Lâikliğin Lehindeki Argümanlar Ne Kadar Lâiktir? Seküler Paradigmanın Kurucu Unsurları Üzerine Retrospektif Bir Okuma Denemesi

Din ile sosyo-politik hayat arasındaki ilişkilerin mahiyeti meselesi, uzun zamandan beri önemli bir tartışma konusu olmuştur. Lâiklik, bu ilişkinin somutlaştığı modellerden biridir. Farklı varyantları olsa da lâiklik nihaî tahlilde, din ile siyasetin birbirinden ayrılmasını ifade eder. Bir sosyo-politik örgütlenme biçimi olarak laiklik lehinde yaygınlıkla kullanılan argümanlar özgürlük, adalet, barış, hoşgörü ve demokrasi gibi kavramlardan oluşmaktadır. Ancak bunların sadece lâik paradigmaya ait olmamaları bir yana, görmezden gelinemeyecek denli dinsel köken ve muhtevaya sahip olduklarına dair iddialar vardır. Bir yandan tarihsel süreklilik, diğer yandan din ile sosyal hayatın karşılıklı etkileşimleri göz önünde bulundurulduğunda, mezkûr iddiaların mesnetsiz olmadıkları anlaşılmaktadır. Bu çalışmanın amacı, mezkûr argümanlar dizisinin özsel olarak lâik olup olmadıklarını ve sadece lâik rejimlerle mi tetabuk halinde olduklarını ilgili tartışmalar ışığında irdelemektir.

Anahtar Kelimeler:

Din, Siyaset, Lâiklik, Özgürlük, Adalet, Barış, Hoşgörü, Demokrasi.

How Secular Are the Arguments in Favor of Secularism? A Retrospective Reading Essay on the Constitutive Elements of the Secular Paradigm

The question of the nature of the relations between religion and socio-political life has long been an important topic of discussion. Although it has different variants, secularism ultimately refers to the separation of religion and politics. The arguments commonly used in favor of secularism as a form of socio-political organization consist of concepts such as freedom, justice, peace, tolerance and democracy. However, there are claims that they do not only belong to the secular paradigm, but that they have religious origins and contents that cannot be ignored. Considering the historical continuity on the one hand and the mutual interactions of religion and social life on the other, it is understood that the aforementioned claims are not groundless. This study aims to examine whether the aforementioned set of arguments is intrinsically secular and whether they are compatible only with secular regimes in the light of the relevant discussions.

Keywords:

