KITA SAHANLIĞI: TEORİ VE UYGULAMA BOYUTU BAĞLAMINDA BİR DEĞERLENDİRME

Coğrafi bir kavram olan kıta sahanlığı, devletlerin denizel alanlardaki doğal kaynaklara ulaşma imkânı ve isteğinin artmasına bağlı olarak 1900’lü yılların başından itibaren uluslararası boyutta gündeme gelmeye başlamıştır. İlerleyen dönemde ise kıta sahanlığı sınırlandırmasının devletler arasında yeni bir rekabet alanına dönüşmesi, uluslararası düzenlemelerin yapılmasını gerekli kılmıştır. 1945 Truman Bildirisi, 1958 Cenevre Sözleşmesi ve 1982 Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi (BMDHS), bu ihtiyacın gereği olarak ortaya çıkmıştır. Bu çalışmada kıta sahanlığı kavramı teori ve uygulama boyutları açısından incelenmiştir. Çalışmanın teori boyutunda yukarıda sözü edilen uluslararası düzenlemeler ele alınmış, uygulama boyutunda ise Birleşmiş Milletlerin başlıca adli organı statüsündeki Uluslararası Adalet Divanının kıta sahanlığı kaynaklı anlaşmazlıkları değerlendirirken dikkate aldığı kriterlerin yorumlanma biçimlerine yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Kıta Sahanlığı, Deniz Alanlarının Sınırlandırılması, Uluslararası Adalet Divanı, Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi

THE CONTINENTAL SHELF: AN EVALUATION WITHIN THE CONTEXT OF THEORY AND PRACTICE DIMENSIONS

The geographical term, continental shelf, has been the agenda at the international level since the beginning of the 1900s, depending on the opportunity and desire of states for natural resources in marine areas. In the following period, the transformation of the continental shelf delimitation into a new area of competition between states necessitated the making of international regulations. Truman Proclamation (1945), Geneva Convention (1958) and United Nations Convention on the Law of the Sea (UNCLOS) (1982) arose from that requirement. In this study, the continental shelf is discussed in theory and practice. While the theoretical dimension involves the international regulations, the application dimension tackles the interpretation forms of the criteria that the International Court of Justice, the main judicial organ of the United Nations, takes into account when examining the disputes emerging from the continental shelf.

Keywords:

Continental Shelf, Delimitation of Marine Areas, International Court of Justice, United Nations Convention on the Law of the Sea,

