Şerif Mardin’in Metinleri Bağlamında Yeni Osmanlılar ile Jön Türklerin Fikrî Derinliklerine Dair Bir İzah Denemesi

Osmanlı siyasî düşüncesinin modern dönemini konu alan metinler arasında Şerif Mardin imzası taşıyan çalışmaların ayrıcalıklı bir yeri bulunmaktadır. Mardin’in bahse konu alana ilişkin metinlerinde en dikkat çekici iddialarından biri Jön Türklerin siyasî fikirlerinin, kendilerinden önceki kuşak olan Yeni Osmanlılara oranla çok daha az spekülatif-teorik içerik barındırdığı tezidir. Bu çalışma, Mardin’in Yeni Osmanlılar ile Jön Türkler arasında yaptığı ve bugüne değin üzerinde hiç çalışılmamış karşılaştırmayı yeni bir akademik sorgulama için uygun bir çıkış noktası olarak değerlendirmekte ve bu bağlamda siyasî düşünce tarih yazıcılığına hâkim bir perspektif olan Avrupa-merkezci bakışa yönelik bir eleştiride bulunmaktadır. Çalışmada Yeni Osmanlılar ve Jön Türkler arasındaki fikrî karşılaştırma üzerinden Batı düşüncesi hakkında daha fazla malumat ve bu düşüncenin sahip olduğu perspektife daha güçlü vukufiyetin sanılanın aksine daha derin fikir üretmek anlamına gelmeyebileceği, düşünsel derinliğin, yapılan fikrî tekliflerin terkibi ile aiti olunan topluma söz söyleme kapasitesinde aranması gerektiği ifade edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Şerif Mardin, Yeni Osmanlılar, Jön Türkler, Osmanlı siyasî düşüncesi, Avrupa-merkezcilik.

An Explanation of the Intellectual Depths of Young Ottomans and Young Turks in the Context of Şerif Mardin's Texts

Among the texts dealing with the modern period of Ottoman political thought, works bearing the signature of Şerif Mardin have a privileged place. One of the most striking claims of Mardin in his texts on the subject area is the thesis that the political ideas of the Young Turks contains much less speculative-theoretical content than the Young Ottomans’, who were the previous generation. This study evaluates Mardin's comparison between the Young Ottomans and Young Turks, which has never been studied before, as a suitable starting point for a new academic inquiry, and in this context, it criticizes the Eurocentric perspective, which is a dominant perspective in the historiography of political thought. By means of the comparison between Young Ottomans and Young Turks, it has been argued that as opposed to popular belief, more knowledge and more substantial comprehension on Western thought might not come up with deeper thoughts. Instead one should search for the intellectual depth in the composition of the different intellectual proposals and in the capacity of speaking to the society one belongs to.

Keywords:

Şerif Mardin, Young Ottomans, Young Turks, Ottoman political thought, Eurocentrism.,

