2015 çevre eğitimi ve 2022 çevre eğitimi ve iklim değişikliği programlarının çeşitli boyutlar açısından karşılaştırılması

Bu araştırmanın amacı, Millî Eğitim Bakanlığı (MEB) tarafından yayımlanan 2015 Çevre Eğitimi Dersi Öğretim Programı (ÇEP) ile 2022 Çevre Eğitimi ve İklim Değişikliği Dersi Öğretim Programı’nı (ÇEİDP) çeşitli boyutlar açısından karşılaştırmaktır. Doküman incelemesi ile elde edilen veriler içerik analizine tabi tutulmuştur. Araştırmadan elde edilen bulgular her iki programda da değerlere yer verilmediğini göstermiştir. Paris Anlaşmasının onaylanmasından sonra hazırlanan 2022 ÇEİDP’ye anlaşmanın yansıdığı görülmüştür. 2015 ÇEP’de iklim değişikliği küresel çevre sorunları arasında bir sorun olarak belirtilirken 2022 ÇEİDP’de küresel çevre sorunlarının iklim değişikliği çerçevesinde ele alındığı görülmüştür. Her iki programın da okul dışı öğrenme ortamları konusunda yetersiz kaldığı belirlenmiştir. Araştırma sonucunda iklim değişikliğine karşı toplumsal direnci artırmak için afet eğitimine daha fazla yer verilmesi önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Çevre Eğitimi, Öğretim Programı, İklim Değişikliği Eğitimi, Sürdürülebilir Kalkınma

Comparison of 2015 environmental education and 2022 environmental education and climate change curricula in terms of various dimensions

The current research aims to compare the 2015 Environmental Education Course Curriculum (EEC) and the 2022 Environmental Education and Climate Change Course Curriculum (EECCC) published by the Ministry of National Education (MoNE) in terms of various dimensions. The data obtained through the document analysis method was analyzed using the content analysis method. The findings showed that "values" were not included in both programs. It has been seen that the content of the Paris Agreement resonated in the 2022 EECCC, which was published after the Paris Agreement. While climate change was mentioned as a problem among global environmental problems in the 2015 EEC, it was seen that global environmental problems were addressed within the climate change framework in the 2022 EECCC. Additionally, it has been determined that both programs are inadequate in out-of-school learning environments. As a result of the research, it has been proposed to give more space to disaster education so that social resistance can be raised against climate change.

Keywords:

Environmental Education, Curriculum, Climate Change Education, Sustainable Development,

PDF

___

Adıyaman, M. (2021). İlkokul ve ortaokulda güncel öğretim programlarının çevre eğitimi açısından incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi.
Akçay, İ. (2006). Farklı ülkelerde okul öncesi öğrencilerine yönelik çevre eğitimi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Uludağ Üniversitesi.
Akınoğlu, O. ve Sarı, A. (2009). İlköğretim programlarında çevre eğitimi. M. Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 30, 5-29.
Aktaş, F. (2019). İlköğretim programlarının sürdürülebilir kalkınma hedefleri açısından, çevre eğitimi ve iklim değişikliği boyutunda incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
Alım, M. (2006). Avrupa Birliği üyelik sürecinde Türkiye’de çevre ve ilköğretimde çevre eğitimi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 14(2), 599-616.
Altınbay, R. ve Gümüş, N. (2020). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin sanal tur uygulamalarıyla ilgili görüşleri. Journal of Innovative Research in Teacher Education, 1(1), 60-71. https://doi.org/10.29329/jirte.2020.321.5
Ary, D., Jacobs, L.C. ve Sorensen, C. (2010). Introduction to research in education eighth edition. Wandsworth Cengage Learning.
Bahar, M., Erdaş, E. ve Özel, R. (2013). İlköğretim hayat bilgisi programında çevre eğitimi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(2), 1-25.
Balkan-Kıyıcı, F. ve Atabek-Yiğit, E. (2023). Fen bilimleri dersi öğretim programında yer alan çevre kazanımlarının incelenmesi: Brezilya ve Türkiye karşılaştırması. Trakya Eğitim Dergisi, 13(1), 593-605. https://doi.org/10.24315/tred.1067454
Barak, B. ve Gönençgil, B. (2020). Dünyada ve Türkiye’de ortaokul öğretim programlarının iklim değişikliği eğitimi yaklaşımına göre karşılaştırılması. Coğrafya Dergisi, 40, 1-15. https://doi.org/10.26650/JGEOG2019- 0039
Birleşmiş Milletler [BM]. (2015). Türkiye ve sürdürülebilir kalkınma amaçları. http://www.surdurulebilirkalkinma.gov.tr/
Bolu, A. (2021). Okul dışı öğrenme ortamlarının fen eğitimine katkısına yönelik yönetici ve öğretmen görüşleri [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Pamukkale Üniversitesi.