PDF

___

Acer, Y. (2002). Ege kıta sahanlığı sorunu ve uluslararası yargı kararları. Ege kıta sahanlığı ve ilişkili sorunlar sempozyumu bildiriler kitabı içinde (s. 60-80). Tüdav Yayınları.
Açıkgönül, Y. E. (2012). Deniz yetki alanlarının hakça ilkeler çerçevesinde sınırlandırılması. İstanbul: Legal Yayınları.
Akın, M. Z. (1978). Karasuları, içsular, gemilerin bu sulardaki rejimi ve kıta sahanlığı, Ankara: Öztuğ Matbaası.
Aklar, Y. (2003). Türkiye’nin milli menfaatleri önünde bir engel: Yunanistan gerçeği, sorun alanları, politikalar. Stratejik Analiz, 4 (42), 23-32.
Atalay, İ. (1981). Denizaltı jeolojisi ve jeomorfolojisi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Basımevi.
Atalay, İ. (2013). Doğa bilimleri sözlüğü (biyoloji-coğrafya-ekoloji- jeoloji-orman ve toprak). İzmir: Meta Basım ve Matbaacılık.
Baseren, S. (2002). Eritre-Yemen Kararı’nın Ege kıta sahanlığı sınırlandırmasına tesirleri. Ege kıta sahanlığı ve ilişkili sorunlar sempozyumu bildiriler kitabı, (s. 81-103) Tüdav Yayınları.
Başeren, S. (1995). Kıta sahanlığı: Doğal uzantı ve mesafe ilkesi ilişkileri. Dış Politika Dergisi, 6(1), 52-72.
BBC, (2021). ICJ rejects Kenya case in Somalia maritime border row, 13 Ekim 2021 tarihinde https://www.bbc.com/news/world-africa- 58885535 adresinden edinilmiştir.
Bilge, S. (2000). Büyük düş Türk Yunan siyasi ilişkileri 1919-2000. Ankara: 21.Yüzyıl Yayınları.
Blakeslee, M. R. (1991). The distant island problem: The arbitration on the delimitation of the maritime zones around the French collectiviti territoriale of Saintpierre-and-Miquelon, 23 Ekim tarihinde https://digitalcommons.law.uga.edu/cgi/viewcontent.cgi? referer=&httpsredir=1&article=1554&context=gjicl adresinden edinilmiştir.
BMDHS (Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi). (1982). BM Enformasyon Merkezi, 9 Eylül 2021 tarihinde http://www.turkishgreek.org/images/belgeler/unclos.pdf adresinden edinilmiştir.
Britannica, (2021). Channel Islands, 30 Ağustos 2021 tarihinde https://www.britannica.com/place/Channel-Islands-English-Channel adresinden edinilmiştir.
Brown, E. D. (1979). The Anglo-French Continental Shelf Case, 1 Ekim 2021 tarihinde https://digital.sandiego.edu/cgi/viewcontent.cgi? article=2040&context=sdlr adresinden edinilmiştir.
Caşın, M. (1987). Devletler hukukunda kıta sahanlığı. (Doktora tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul).
Dağıstanlı, H. (2006). Ege kıta sahanlığı uyuşmazlığı. (Yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara).
Doğru, S. (2003). Uluslararası hukukta kıta sahanlığı ve Ege denizi kıta sahanlığı uyuşmazlığı. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
Ergüven, N. S. (2014). Karadeniz’de deniz alanı sınırlandırması davası (Romanya/Ukrayna) ve uluslararası hukuk açısından etkileri. AÜHFD, 63(2), 309-328.
Erinç, S. & Yücel, T. (1988). Ege Denizi: Türkiye ile komşu Ege adaları (2. baskı). Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
Ertuğrul, Ü. E. (2017). Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesine göre kıyı devletinin egemen hakları. Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 21(1), 41-71.
Ertürk, Y. (2007). Adalar (Ege) Denizinde Türk-Yunan mücadelesi. İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık.
FMI (Flanders Marine Institute), (2019). Maritime boundaries geodatabase: Maritime boundaries and exclusive economic zones (200NM), https://doi.org/10.14284/386.
Franz, E. & Demirsoy, S. (1975). Yunanistan ve Türkiye arasında, Ege Denizi kıta sahanlığı üzerindeki hak iddiasından doğan tartışma. Bilimsel Madencilik Dergisi, 14(1), 1-20.
Gündüz, A. (1990). The concept of the continental shelf in its historical evolution: With special emphasis on entitlement, Marmara Üniversitesi Yayın No: 490. 10 Ekim 2021 tarihinde http://dspace.marmara.edu.tr/handle/11424/5520 adresinden edinilmiştir.
Gündüz, A. (2000). Milletlerarası hukuk- temel belgeler örnek kararlar, 9 Eylül 2021 tarihinde http://www.turkishgreek.org/kuetuephane/item/136-1958-cenevre- deniz-hukuku-soezlesmeleri-kita-sahanligi-soezlesmesi adresinden edinilmiştir.
Harp Akademileri. (1999). Denizde silahlı çatışma hukuku. İstanbul: Harp Akademileri Basımevi.
