılış alanları, kat sayıları, site bina türleri, kuruluş yılları ve kurulduğu yerlerin ortalama rayiç değerleri araştırılmış ve 40 yıla yaklaşan bu süreçte nasıl bir gelişme eğilimi olduğu belirlenmeye çalışılmıştır. Ayrıca çalışmanın ilk bölümünde kısaca değinilen İstanbul’un geleneksel mahalle yapısı ile günümüz kapalı sitelerinin sosyo-kültürel açıdan farklılıkları irdelenmiş ve bu durumun toplumsal açıdan yaratabileceği problemlere dikkat çekilmiştir. Sonuç olarak Üsküdar’da kapalı sitelerin niteliksel ve niceliksel olarak mahalelere homojen dağılmadığı tespit edilmiştir. Ayrıca kapalı site eğiliminin incelenen dönemde hızla arttığı ve muhtelif faydalarına mukabil birçok sosyo kültürel ve ekonomik probleme yol açtığı tespit edilmiştir. Son yıllarda Üsküdar Belediyesi tarafından alınan önlemler neticesinde kapalı site yapılarını azaltılmak ve geleneksel mahalle yapısına uygun konut tiplerine dönüş bakımından aşama kaydedilse de henüz yeterli düzeye ulaşılamamıştır.

Anahtar Kelimeler:

Üsküdar, Kapalı Siteler, Mahalle Kavramı, Sosyo-Kültürel Yapı, Sosyo-Ekonomik Yapı

DEVELOPMENT AND DISTRIBUTION OF GATED COMMUNUTIES AND THEIR EFFECTS ON NEIGHBORHOOD STRUCTURE IN ÜSKÜDAR

In 1980s, the phenomenon of “gated communities” that emerged in developed and developing countries all over the world, especially in the USA, has turned into an increasing trend in today's cities. In the first half of the 1980s, the gated communities, which were started to be built in our country, are now seen not only in big cities, but also in small to medium-sized cities. In this study, the gated communities established between 1980 and 2017 in Üsküdar district, which is one of the historical places of Istanbul, has been determined with Google Earth Pro software, OpenStreet Map, Wikimapia online platforms and field observations and transferred to the map with ArcGIS Pro software. In Üsküdar district, the average fair values of the 260 residential areas, floor numbers, building types, establishment years and location of the residential areas, which have different physical equipment, but which are not identical, are defined as gated communities was determined to be. In addition, the socio-cultural differences of the traditional neighborhood structure of Istanbul, which is mentioned briefly in the first part of the study and the socio-cultural differences of today's gated communities are examined and the problems that this situation can create socially are pointed out. As a result, it has been determined that closed sites in Üsküdar are not distributed homogeneously in the neighborhoods qualitatively and quantitatively. It has been found that the tendency of gated communities has increased rapidly in the period examined and caused many socio-cultural and economic problems besides its various benefits. In recent years, as a result of the measures taken by the Uskudar Municipality, the reduction of gated communities structures has been progressed in terms of returning to the housing types that are suitable for the traditional neighborhood structure, but it has not yet reached a sufficient level.

Keywords:

Uskudar, Gated Communuties, The Concept of Neighborhood, Socio-Cultural Structure, Socio-Economic Structure,