Bowen, G. A. (2009). Document analysis as a qualitative research method, Qualitative Research Journal, 9(2), s.27-40, https://doi.org/10.3316/QRJ0902027
Cebesoy, Ü. B. ve Dönmez-Şahin, M. (2010). İlköğretim II. kademe fen ve teknoloji programının çevre eğitimi açısından karşılaştırmalı incelenmesi. Biyoloji Bilimleri Araştırma Dergisi, 3(2), 159-168.
Çevre ve Orman Bakanlığı [ÇOB]. (2004). Türkiye çevre atlası. 18 Ağustos 2022 tarihinde https://webdosya.csb.gov.tr/db/ced/icerikler/turk-yecevreatlas--20180514084340.pdf adresinden edinilmiştir.
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı [ÇŞB]. (2019). Sıfır atık. 20 Eylül 2022 tarihinde https://sifiratik.gov.tr/ adresinden edinilmiştir.
Demir, E. ve Yalçın, H. (2014). Türkiye’de çevre eğitimi. Türk Bilimsel Derlemeler Dergisi, 7(2), 7-18.
Demirezen, S. ve Kaya, E. (2022). Sosyal bilgiler ve fen bilimleri öğretim programı ve ders kitaplarında çevre konuları. International Journal of Education and New Approaches, 5(2), 240-265. https://doi.org/10.52974/jena.1200514
Demirkaya, H. (2006). Çevre eğitiminin Türkiye’deki coğrafya programları içerisindeki yeri ve çevre eğitimine yönelik yeni yaklaşımlar. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16(1), 207-222.
Dere, F. ve Çifçi, T. (2022). Okul öncesi öğretmenlerinin okul dışı öğrenme ortamlarının pedagojik katkılarına ilişkin görüşleri. Cumhuriyet International Journal of Education, 11(4), 681-695. https://doi.org/10.30703/cije.1116818
Dere, İ. ve Çinikaya, C. (2023). Tiflis Bildirgesi ve BM 2030 Sürdürülebilir Kalkınma Amaçlarının Çevre Eğitimi ve İklim Değişikliği Dersi Öğretim Programına Yansımaları. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 13(1), 1343-1366. https://doi.org/10.48146/odusobiad.1218188
Derman, M. (2015). Farklı ülkelerin ilköğretim ve ortaöğretim fen bilimleri öğretim programlarında çevre eğitiminin karşılaştırmalı incelenmesi [Yayımlanmamış doktora tezi]. Atatürk Üniversitesi.
Dışişleri Bakanlığı. (t.y.) BM iklim değişikliği çerçeve sözleşmesi. 13 Aralık 2022 tarihinde https://www.mfa.gov.tr/bm-iklim-degisikligi-cerceve-sozlesmesi.tr.mfa adresinden edinilmiştir.
Erdoğan, M., Bahar, M. ve Uşak, M. (2012). 2007 yılında uygulanmaya başlanan lise 9-12. sınıf biyoloji dersi öğretim programlarında çevre eğitimi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(3), 2217-2235.
Erdoğan, M., Kostova, Z. ve Marcinkowski, T. (2009). Components of environmental literacy in elementary science education curriculum in Bulgaria and Turkey. Eurasia Journal of Mathematics, Science & Technology Education, 5(1), 15-26. https://doi.org/10.12973/ejmste/75253
Erduran-Avcı, D. ve Öz, S. (2012). Fen ve teknoloji dersi öğretim programındaki çevre kazanımlarının incelenmesi. e-Journal of New World Sciences Academy NWSA-Education Sciences, 7(2), 668-682.
Erten, S., Köseoğlu, P. ve Gök, B. (2022). Fen öğretim programlarında çevre eğitimi: Türkiye, Kanada, Amerika örneği. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 63, 220-246. https://doi.org/10.21764/maeuefd.1019038
Food and Agriculture Organization [FAO]. (2019). Gıda ve tarım için biyoçeşitliliğin küresel durumu raporu. 21 Temmuz 2022 tarihinde http://www.fao.org/3/ca3229tr/CA3229TR.pdf adresinden edinilmiştir.
