Çokkültürlülüğün Hukuka Yansıması: Osmanlı Tecrübesi

Osmanlı Devlet’inde farklı kültüre sahip birçok etnik dini gruplar vardır. Çağdaş gelişmiş ülkeler, Osmanlı Devleti tecrübesinden dersler çıkarmalıdır; zira Osmanlı Devleti’nde de çağdaş devletlerde olduğu gibi birbirinden farklı yaşam tarzları ve kültürü olan birçok topluluk mevcut olmuş ve bu topluluklar uzunca bir süre uyum içerisinde bir arada yaşamışlardır. Her ne kadar çağdaş literatür çokkültürlülüğün tanımı hususunda hemfikir olamasa da Osmanlı Devleti’ndeki farklı kültür ve yaşam tarzı çokkültürlülüğe tekabül etmektedir. Osmanlı Devleti’ndeki bu çokkütürlü yapı hukuk sistemini de etkilemektedir. Osmanlı Devleti farklılıklara saygı göstermiş ve farklı grupların kendi aralarındaki uyuşmazlıklarında kendi hukuklarının uygulanmasına müsaade etmiştir. Özellikle aile, miras gibi özel hukuk uyuşmazlıkları kendi hukuk kuralları çerçevesinde çözümlenmiştir. Hatta bu grupların kendi mahkemelerinin kurulmasına dahi izin verilmiştir. Türk Hukuk Tarihi literatüründe Osmanlı Millet sistemi olarak nitelendirilen bu sistem günümüzde çokhukukluluk olarak da zikredilmektedir. Bu çalışmada Osmanlı millet sistemi hakkında bilgi verilip, çağdaş devletlerin Osmanlı tecrübesinden ne gibi dersler çıkarması gerektiği üzerinde durulacaktır. Çalışmada kadı sicilleri, mühimme defterleri gibi birincil kaynaklardan yararlanılmıştır.

REFLECTION OF MULTICULTURALISM IN LAW: THE OTTOMAN EXPERIENCE

In the Ottoman state there were somany ethnic, religious groups that haddifferent cultures. Contemporary advancedcountries should take lessons from theOttoman State experience because therewere a lot of communities had differentlife style and culture in the OttomanState like contemporary states and thesecommunities lived in harmony with eachother. Although contemporary doctrinesare not agreed with the definition ofmulticulturalism, the different cultureand life style in the Ottoman Statecorrespond to the multiculturalism. Thesemulticultural communities in the OttomanState affect the Ottoman Law system. TheOttoman state showed respect to theirdiversity and allow them to carry out theirown specific law to solve some conflictsbetween themselves. Especially civil lawdisputes such as family law, inheritance lawetc. were completed in accordance withtheir own rules. Even the Ottoman Statepermitted them to establish their privatecourts. This kind of law system defined aslegal pluralism in nowadays correspondsto Ottoman Millet System in Turkish LawHistory literature. In this presentation Iwill mention the details of Ottoman MilletSystem and argue how contemporarystates dealing with multiculturalism cantake lessons from Ottoman experience. Iwill apply primary sources such as OttomanJudges (Qadı) records, state archivesrecords in this study.