PDF

___

Addington, L. A. & Rennison, C. M. (2015). Keeping the barbarians outside the gate? Comparing burglary victimization in gated and non-gated communities. Justice Quarterly, 32(1), 168-192.
Akalın, M. (2016). Mekânsal ayrışmanın yeni bir biçimi olarak kapalı/kapılı siteler: Akkent konutları örneği. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(2), 923-956.
Akyol, T.D. (2010). Kapalı konut sistemleri ve mahalle kavramı. İdeal Kent Dergisi, 2, 216-245.
Akyol, T.D. (2012). İzmir’de yeni bir konut üretim süreci olarak kapalı konut siteleri. İdeal Kent, 6, 40-61.
Aliağaoğlu, A. (2015). Balıkesir şehrinde güvenlikli siteler, çağdaş kent örneği. Doğu Coğrafya Dergisi, 34(20), 157-170.
Alver, K. (2010). Mahalle: mekân ve hayatın esrarlı birlikteliği. İdeal Kent Dergisi, 2, 116-139.
Alver, K. (2013a). Mahalle. Ankara: Hece Yayınları.
Alver, K. (2013b). Steril Hayatlar. Ankara: Hece Yayınları.
Arıkboğa, E. (2004), Fatih Dönemi’nde İstanbul’da İmar Faaliyetleri ve Mahalle Yerleşimi Hakkında İstanbul: Şehir ve Medeniyet. İstanbul: Klasik Yayınları.
Ata 2 Evleri Web Sitesi (2019). 15 Haziran 2019 tarihinde, http://www.ata2.org/Page3.aspx adresinden edinilmiştir.
Atkinson, R. & Filint, J. (2004). Fortress UK? gated communities, the spatial revolt of the elites and time-space trajectories of segregation. Housing Studies, 19(6), 875-892.
Aydın, S. (2012). İstanbul’da “orta sınıf” ve kapalı siteler. İdeal Kent, 6, 8-37.
Ayverdi (1958). Fatih Devrinde İstanbul Mahalleleri. Ankara: Vakıflar Dergisi, 4, 249-261.
Babak, O. & Deutsch, C. V. (2008). Statistical approach to inverse distance interpolation. The Centre for Computational Geostatistics, University of Alberta, 132, 1-12.
Baday, Ö.N. (2011). Modern kent mekânlarında mahallenin konumu. (Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Ünv. , Sosyal Bilimler Ens., Konya). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden edinilmiştir.
Bali, R.N. (1999). Çılgın Kalabalıktan Uzak, Birikim, 123, 5-46.
Baycan-Levent, T. & Gülümser, A. A. (2007). Gated communities in Istanbul: The new walls of the city. In Third Conference Diversity in cities: Visible and invisible walls, London, UK.
Bektaş, B. (2011). Kapalı siteler üzerine yerel bir değerlendirme: Mersin örneği. Toplum ve Demokrasi, 5(11), 97-114.
Berköz, L. (2012). Güvenlikli yerleşmeler: konut kullanıcılarının yaşam tercihlerindeki değişim. İdeal Kent, Kent Araştırmaları Dergisi, 6, 172-189.
Blakely, E. J. & Snyder, M.G. (1997). Fortress America: Gated Communities in the United States. Washington, D.C.: Brookings Institution Press.
Blakely, E. J. & Synder, M.G. (2003). Bölündükçe yıkılıyoruz: Birleşik Devletlerde kapalı ve duvarlı yerleşmeler. Arredamento Mimarlık, 160, 62-67.
Blandy, S. & Lister, D. (2005). Gated communities:(ne) gating community development?. Housing Studies, 20(2), 287-301.
Boğaziçi Kanunu Mevzuat Metni (2019). 15 Haziran 2019 tarihinde, http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2960.pdf adresinden edinilmiştir.
Borsdorf, A., Hildalgo, R. & Vidal-Koppmann, S. (2016). Social segregation and gated communities in Santiago de Chile and Buenos Aires. A comparison. Habitat International, 54, 18-27.
Caldeira, T. P. R. (1996). Fortified enclaves: new urban segregation. Public Culture, 8, 03-328.
Deng, F. (2017). Gated community and residential segregation in urban China. GeoJournal Spatially Integrated Social Sciences and Humanities, 82(2), 231-246.
E-Devlet Resmi Web Sitesi (2019). 15 Haz 2019 tarihinde, https://www.turkiye.gov.tr/uskudar-belediyesi-arsa-rayic adresinden edinilmiştir.
Ergenç, Ö. (1984). Osmanlı şehrindeki “mahalle” nin işlev ve nitelikleri üzerine. Osmanlı Araştırmaları, 4(4), 69-78.
Esri ArcGIS Resmi Web Sitesi (2019). 15 Haz 19 tarihinde, https://pro.arcgis.com/en/pro-app/help/analysis/geostatistical-analyst/how-inverse-distance-weighted-interpolation- works.htm adresinden edinilmiştir.