Görgülü-Arı, A. (2019). Çevre sorunları. H. G. Öztürk (Ed.). Çevre eğitimi içinde (s. 115-138). Anı Yayıncılık.
Gülay, H. ve Ekici, G. (2010). MEB okul öncesi eğitim programının çevre eğitimi açısından analizi. Türk Fen Eğitimi Dergisi, 7(1), 74-84.
Gülersoy, A. E., Dülger, İ., Dursun, E., Ay, D. ve Duyal, D. (2020). Nasıl bir çevre eğitimi? Çağdaş yaklaşımlar çerçevesinde bazı öneriler. Turkish Studies, 15(5), 2357-2398. http://doi.org/10.7827/TurkishStudies.44074
Güngör-Cabbar, B., Gültekin, S., Güneş, E., Aytaç, E. ve Daşgın, F. (2020). 2018 fen bilimleri ve biyoloji dersleri öğretim programlarındaki çevre kazanımlarının yenilenmiş bloom taksonomisine göre analizi. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi (EFMED), 14(1), 504-527. https://doi.org/10.17522/balikesirnef.702537
Gürkan, S. (2019). Küresel çevre sorunları ve Türkiye’de çevre eğitiminin son durumu. Sosyal Bilimler Dergisi, 6(43), 525-537. http://doi.org/10.29228/SOBIDER.37027
Güven, E. ve Hamalosmanoğlu, M. (2012). İlköğretim 7. sınıf çevre eğitiminin disiplinler arası yaklaşım açısından incelenmesi. Journal of European Education (JEE), 2(2), 24-30.
Hengeveld, R. (2019). Atık küre. N. Güder (Çev.). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Hulme, M. (2016). İklim değişikliği konusunda neden anlaşamıyoruz?. M. Özenç (Çev.). Alfa Yayıncılık.
Ilgar, R. (2018). Ekoloji ve çevre araştırmaları. Ekin Yayınevi.
Kılıç, S. (2013). Çevre etiği. Orion Kitabevi.
Kızılay, E. ve Şentürk, M. L. (2021). Ortaokul fen bilimleri dersi öğretim programının çevre eğitiminin amaçları çerçevesinde incelenmesi. Journal of Individual Differences in Education, 3(2), 60-73. https://doi.org/10.47156/jide.1021729
Kocalar, A. O. ve Cömert, G. (2020). Environmental education in the textbooks and curriculum: The example of Turkey and Iran. International Journal of Geography and Geography Education (IGGE), 42, 107-117. https://doi.org/10.32003/igge.746771
Koto, B. (2020). İlkokul programındaki çevre eğitiminin UNESCO ve UNEP ilkelerine göre değerlendirilmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi.
Kuo, M., Barnes, M. ve Jordan, C. (2019). Do experiences with nature promote learning? Converging evidence of a cause-and-effect relationship. Frontiers in Psychology, 10, 1-9. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2019.00305
Kurnaz, L. (2019). Son buzul erimeden iklim değişikliği hakkında merak ettiğiniz her şey. Doğan Kitap.
Labuschagne, A. (2003). Qualitative research- Airy fairy or fundamental?. The Qualitative Report, 8(1), 100- 103. https://doi.org/10.46743/2160-3715/2003.1901
Mızrak, S. (2018). Eğitim, afet eğitimi ve afete dirençli toplum. MSKU Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(1), 56-67. https://doi.org/10.21666/muefd.321970
Millî Eğitim Bakanlığı. [MEB]. (2015). Ortaokul çevre eğitimi dersi öğretim programı. 19 Nisan 2023 tarihinde https://kirikkale.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2015_08/27110659_evreeitimiretimprogram.pdf adresinden edinilmiştir.
Millî Eğitim Bakanlığı. [MEB]. (2018). Sosyal bilgiler dersi öğretim programı (ilkokul ve ortaokul 4, 5, 6 ve 7. sınıflar). 23 Nisan 2023 http://mufredat.meb.gov.tr/Programlar.aspx adresinden edinilmiştir.
Millî Eğitim Bakanlığı. [MEB]. (2022). Çevre eğitimi ve iklim değişikliği dersi öğretim programı (Ortaokul 6, 7 veya 8. sınıflar). 21 Nisan 2022 tarihinde http://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=1143 adresinden edinilmiştir.
