GÜMÜLCİNELİ ES’AD EFENDİ (İLERİ) VE “TÜRK DİLİNDE KİNÂYÂT” ADLI ESERİ

Bir edebî sanat olarak kinaye, söylenilen sözün gerçek anlamını değil, mecaz anlamını kast etmektir. Her dilde olduğu gibi, Türkçede de kinaye anlamı taşıyan pek çok sözcük ve söz grupları yer almaktadır. Bu kinaye anlamı taşıyan sözler, günümüzde deyim ve atasözü hâline gelmişlerdir. Fakat halk dilinde kullanılan kinayelerin genellikle yazıya geçirilmediği, kayda alınmadığı göze çarpar. Bu durum dilin bu zenginliğinin kaybolmasına yol açacaktır. İşte bu amaçla, Milli Mücadele’den sonra Cumhuriyet’in ilan edilmesiyle beraber “milliyetçilik” prensibinin öne çıkması, halk dili üzerinde hem amatör hem de profesyonel anlamda çalışmalara yol açmıştır. Bu tür eserlerden biri de hem Balkan Savaşı’nda hem de Kurtuluş Savaşı’nda aktif rol alan Es’ad Efendi (İleri)’nin hazırlamış olduğu, dil ve kültürümüz için önemli olan “Türk Dilinde Kinâyât” adlı çalışmadır. Bu çalışma, halk dilinin zenginliğinin küçük bir parçasını oluştursa da eserde yer alan deyimlerin kayda geçirilmesi, bu sözlerin unutulup gitmesini engellemiştir. Bu çalışmada, 1924 yılında kaleme alınan “Türk Dilinde Kinâyât” adlı eserin Türk-Latin alfabesine aktarımı yapılmış ve Es’ad Efendi’nin hayatı, eserleri ve kişiliği hakkında bilgi verilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Deyim, Kinaye, Es’ad İleri, Türk Dilinde Kinâyât

PDF

___

AKALIN, Ş. Halûk vd. (2005). Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları
ARSLAN, Mehmet (2009). Argo Kitabı. İstanbul: Kitabevi Yayınları
BIYIKLIOĞLU, Tevfik (1987). Trakya’da Milli Mücadele. C.I, Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Türk Tarih Kurumu Yay. VII. Dizi, Sy.25, 2. Baskı.
ÇAĞBAYIR, Yaşar (2017). Ötüken Osmanlı Türkçesi Sözlüğü. İstanbul: Ötüken Yayınları
ÇELİK, Recep (1999). Milli Mücadelede Din Adamları I. İstanbul.
HUYUGÜZEL, Ö. Faruk (2000). İzmir Fikir ve Sanat Adamları (1850-1950). I. Baskı, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları
İLERİ, Es’ad (1947). Sözlerin Özü Atalar Sözü. 3. Tab’ İzmir: Sühûlet Yayınları
İLERİ, Es’ad (1954). Rahmetli İmâm-ı Birgivî. İzmir: Hür Efe Matbaası
MISIROĞLU, Kadir (1992). Kurtuluş Savaşında Sarıklı Mücahitler. İstanbul.
PALA, İskender (2010). Ansiklopedik Divân Şiiri Sözlüğü. İstanbul: Kapı Yayınları
SARIKOYUNCU, Ali (1997). Milli Mücadelede Din Adamları. C. I-II, Ankara.
ŞEN, Mesut (2016) . “Argo Kelimeleri Üzerine”. “ARGO” (ed. GÜRSOY NASKALİ, Emine & SAĞOL YÜKSEKKAYA, Gülden). s.19-31. İstanbul: Ka Kitap
TUNALI, Ayten Can (2007). Kurtuluş Savaşı’nda Esat Efendi (İleri., Tarih Araştırmaları Dergisi, C. XXVI, Sy.: 41, s.81-99.
TUNALI, Ayten Can (2008). I.TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ ÜYESİ ESAT EFENDİ. EGE YAKASI-1, s.42-43.
UZUN, Hakan (2011). Esat Efendi (İleri). Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi Sy. 48, Güz 2011, s. 869-892.