Religion, Politics, Secularism, Freedom, Justice, Peace, Tolerance, Democracy,

PDF

___

Abdurrahman, T. (2021). Dinin Ruhu. (çev. Soner Gündüzöz). İstanbul: Pınar Yayınları.
Aşut, A. (2017, 23 Ocak). “Liberallerin Laiklerle Derdi Ne?”, Birgün Gazetesi. Erişim adresi: https://www.birgun.net/haber/liberallerin-laiklerle-derdi-ne-144139. Erişim tarihi: 05.04.2022.
Bal, H. (2014). Siyaset Felsefesinde Ele Alınış Biçimiyle Özgürlük Meselesi (Üç Farklı Özgürlük Anlayışı). Electronic Turkish Studies, C 9/S. 2, 291-304.
Batuhan, H. (1959). Batı’da Tolerans Fikrinin Gelişmesi I. İstanbul: Anıl Yayınevi.
Baubérot, J. (2008). Dünyada Laiklik. (çev. Ertuğrul C. Gürcan). İstanbul: Dergah Yayınları.
Baubérot, J. (2009). Laiklik Tutku ile Akıl Arasında. (çev. Alev Er). İstanbul: İst. Bilgi Üni. Yayınları.
Benoist, A. de. (2002). Critique de l’idéologie liberale. in his Critique s—Thé oriques (s. 13-29). Lausanne: Suisse: L’Age d’Homme.
Birch, A. H. (1993). The Concepts and Theories of Modern Democracy. New York: Routledge.
Brague, R. (2007). Un Régime Autre Que la Théocratie Est-İl Possible?. Revue D'éthique et de Théologie Morale. S. 1. s. 103-123.
Cassin, R. S. (2011, 19 Avril). From the Ten Commandments to the Rights of Man. Erişim adresi: http://renecassin.over-blog.com/article-from-the-ten-commandments-to-the-rightsof-man-72080499.html. Erişim tarihi: 20.07.2015.
Copson, A. (2019). Secularism: A Very Short Intraduction. Oxford: Oxford University Press.
Çağrıcı, M. (t.y.). Adalet. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA) içinde. Erişim adresi: https://islamansiklopedisi.org.tr/adalet#1-ahlak. Son erişim tarihi: 04.04.2022.
Çağrıcı, M. (t.y.). Müsamaha. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA) içinde. Erişim adresi: https://islamansiklopedisi.org.tr/musamaha. Son erişim tarihi: 23.03.2022.
Ergin, B. (2018, 24 Ocak). Adalet Kavramı. Erişim adresi: https://berinergin.com/adalet-kavrami/. Son erişim tarihi: 10.03.2022.
Gallie, W. B. (2021). Özünde Tartışmalı Kavramlar. (çev. Hüseyin Bal). Liberal Düşünce Dergisi. C.26/S.104, s. 187-209.
Gray, J. (2013). Kara Ayin Apokaliptik Din ve Ütopyanın Ölümü. (çev. Bahar Tırnakçı). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Gürkan, S. L. (t.y.). Diğer Dinlerde (Müsamaha). Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA) içinde. Erişim adresi: https://islamansiklopedisi.org.tr/musamaha. Son erişim tarihi: 23.03.2022.
Held, D. (2006). Models of Democracy, Cambridge: Polity Press.
Heywood, A. (2011). Siyasetin Temel Kavramları. (çev. Hayrettin Özler). Ankara: Adres Yayınları.
Ilıcak, N. (2008, 14 Haziran). Laiklik ve Laikçilik, Sabah Gazetesi, Erişim adresi: https://www.sabah.com.tr/yazarlar/ilicak/2008/06/14/laiklik_ve_laikcilik. Son erişim tarihi: 10.04.2022.
İnayet, H. (1988). Çağdaş İslami Siyasi Düşünce. (çev. Yusuf Ziya). İstanbul: Yöneliş Yayınları.
Johnston D. C. (2011). Justice and Injustice. George Thomas Kurian (Ed.). The Encyclopedia of Political Science içinde (s.81-85). New York: Sage Publications.
Kızılabdullah, Ş. (2018). Dinlerde Barışın Teolojik Temelleri: Yahudilik, Hıristiyanlık ve İslam. Dini Araştırmalar Dergisi, C 21/S. 53, s. 169-186.
Köse, A. (2002). Sekülerizm Sorgulanıyor. İstanbul: Ufuk Kitapları.
Kur’ân-ı Kerîm Meâli. (t.y.). Diyanet İşleri Başkanlığı. Erişim adresi: https://kuran.diyanet.gov.tr/tefsir. Son erişim tarihi: 05.04.2022.
Labrousse E. (2003). Hoşgörü. Philippe Raynaud ve Stephane Rials (Ed.). Siyaset Felsefesi Sözlüğü içinde (s. 379-383). İstanbul: İletişim Yayınları.
Locke, J. (2017). Hoşgörü Üstüne Bir Mektup. (çev. Melih Yürüşen). Ankara: Liberte Yayınları.
Meriç, C. (2005). Bu Ülke. İstanbul: İletişim Yayınları.
Mill, J. S. (2004). Hürriyet Üstüne. (çev., M. Osman Dostel). Ankara: Liberte Yayınları.
Moller, J. (2019, 24 January). The Catholic Invention of Representative Government, The American İnterest içinde. Erişim adresi: https://www.the-american-interest.com/2019/01/24/the-catholic-invention-of-representative-government. Son erişim tarihi: 26.03.2022.
Okur, M. (2009, 17 Ağustos). Sevâd-ı Âzâm Üzerine. Erişim adresi: https://www.fikih.info/sevadi-azam-uzerine/. Son erişim tarihi: 26.03.2022.
Roy, O. (2006). İslama Karşı Laiklik. (çev. Ender Bedisel). İstanbul: Agora Kitaplığı Yayınları.
Said, C. (1986). Bireysel ve Toplumsal Değişmenin Yasaları. (çev. İlhan Kutluer). İstanbul: İnsan Yayınları.
Schmitt, C. (2005). Siyasal İlahiyat. (çev. Emre Zeybekoğlu). Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
Tavares R. (2011). Peace. George T. Kurian (Ed). The Encyclopedia of Political Science içinde (s. 1202-1205). Washington: CQ Press.
Tevrat. (t.y.). Kutsal Kitap. Erişim adresi: https://www.kutsalkitap.org. Son erişim tarihi: 10.04.2022.
Yaman, S. (2016). Tevrat’a Göre İnsan Hayatı ve Onurunun Kutsallığı. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, C 5/S. 2, s. 338-354.
https://s3-eu-west1.amazonaws.com/alaindebenoist/pdf/critique_of_liberal_ideology.pdf. Erişim tarihi: 04.10.2022.