Muşlu-Kaygısız, G. (2020). Fen bilimleri dersi öğretim programı ve okul öncesi eğitim programındaki kazanımların çevre eğitimi açısından incelenmesi. Uluslararası Erken Çocukluk Eğitimi Çalışmaları Dergisi, 5(1), 16-28. https://doi.org/10.37754/664852.2020.513
Öz-Aydın, S., Ekersoy, S. ve Özkan, B. (2022). Türkiye’de eğitim ve öğretim programları, çevre okuryazarlığının gerçekleştirilmesini ne kadar desteklemektedir?. Yaşadıkça Eğitim, 36(1), 66-89. https://doi.org/10.33308/26674874.2022361354
Özata-Yücel, E. ve Özkan, M. (2013). 2013 Fen bilimleri programının 2005 fen ve teknoloji programıyla çevre konuları açısından karşılaştırılması. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi/Eğitim Fakültesi Dergisi, 26(1), 237-265.
Özkan, B. ve Tuğluk, M. N. (2020). 2013 Okul öncesi eğitim programının çevre eğitimi analizi. Turkish Studies – Education Sciences, 15(3), 1991-1996. https://doi.org/10.29228/TurkishStudies.41743
Öztürk, T. ve Zayimoğlu-Öztürk, F. (2016). Sosyal bilgiler öğretim programının çevre eğitimi açısından analizi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 24(3), 1533-1550.
Resmî Gazete. (1982, Kasım 9). 7 Kasım 1982 tarihinde halkoyu ile kabul edilen Türkiye Cumhuriyeti anayasası. 3 Ocak 2023 tarihinde https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/17863_1.pdf adresinden edinilmiştir.
Resmî Gazete. (2021, Ekim 29). Bazı cumhurbaşkanlığı kararnamelerinde değişiklik yapılması hakkında cumhurbaşkanlığı kararnamesi. 20 Mayıs 2023 tarihinde https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2021/10/20211029-35.pdf adresinden edinilmiştir.
Resmî Gazete. (2021, Ekim 7). Paris anlaşmasının onaylanmasının uygun bulunduğuna dair kanun. 20 Mayıs 2023 tarihinde https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2021/10/20211007-7.pdf adresinden edinilmiştir.
Silverman, D. (2018). Nitel verileri yorumlama. E. Dinç (Çev. Ed.). Pegem Akademi Yayıncılık.
Şahin, K. (2021). Çevre eğitimi ve Türkiye’deki ilköğretim okullarının çevre eğitimine ilişkin müfredatlarının incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Kırıkkale Üniversitesi.
Tahiroğlu, M., Yıldırım, T. ve Çetin, T. (2010). Değer eğitimi yöntemlerine uygun geliştirilen çevre eğitimi etkinliğinin ilköğretim 7. Sınıf öğrencilerinin çevreye ilişkin tutumlarına etkisi. Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, 30, 231-248.
Tanrıverdi, B. (2009). Sürdürülebilir çevre eğitimi açısından ilköğretim programlarının değerlendirilmesi. Eğitim ve Bilim, 34(151), 89-103.
Tarım ve Orman Bakanlığı [TOB]. (2020). Gıdanı koru sofrana sahip çık. 20 Eylül 2022 tarihinde https://gidanikoru.tarimorman.gov.tr/ adresinden edinilmiştir.
Turan, S. ve Koç, A. (2021). Fen bilimleri ve sosyal bilgiler öğretim programlarının çevre eğitimi açısından değerlendirilmesi. Gazi Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(2), 178-195. https://doi.org/10.30855/gjes.2021.07.02.004
Uludağ, G. (2017). Okul dışı öğrenme ortamlarının fen eğitiminde kullanılmasının okul öncesi dönemdeki çocukların bilimsel süreç becerilerine etkisi [Yayımlanmamış doktora tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
United Nations [UN]. (t.y.a). United nations conference on the human environment, 5-16 June 1972, Stockholm. 10 Mayıs 2020 tarihinde https://www.un.org/en/conferences/environment/stockholm1972 adresinden edinilmiştir.
United Nations [UN]. (1972). United Nations Conference on the Human Environment (Stockholm Conference). 10 Mayıs 2020 tarihinde https://sustainabledevelopment.un.org/milestones/humanenvironment adresinden edinilmiştir.
United Nations [UN]. (1993). United Nations conference on environment and development (UNCED). 12 Mayıs 2020 tarihinde https://documents-dds-ny.un.org/doc/UNDOC/GEN/N92/836/55/PDF/N9283655.pdf? OpenElement adresinden edinilmiştir.
United Nations [UN]. (2015). Adoption of the Paris agreement. 7 Haziran 2020 tarihinde unfccc.int/resource/docs/2015/cop21/eng/l09.pdf adresinden edinilmiştir.