ICJ (International Court Of Justice), (1978). Aegean Sea continental shelf (Greece v. Turkey), 1 Eylül 2021 tarihinde https://www.icj- cij.org/en/case/62 adresinden edinilmiştir.
ICJ (International Court Of Justice), (1969). North Sea continental shelf (Federal Republic of Germany/Netherlands), 1 Eylül 2021 tarihinde https://www.icj-cij.org/en/case/52 adresinden edinilmiştir.
ICJ (International Court Of Justice), (1982). Continental shelf (Tunisia/Libyan Arab Jamahiriya), 1 Eylül 2021 tarihinde https://www.icj-cij.org/en/case/63 adresinden edinilmiştir.
ICJ (International Court Of Justice), (1982). Delimitation of the maritime boundary in the Gulf of Maine Area (Canada/United States of America), 1 Eylül 2021 tarihinde https://www.icj-cij.org/en/case/67 adresinden edinilmiştir.
ICJ (International Court Of Justice), (1985). Continental shelf (Libyan Arab Jamahiriya/Malta), 1 Eylül 2021 tarihinde https://www.icj- cij.org/en/case/68 adresinden edinilmiştir.
ICJ (International Court Of Justice), (1993). Maritime delimitation in the area between Greenland and Jan Mayen (Denmark v. Norway), 1 Eylül 2021 tarihinde https://www.icj-cij.org/en/case/78 adresinden edinilmiştir.
ICJ (International Court Of Justice), (2001). Maritime delimitation and territorial questions between Qatar and Bahrain (Qatar v. Bahrain), 1 Eylül 2021 tarihinde https://www.icj-cij.org/en/case/87 adresinden edinilmiştir.
ICJ (International Court Of Justice), (2009). Maritime delimitation in the Black Sea (Romania v. Ukraine), 1 Eylül 2021 tarihinde https://www.icj- cij.org/en/case/132 adresinden edinilmiştir.
ICJ (International Court Of Justice), (2021a). Maritime delimitation in the Indian Ocean (Somalia v. Kenya), 1 Eylül 2021 tarihinde https://www.icj-cij.org/en/case/161 adresinden edinilmiştir.
ICJ (International Court Of Justice), (2021b). Maritime delimitation in the Indian Ocean (Somalia v. Kenya), 15 Ekim 2021 tarihinde https://www.icj-cij.org/public/files/case-related/161/161-20211012-JUD- 01-00-EN.pdf adresinden edinilmiştir.
İnandık, H. (1971). Deniz ve Kıyı Coğrafyası. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Yayınları.
Kuran, S. (2016). Uluslararası deniz hukuku. (Gözden Geçirilmiş 5. Baskı). İstanbul: Beta Basım A.Ş.
Morin, R. (2018). A little bit of France, only 16 miles from Canada, 23 Ekim 2021 tarihinde https://www.washingtonpost.com/lifestyle/travel/a- little-bit-of-france-only-16-miles-from-canada/2018/10/25/f2d7ae82- d2e2-11e8-b2d2-f397227b43f0_story.html adresinden edinilmiştir.
Odman M. T. (1990). Karasularının genişliği sorunu. (Doktora tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara).
Oğultürk, M. C. (2020). Somali-Kenya deniz sınırı ihtilafı. Güvenlik Stratejileri Dergisi, 16(35), 519-553.
Pakfiliz, A. (2004). Uluslararası yargı ve hakemlik kararları ışığında kıta sahanlığı. (Yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara).
Pazarcı, H. (2007). Uluslararası hukuk dersleri. (2. Kitap, Gözden Geçirilmiş 8. Baskı). Ankara: Turhan Kitabevi.
PCA (Permanent Court of Arbitration), (1999). Eritrea/Yemen- sovereignty and maritime delimitation in the Red Sea. 10 Eylül 2021 tarihinde https://pca-cpa.org/en/cases/81/ adresinden edinilmiştir.
Şen, Y.F. (2015). Türk milliyetçiliği ve “öteki” algısı: Yunanistan’la çözülemeyen Ege sorunu. Türk İdare Dergisi, 480, 179-228.
Taşdemir, F. (2002). Türk-Yunan kıta sahanlığı uyuşmazlığı. (Prof. Dr. Ömer Teoman'a 55. Yaş Günü Armağanı, 2. Cilt). İstanbul: Beta.
Toluner, S. (1996). Milletlerarası hukuk dersleri. İstanbul: Beta Yayınları.
Truman Proclamation, (1945). Truman Proclamation on the continental shelf. University of Oregon, 21 Temmuz 2021 tarihinde https://iea.uoregon.edu/treaty-text/3961 adresinden edinilmiştir.
UN (United Nations), (2021). Chronological lists of ratifications of, accessions and successions to the convention and the related agreements, 17 Ağustos tarihinde https://www.un.org/depts/los/reference_files/chronological_lists_of_ ratifications.htm adresinden edinilmiştir.
UN (United Nations), (1982). United Nations convention on the law of the sea, 5 Ağustos 2021 tarihinde https://www.un.org/depts/los/convention_agreements/texts/unclos/ unclos_e.pdf adresinden edinilmiştir.
Yılmaz, M. E. (2008). Soğuk savaş sonrası dönemde Türk-Yunan ilişkileri ve Ege sorunu. Sosyal Bilimler Dergisi, 5(2), 27-44.