PDF

___

ÜSKÜDAR84 volume: 10, page: 520 Verdict no: 1019 Original document no: [96a-2]
RUMELİ56 volume: 14, page: 171 Verdict no: 166 Original document no: [31a- 2]
Kudüs-i Şerif Beratı dated as 29 July / 8 August 1850; Ermenilerin Berat Def. 9.
EYÜB19 volume: 24, p. 181 Verdict no: 175 Original document no: [25(2)b-3, Arabic].
EYÜB03 volume: 22, page: 53, Verdict no: 8, Original document no: [3b-2].
BOA, Adliye ve Mezahib İradeleri Kataloğu, No: 221, General No: 624, Special No: 6, date: 16 Ra 1311.
BOA, Mühimme Book No 7, volume II, Ankara 1999, Verdict no 1280.
BOA, KPT, Piskopos Mukataası 2539, a. 2.
BOA, Kamil Kepeci Tasnifi, Piskopos Mukataası 2539, p. 3,4.
BOA, HHT, No: 3627313–B t: 1239 (1823).
BOA, C.ADL., nr. 4047, date 1220; C.ADL., nr. 4077, date 1230.
BOA, C.ADL., nr. 3580, tarih 1251; Külliyat-ı Kavanin, v. 5, nr. 2617, date 1260
BOA, CTA, No: 4205, t: 11/R/1204, (1789).
BOA, CTA, No: 74, t: 1134 (1721)
BOA, CTA, No: 75, t: 1135 (1722)
Archival Records BOA, A.DVN. File no: 15, Document nr: 2, date: 1262.
Yusuf Fidan, İslâm Hukukunda Ehl–i Kitab Kavramı ve Hükümleri, Konya 1998 (Unpublished Dissertation).
Yavuz Ercan, Osmanlı Yönetiminde Gayrimüslimler, Turhan Kitabevi, Ankara 2001.
Uriel Heyd, Studies in Old Ottoman Criminal Law, Clarendon Press, Oxford 1973.
Turan Gökçe, Osmanlı Nüfus ve İskan Tarihi Kaynaklarından “Mufassal-İcmâl” Avârız Defterleri ve 1701-1709 Tarihli Gümülcine Kazâsı Örnekleri, Journal of History Research, volume XX, NO 1, July 2005.
Taylan Barın, Çokkültürcülük Teorisi ve Ulus-Devlet Anlayışına Etkileri, Gazi University, Department of Public Law, Master thesis, Ankara 2011.
Ömer Lütfi Barkan, Kanunnameler v. 1, III. Türk Tarih Kongresi Zabıtları, Ankara 1948.
Mehmet Şeker, Anadolu’da Birarada Yaşama Tecrübesi, DİB yayınları, Ankara 2002.
Mehmet Akif Aydın, “Eski Hukukumuzda Gayrimüslimlerin Din ve Vicdan Hürriyeti”, İslâm ve Osmanlı Hukuku Araştırmaları, İstanbul 1996.
Mehmet Akif Aydın, Türk Hukuk Tarihi, İstanbul 1999.
McGarry, John & O’Leary, Brendan & Simeon, Richard ‘Integration or Accomodation The Enduring Debate in Conflict Regulation’: Choudhry, Sujit (Editor) (2008) Constitutional Design for Divided Societies.
Macit Kenanoğlu, Osmanlı Millet Sistemi Mit ve Gerçek, Klasik Yayınları, İstanbul 2004.
H. A. R. Gibb, Harold Bowen, Islamic Society and the West, Vol. II, London, 1969.
Gülnihal Bozkurt, “Osmanlı Devleti ve Gayrimüslimler”, Türklerde İnsani Değerler ve İnsan Hakları Osmanlı İmparatorluğu Dönemi, İstanbul, 1992.
Ertuğrul Düzdağ, Şeyhülislam Ebussuud Efendi Fetvaları Işığında 16. Asır Türk Hayatı, İstanbul 1972.
Ertan Özensel, Çokkültürlülük Uygulaması Olarak Kanada Çokkültürlülüğü, Journal of Academic Research, volume 7, no 1, 2012.
Ebu Yusuf, Kitābü’l-Harāc, (Translator Mehmet Ataullah Efendi, Abbreviator: İsmayil Karakaya), Ankara 1982.
D. Miller, Social Justice, Oxford 1972.
Charles Taylor, Ed. Amy Gutman, Çokkültürcülük Tanınma Politikası, İstanbul, Yapı Kredi Yay., 2005.
Chandran Kukathas, “Nationalism and Multiculturalism”, in Handbook of Political Theory, editors, Gerald F. Gaus and Vhandran Kukathas, 19. Section, London, Sage Publications, 2004,.
Bertam Anton-Young J.W.A., The orthodox Patriarchate of Jerusalem, London, 1926.
Arshi Khan, Osmanlı İmparatorluğu: Çokkültürlülüğün Doğulu Mimarı, Osmalıdan Günümüze Ermeni Sorunu, ed.: Hasan Celal Güzel, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2000.
Ali Şafak Balı, Çokkültürlülük ve Sosyal Adalet, Çizgi Kitabevi, Konya 2001.
Ahmet Refik, Onbirinci Asr-ı Hicride İstanbul Hayatı, İstanbul 1917.
Ahmed Akgündüz, Pax Ottoman Osmanlı Devleti’nde Gayrimüslimlerin Yönetimi, Timaş Yayınları, İstanbul 2008.