Tıbbi Müdahaleye Rıza Kavramının Sözleşme Hukuku Açısından Değerlendirilmesi

Tıp Hukukunda rıza kavramı genelde haksız fiil veya ceza sorumluluğu bakımından ele alınmaktadır. Oysa rıza bir irade beyanıdır ve tıbbi müdahale genelde hekim ve hasta arasında bir sözleşme ilişkisi meydana getirir. Bu yüzden rıza kavramının, sözleşmeye etkisinin de belirlenmesi gerekir. İrade beyanları, sözleşmeyi kurabilecekleri yahut sona erdirebilecekleri gibi bazı hallerde sözleşmeyi değiştirici etkileri de olabilir. Tıbbi müdahalede sözleşme daha önce kurulmuş olsa bile hekimin müdahaleyi yapmadan önce hastanın rızasını temin etmesi gerekir. Bu durumda hastanın rızasının sözleşmeyi kurduğu yahut rıza ile yeni ve farklı bir sözleşme kurulduğu ileri sürülemez. Hastanın rıza vermek suretiyle sözleşme içeriğini değiştirmesi de söz konusu değildir. O halde bir irade beyanı olarak rızanın sözleşme kurması veya sözleşmeyi değiştirmesi gündeme gelmez. Uygulamada karşılaştığımız rıza, hekimin tıbbi müdahalesinden hemen önce ve bu müdahaleyi yapabilmesinin bir şartı olarak görünür. Rıza sayesinde hekimin müdahalesi hukuka uygun hale gelse de sözleşme hukuku bakımından rızanın bir başka etkisi de bulunmaktadır. Tıbbi müdahale sözleşmesi, hastanın bedenine müdahale ile ifa edilebildiğinden, ifa aşamasına hastanın da katılması gerekir. Kanaatimizce rıza hastanın ifaya katılması anlamına gelen ve ifayı mümkün kılan bir irade beyanıdır.

Analysis of the Concept of “Consent” in Medical Interventions From a Contract Law Perspective

The concept of consent in medical lawgenerally has been subject to analysis inrelation to whether an act of a medicalpractitioner constitutes a criminal offenceor tort. However, consent is a statement ofwill and medical intervention usually leadsto a contractual relationship between thephysician and the patient. Therefore, theconcept of consent must also be determinedfor the contract. Will declarations mayestablish or end a contract, as well asamend the contract in some cases. Inmedical intervention, even if the contractis already established, the physician mustprovide the patient’s consent beforeintervention. In this case, it can not beargued that a new and different contractwas established with the patient’s consent.It is not the case that the patient amendsthe contract content by his consent. As adeclaration of will, then it is not possiblefor the consent to establish a contractor change the contract. The consent wereceive in practice appears before thephysician’s medical intervention, and asa condition of his being able to do thisintervention. Although the intervention ofthe physician in accordance with the lawis made possible by the consent, there isanother effect of the consent in terms ofcontract law. Since the medical servicecontract can be performed by interveningin the patient’s body, the patient mustalso participate in the performance phase.In our opinion, consent is a declarationof will, which means the participation ofthe patient in the performance phase andwhich is makes the performance possible.

PDF

___

Zeytin Zafer, Hasta-Hekim İlişkisinde Hekimin Aydınlatma Yükümlülüğü, Sağlık Hakkı, V. 3, November 2007.
Yılmaz Battal, Hekimin Hukuki Sorumluluğ), Adalet, Ankara 2007.
Yavuz-İpekyüz Filiz, Türk Hukukunda Hekimlik Sözleşmesi (Medical Service Contract in Turkish Law), Vedat Bookstore, İstanbul 2006.
Tekinay S. Sulhi/Akman Sermet/Burcuoğlu Haluk/Altop Atilla, Tekinay Borçlar Hukuku, Genel Hükümler, 7th Edition, Filiz Bookstore, İstanbul 1993.
Tandoğan Haluk, Borçlar Hukuku, Özel Borç İlişkileri, V. 2, Fourth Facsimile, Evrim, Ankara, 1989.
Şenocak Zarife, Küçüğün Tıbbi Müdahaleye Rızası, Ankara University Law Faculty Journal, V. 50, Issue. 4, Ankara 2001.
Öztürkler Cemal, Hukuk Uygulamasında Tıbbi Sorumluluk, Teşhis, Tedavi ve Tıbbi Müdahaleden Doğan Tazminat Davaları, Seçkin, Ankara 2006
Kurşat Zekeriya, Eser ve Vekâlet Sözleşmelerinin Nitelendirilmesi Sorunu ve Nitelendirmenin Hükmü, Istanbul University Law Faculty Journal, V. LXVII, Issue. 1-2.
Koca Mahmut, Hekimin Taksirli Fiillerinden Doğan Cezai Sorumluluğu, Medical Law Symposium, Yetkin, 2006.
İnceoğlu M. Murat, İfanın Hukuki Niteliği ve Borçlunun Edime Uygun Eyleminin İfa Teşkil Edip Etmeyeceği Sorunu, Ankara University Law Faculty Journal, 2005.
Er Ünal, Sağlık Hukuku, Savaş Publishing, Ankara 2008.
Deryal Yahya, Tıbbi Müdahalenin Hukuka Uygunluk Şartı Olarak Hastanın Rızası, http://www.saglik.gov.tr/extras/hastahaklari/riza2.htm.
Çilingiroğlu Cüneyt, Tıbbi Müdahaleye Rıza, Filiz Bookstore, Istanbul 1993.
Çeker, Mustafa, Tıbbi Müdahalelerde Hukuka Uygunluk Sorunu, ( http://www. cu.edu.tr/insanlar/mceker/t%C4%B1bbim%C3%BCdahaleler.rtf ,27 November 2012).
Çakmut Yenerer Özlem, Tıbbi Müdahaleye Rızanın Ceza Hukuku Açısından İncelenmesi, Legal Publishing, January 2003.