PDF

___

Ahmad, F. (1971). İttihat ve Terakki 1908-1914 (Jön Türkler). (çev. N. Ülken). İstanbul: Sander Yayınları.
Arlı, A. (2006). Şerif Mardin bibliyografyası (1950-2007). Dîvân İlmî Araştırmalar, 21, 89-114.
Arlı, A. (2018). Oryantalizm, oksidentalizm ve Şerif Mardin. (4. Baskı). İstanbul: Küre Yayınları.
Berkes, N. (2012). Türkiye’de çağdaşlaşma. (Yay. Haz. A. Kuyaş). (18. Baskı). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Berkes, N. (2018). Türk düşününde batı sorunu. (3. Baskı). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Bora, T. (2017). Cereyanlar, Türkiye’de siyasi ideolojiler. (2. Baskı). İstanbul: İletişim Yayınları.
Bernal, M. (1998). Kara atena: Eski Yunanistan uydurmacası nasıl icad edildi? (çev. Ö. Buze). İstanbul: Kaynak Yayınları.
Cündioğlu, D. (2012). Keşf-i kadîm, imam Gazâlî’ye dair. (4. Baskı). İstanbul: Kapı Yayınları.
Davison, Roderic H. (1997). Osmanlı İmparatorluğu’nda reform, 1956-1976 ı. cilt. (çev. O. Akınhay). İstanbul: Papirüs Yayınevi.
Elfbein, M. (2017). No empire for old men: The Young Ottomans and the world, 1856-1878. (Yayımlanmamış doktora tezi). The University Of Chicago Department Of Near Eastern Languages And Civilizations, Illinois.
Gencer, B. (2014). İslam’da modernleşme (1839-1939). (3. Baskı). Ankara: Doğu Batı Yayınları.
Kayalı, K. (2008). Şerif Mardin okumaları konusunda bazı sorular ya da bazı sorunlar. Taşkın Takış (Ed.) Şerif Mardin okumaları içinde. (s. 91-102). Ankara: Doğu Batı Yayınları.
Karaaslan, E. (2021). Oryantalizmin zihin dünyası: Doğu, İslam ve Osmanlı. (Yayımlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Kara, İ. (2010). “Unuttuklarını hatırla!”, şerh ve haşiye meselesine dair birkaç not. Divan, 28, 1-67. Kara, İ. (2019). Sunuş. Namık Kemal (Yazar). Osmanlı modernleşmesinin meseleleri içinde. (Yay. Haz. N. Y. Aydoğdu ve İ. Kara). (2. Baskı). İstanbul: Dergah Yayınları.
Karal, E. Z. (2003). Osmanlı tarihi vıı. cilt, ıslahat fermanı devri (1861-1876). (6. Baskı). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Lewis, B. (1968). The emergence of modern Turkey. (2. Edit.). London: Oxford University Press.
Mardin, Ş. (1990). Siyasal ve sosyal bilimler makaleler 2. (Der. T. Önder vd.). İstanbul: İletişim Yayınları.
Mardin, Ş. (1991a). Türkiye’de din ve siyaset, makaleler 3. (Der. T. Önder vd.). İstanbul: İletişim Yayınları.
Mardin, Ş. (1991b). Türk modernleşmesi, makaleler 4. (Der. T. Önder vd.). İstanbul: İletişim Yayınları.
Mardin, Ş. (1998). Osmanlı devlet gücünün söylemi olarak Türkçe üzerine: giriş niteliğinde geçici notlar (ı. bölüm). (çev. Y. Salman ve D. Hakyemez). Cogito, 13, 267-274.
Mardin, Ş. (2000). Tarihimizle bir hasbihâl. Yeni Türkiye Dergisi Osmanlı Özel Sayısı III, 33, 384-387.
Mardin, Ş. (2004). Şerif Mardin ile “Türk siyaset düşüncesi” üzerine. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, (2)1, 357-381.
Mardin, Ş. (2015a). Yeni Osmanlı düşüncesinin doğuşu. (12. Baskı). (çev. F. Unan vd.). İstanbul: İletişim Yayınları.
Mardin, Ş. (2015b). Türkiye, İslam ve sekülarizm, makaleler 5. (4. Baskı). (çev. E. Gen vd.). İstanbul: İletişim Yayınları.
Mardin, Ş. (2015c). Modern Türkiye’de din ve toplumsal değişim, bediüzzaman Said Nursi olayı. (18. Baskı). (çev. M. Çulhaoğlu). İstanbul: İletişim Yayınları. Mardin, Ş. (2017a). Jön Türklerin siyasi fikirleri, 1895-1908. (15. Baskı). İstanbul: İletişim Yayınları.
Mardin, Ş. (2017b). Türkiye’de toplum ve siyaset, makaleler 1. (Der. T. Önder vd.). İstanbul: İletişim Yayınları.
Ortaylı, İ. (1989). Bir aydın grubu: Yeni Osmanlılar. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye ansiklopedisi c. 6. (s. 1702-1703). İstanbul: İletişim Yayınları. Sander, O. (2008). Siyasi tarih, ilk çağlardan 1918’e. (17. Baskı). Ankara: İmge Kitabevi.
Tanpınar, A. H. (1988). 19’uncu asır Türk edebiyatı tarihi. (7. Baskı). İstanbul: Çağlayan Kitabevi.
Tevfik, E. (1973). Yeni Osmanlılar tarihi. (Yay. Haz. Ş. Kutlu). Hürriyet Yayınları: İstanbul.
Uslu, A. (2017). Siyasal düşünceler tarihine giriş, tarih yazımı, temel yaklaşımlar ve araştırma yöntemleri. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Ülken, H. Z. (2015). Türkiye’de çağdaş düşünce tarihi. (3. Baskı). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Wallerstein, I. (2000). Bildiğimiz dünyanın sonu: yirmi birinci yüzyıl için sosyal bilim. (çev. T. Birkan). İstanbul: Metis Yayınları.
Wood, E. M. (2013). Yurttaşlardan lordlara eskiçağdan ortaçağa batı siyasi düşüncesinin toplumsal tarihi. (çev. O. Köymen). (2. Baskı). İstanbul: Yordam Kitap.
Zürcher, E. J. (2004). Turkey, a modern history. (3. Edit.). London: I. B. Tauris.