Kutbuddin şirazi'ye göre tababet sanatı ve hekimlik ahlakı

Dil, tefsir gibi ilimlerin yanında coğrafya, astronomi, mantık, metafizik, doğa bi limleri alanlarında da eserler veren Kutbuddin Şîrâzî (ö. 710/1311) daha ziyade İslâm bilim tarihinde ve bilhassa tıp tarihinde çok önemli bir yere sahiptir. Bu çalışmada Kutbuddin Şîrâzî ile ilgili biyografik malumata yer vermeden onun tıbbı, ilimler tasnifinde nerede gördüğü ve bir doktorun nasıl yetişmesi gerektiği ile riayet etmesi gereken ahlâkî kurallar gibi deontolojiyle ilgili konulara nasıl baktığı üzerinde durulacaktır. Makalemizde Kutbuddin Şîrâzî'nin Beyânü'l-hâce ile't-tıbbi ve'l-etıbbâ ve vesâyâhüm, Şer hu Külliyâti'l-Kânûn, Şerhu Hikmeti'l-İşrâk ve Dürretü't-tâc adlı eserlerinden istifade edilmiştir.

Medicine and deontology according to Qutb al-Din Shirazi

Qutb al-DTn ShTrazT (d. 710/1311), who Wrote on the several disciplines such as language, commentary besides in the fields of geography, astronomy, logic, metaphysics, natural sciences, has an important place mainly in the history of the Islamic sciences and especially history of medicine. In this study, without giving biographical information about Qutb al-DTn ShTrazT, will be examined ShTrazT's view on the place of medicine in the classification of sciences and on the issues of deontology such as how a physician should be trained and ethical rules that should observe in accordance with them. In this article, it have been benefited from the works of Qutb al-DTn ShTrazT which are Bayan al-hâcah ilâ al-Tibb ve'l-atibba ve vesâyâhum and Shark al-Kulliyât al-Kânun and Shark Hikmat al-Ishraq and Durrat al-Tâj. Key Words: Qutb al-DTn ShTrâzT, Bayân al-hâcah ilâ al-Tibb, medicine, medical ethics.