Göktürk, İ. (2017). 26 Kasım 2018 tarihinde, Osmanlı da Mahalle; Huzur ve Sukunetin Mekânı. 21 Mayıs 2018 tarihinde, www.ismailgokturk.blogcu.com, adresinden edinilmiştir.
Grande, A. (2017). Classifying elements of a typology of gated communities. Browse Journals & Books, International Journal of Housing Markets and Analysis, 11(3), 520-540.
Grant, J. & Mittelsteadt, L. (2004). Types of gated communities. Environment and environment and planning B: Urban analytics and city science, 31(6), 913-930.
Grant, J. & Rosen, G. (2009). Armed compounds and broken arms: the cultural production of gated communities. Annals of Association of American Geographers, 99(3), 575- 589.
Hashim, I., Zaharim, N., Karupiah, Pç, Selamat, N., Endut, N. & Azman, A. (2019). Crime and Social Connectedness in Malaysian Gated Communities. Social Indicators Research, 1-15, https://doi.org/10.1007/s11205-018-2046-5 adresinden edinilmiştir.
İşlek, E. (2007). İstanbul’da 1980 Sonrasında Oluşan Kapalı Konut Alanlarının İncelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden edinilmiştir.
Karaarslan, F. & Karaarslan Ö. N. (2013). Modern Kent Mekânlarında Mahallenin Konumu: Modern Kent Mekânı Olarak Güvenlikli Siteler ile Mahallenin İşlevsel Kıyası. Bursa: II. Türkiye Lisansüstü Çalışmaları Kongresi, Bildiriler Kitabı V.
Low, S. M. (2001). The edge and center: gated communities and the discourse of urban fear. American Anthropologist, 1(103), 45-58.
Milliyet Gazetesi (2019). 15 Haz 2019 tarihinde, http://www.milliyet.com.tr/uskudar-da-ornek-donusum-basladi-gundem-2620637/ adresinden edinilmiştir.
Morgan, L. (2013). Gated communities: Institutionalizing social strafication. Geographical Bulletin, 54, 26-40.
Ortaylı, İ. (1977). İstanbul’un mekânsal yapısının tarihsel evrimine bakış. Amme İdarisi Dergisi, 2(10), 77-98.
Öncel, A. D. & Aydın, G. (2012). Güvenlikli siteler arası rekabet: ahlaklı kapitalizmin kimlik üzerine etkisi. İdeal Kent, 6, 124, 154.
Özgür, E. F. (2006). Sosyal ve mekânsal ayrışma çerçevesinde yeni konutlaşma eğilimleri: Kapalı siteler, İstanbul, Çekmeköy örneği. Planlama Dergisi, 4, 79-95.
Özkan E. & Kozaman S. (2006). Gated communuties as efficent force in the fragmentation process of İstanbul. paper presented at 42nd ISoCaRP Congress, Cities Between Integration and Disintegration, İstanbul, Turkey.
Perouse, J. (2011). İstanbul’la Yüzleşme Denemeleri, Çeperler, Hareketlilik ve Kentsel Bellek. İstanbul: İletişim Yayıncılık.
Perouse, J. F. & Danış, D. (2005). Zenginliğin mekânda yeni yansımaları: İstanbul'da güvenlikli siteler. Birikim, 104, 92-123.
Roitman, S. (2005). Who segregates whom? the analysis of gated community in Mendoza, Argentina. Housing Studies, 20(2), 303-321.
Sevinç, K. (2013). Kentsel Mekânın İnsan Üzerine Etkileri Kapsamında Osmanlı Kenti. Bursa: II. Türkiye Lisansüstü Çalışmaları Kongresi, Bildiriler Kitabı V.
TDK Resmi Web Sitesi (2019). 15 Haziran 2019 tarihinde, http://sozluk.gov.tr/ adresinden edinilmiştir.
Tedong, P. A., Grant, J. L. & Aziz, W. N. A. (2015). Governing enclosure: the role of governance in producing gated communities and guarded neighborhoods in Malaysia. İnternational Journal Of Urban And Regional Research, 1(39), 223-128.
Tümertekin, E. & Özgüç, N. (2011). Beşeri Coğrafya İnsan Kültür Mekân, Çantay Kitapevi, 511-515.
Üsküdar Belediyesi (2019a). 15 Haziran 2019 tarihinde https://www.uskudar.bel.tr adresinden edinilmiştir.
Üsküdar Belediyesi (2019b). 15 Haz 19 tarihinde, https://www.uskudar.bel.tr/tr/main/news/uskudarin-cehresi-degisecek/696 adresinden edinilmiştir.
Üsküdar Belediyesi CBS Modülü (2019). 15 Haziran 2019 tarihinde, https://cbs.uskudar.bel.tr/eharita adresinden edinilmiştir.
Webster, C. (2001). Gated communities of tomorrow. The Town Planning Review, 72(2), 149-170.
Wikipedia İnternet Ansiklopedisi (2019). 15 Haziran 2019 tarihinde, https://en.wikipedia.org/wiki/Interpolation adresinden edinilmiştir.