United Nations [UN]. (t.y.b). What is the Kyoto Protocol?. 20 Aralık 2022 tarihinde https://unfccc.int/kyoto_protocol adresinden edinilmiştir.
United Nations Educational Scientific and Cultural Organization [UNESCO]. (1984). Activities of the UNESCO- UNEP international environmental education programme (1975-l983). 12 Mayıs 2020 tarihinde https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000059759 adresinden edinilmiştir.
United Nations Educational Scientific and Cultural Organization [UNESCO]. (1975). The Belgrade Charter: a framework for environmental education. 12 Mayıs 2020 tarihinde https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000017772?posInSet=1&queryId=d9a1d70f-d00a-4382-8c54- fb9190077237 adresinden edinilmiştir.
United Nations Educational Scientific and Cultural Organization [UNESCO]. (1978). Intergovernmental conference on environmental education Tbilisi. 11 Mayıs 2020 tarihinde https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000032763?posInSet=3&queryId=30a3b390-7746-4c54-8b52- d10446db5feb adresinden edinilmiştir.
United Nations Educational Scientific and Cultural Organization [UNESCO] ve United Nations Environment Programme [UNEP]. (1987). International congress on environmental education and training. 11 Mayıs 2020 tarihinde https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000153585?posInSet=21&queryId=a593ba20-8cdd- 44fa-b0bb-25ea3ee53a4c adresinden edinilmiştir.
United Nations Educational Scientific and Cultural Organization [UNESCO]. (1997). Declaration of Thessaloniki. 12 Mayıs 2020 tarihinde https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000117772?posInSet=3&queryId=N- EXPLORE-2a1a0aec-c715-4f1b-b42f-c383660a61a0 adresinden edinilmiştir.
Uzun, N. ve Sağlam, N. (2007). Orta öğretimde çevre eğitimi ve öğretmenlerin çevre eğitimi programları hakkındaki görüşleri. Eurasian Journal of Educational Research, 26, 176-187.
Ünal, S. ve Dımışkı, E. (1999). UNESCO-UNEP himayesinde çevre eğitiminin gelişimi ve Türkiye’de ortaöğretim çevre eğitimi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(17), 142-154.
Ünder, H. (1996). Çevre felsefesi. Doruk Yayımcılık.
Ürey, M. Aydın, M. (2014). İlköğretim fen ve teknoloji dersi programında yer alan çevre konularına yönelik bir program analizi. Kafkas Üniversitesi e-Kafkas Eğitim Araştırmaları Dergisi, 1(2), 7-20.
World Commission on Environment and Development [WCED]. (1987). Report of the world commission on environment and development: our common future. United Nations department of economic and social affairs sustainable development. 28 Eylül 2022 tarihinde https://sustainabledevelopment.un.org/content/documents/5987our-common-future.pdf adresinden edinilmiştir.
World Wide Fund for Nature [WWF]. (2022). Yaşayan Gezegen Raporu 2022 – Doğa ile uyumlu bir toplum inşa etmek. R.E.A., Almond, M., Grooten, D. Juffe Bignoli, ve Petersen, T. (Editörler). E. Aslan-Gürbüz ve D. Sone-Blum (Çev.). WWF. 20 Ocak 2023 tarihinde https://wwftr.awsassets.panda.org/downloads/lpr_2022_tr_kck_.pdf? 12800/Yasayan-Gezegen-Raporu-2022 adresinden edinilmiştir.
Yakar, H. ve Karakuş, U. (2019). Investigation of the social studies curricula in Turkey (1968-2018) with regards to the climate literacy principles. Universal Journal of Educational Research, 7(5), 1216-1225.
Yıldız, E. (2022). Okul öncesi öğretmenlerinin okul dışı öğrenme ortamlarını kullanma durumlarının değerlendirilmesi. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(33), 94-127. https://doi.org/10.35675/befdergi.826566
Yılmaz, İ. (2016). Türkiye’de ilkokul programlarında çevre eğitimi ve ilkokul 4. sınıf öğrencilerinin Tiflis konferansı çevre eğitimi amaçlarına ulaşma düzeyi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Trakya Üniversitesi.
Yolcu, O. (2014). Cumhuriyetten (1923) günümüze (2013) ilköğretim birinci kademe hayat bilgisi ve fen ve teknoloji öğretim programlarının “çevre eğitimi” açısından incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Adnan Menderes Üniversitesi.