PDF

___

Ahmed İsa Bek, Târîhü'l-bimârisiânât fi'l-İslâm, (Beyrut: Dârü'r-Râidi'l-Arabî, 1981). Ahmet Ağırakça, İslâm Tıp Tarihi: (Başlangıçtan VIIJXIII. Yüzyıla Kadar), (İstanbul: Nobel Tıp Kitapevleri, 2004).
Azmî Şerbetçi, "Kutbüddîn Şîrâzî", Dİ A, XXVI, 479-481.
Dimitri Gutas, "İbn Sîna Devrinde Tıp Teorisi ve Bilimsel Metot", çev. M. Cüneyt Kaya, Ibn Sînâ'nın Mirası, 2. bs., (İstanbul; Klasik Yayınları, 2010), s. 229-245.
Ebû Bekr er-Râzî, Ahlâku't-tabîb, nşr. Abdullatif M. el-Abd, Sittii resâil mine't-türâsi'l-Arabî
el-İslâmî, (Kahire: Mektebetü'n-Nahda el-Mısriyye, 1981), s. 127-149; çev. Mahmut Kaya, "Ünlü Hekim-Filozof Ebû Bekr er-Râzî ve Hekimlik Ahlâkı İle İlgili Bir Risalesi", Felsefe Arkivi, 26 (1987), s. 227-246.
Esin Kahya, "İbnü'n-Nefîs", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), 2000, XXI, 173-176.
Esin Kahya, "el-Kânûn fi't-Tıb", DİA, 2001, XXIV, 331.
Fârâbî, Risâletün li'l-Fârâbîfi reddi alâ Câlînûs fimâ nakîdun fîhî Aristûtâlîs li a'dâi'l-insân, nşr. Abdurrahman Bedevî, Resâilü Felsefıyye li'l-Kindî ve'l-Fârâbî ve İbn Bâcce ve İbn Adiyy içinde, 3. bs. (Beyrut; Dârü'l-Endelüs), s. 38-64.
F. Z. Pattabanoğlu, İbn Kemmûne ve Felsefesi, (doktora tezi), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2007.
Gazzâlî, İhyâu ulûmi'd-dîn, 2. bsk. (Haleb: Dârü'l-Va'y, 2004), I.
Gerhard Endress, "Reading Avicenna in the Madrasa: Intellectual Genealogies and Chains of Transmission of Philosophy and the Sciences in the Islamic East", Arabic theology, Arabic philosophy: from the many to the one, ed. James E. Montgomery, (Leuven: Orientalia Lovaniensia Analecte, 2006), s. 371-422.
Hakan Coşar, Keşfü-t-Temvîhât'ta Seyfeddin Âmidî'nin Felsefî Görüşleri, (doktora tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2009.
Halide Yenen, "İbn Sînâ'da İlimler Tasnifi ve RisâlefîAksâm el-Hikme", Kutadgubilig Felse-fe-Bilim Araştırmaları Dergisi, 14 (2008), s. 59-95.
İbn Bâcce, Resâilü İbn Bâcce el-İlâhiyye, nşr. Macid Fahri, 2. bs. (Beyrut; Dârü'n-nehâr,1991).
İbn Cülcül, Tabakâtü'l-etıbbâ ve'l-hükemâ, thk. Fuad Seyyid, (Beyrut: Müessesetü'r-Risâle, 1985).
İbn Ebî Usaybi'a, Uyûnu'l-enbâ ft tabakâti'l-etıbbâ, nşr. Nizâr Rıza, (Beyrut: Dârü'l-Mektebeti' 1 -Hay at, 1965).
İbn Kemmûne, Şerhu'l-usûl ve'l-cümel min mühimmâti'l-ilmi ve'l-amel (Şerhu'l-İşârât), SK, Ragıp Paşa 845.
İbnü'n-Nedim, el-Fihrist, (Dârü'l-marife, Beyrut, 1978/1398).
İbn Sînâ, el-Kânun fı't-tıb, thk. İdvâr el-Kâş, tkd. Ali Zey'ur, (Beyrut: Müessesetü İzzeddin, 1993), I.
İbn Sînâ, Mantıku'l-meşrikıyyîn, thk. Ayetullah el-Uzma el-Mar'aşî, (Kum: h. 1405).
İlhan Kutluer, İslâm'ın Klasik Çağında Felsefe Tasavvuru, (İstanbul: İz Yayıncılık, 2001).
İsmail Yakıt, "Galenos'un Erdemli Tabip Bir Filozof Olmak Zorundadır Adlı Eseri", Tıp Felsefesi ve Etiği Üzerine, (İstanbul; Ötüken Yayınları, 2010), s. 101-121.
John Walbridge, The Science of Mystic Lights: Qutb al-Din Shirazi and the Illuminationist Tradition in Islamic Philosophy, (Cambridge&Massachusetts: Harvard University Press,1992).
John Walbridge, "A Sufi Scientist of the Thirteenth: Century The Mystical Ideas and Practices of Qutb al-Dln ShlrazT", The Legacy of Mediaeval Persian Sufism, ed. Leonard Levvisohn, (London: Khaniqahi-Nimetullahi Publication, 1992), 323-340.
John Walbridge, "The Political Thought of Qutb al-DTn ShTrâzT", The Political Aspects of Islamic Philosophy, ed. Charles E Buttervvorth, (Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press, 1992), s. 344-378.
Kutbuddin Şîrâzî, Şerhu'l-Kânûnfi't-tıbb, SK, Şehid Ali Paşa 2047.
Kutbuddin Şîrâzî Şerhu'l-Kânûn fi't-tıbb, SK, Ayasofya 3649.
Kutbuddin Şîrâzî Fethu'l-Mennân fi tefsiri'l-Kur'ân, SK, Hekimoğlu 117.
Kutbuddin Şîrâzî Beyânü'l-hâce ile't-tıbbi ve'l-etıbbâ ve vesâyâhüm, thk. Muhammed Fuâd ez-Zâkirî,(Merkezü Zâyed li't-Türâs ve't-Târîh, 2001).
Kutbuddin Şîrâzî Dürretü 't-tâc li gurreti 'd-Dûbâc, thk. S. M. Meşkeve, (y.y., 1986).
Kutbuddin Şîrâzî Şerhu Hikmeti'l-İşrâk, nşr. Abdullah Nûrânî, Mehdî Muhakkik, (Tahran, Müessese-i Motaleât-i İslâmî, Tahran, h.ş. 1379).
Mahmut R. Keleş, Kutbüddîn Şîrâzî (1236-1311)'nin Hayatı, Eserleri ve Ortaçağ İslam Kültüründeki Yeri, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, (yüksek lisans tezi), İstanbul 2008.
M. Cüneyt Kaya, "Tabibin Felsefeye İhtiyacı Var mı? İbn Hindû'ya Göre Tıp-Felsefe İlişkisi", Kutadgubilig Felsefe-Bilim Araştırmaları, 19 (2011), s. 417-430.
Osman Bakar, Classification of Knowledge in Islam: A Study in Islamic Philosophies of Science, (Cambridge: Islamic Texts Society, 1998).
Ömer Mahir Alper, İbn Sînâ, (İstanbul: İsam Yayınları, 2008).
Ramazan Şeşen vd., Fihrisü mahtûtâti'tıbbi'l-İslâmîfi mektebâti Türkiyâ, (IRCICA; İstanbul, 1984).
Resul Ertuğrul, Kutbuddin eş-Şîrâzî ve Tefsiri, (doktora tezi) Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2011.
Pourjavady&Schmidtke, A Jewish Philosopher of Baghdad: Izz al-Dawla ibn Kamuna (d. 683/1284) and His Writings, (Leiden: Brill, 2006).
Pourjavady&Schmidtke, "Qutb al-Dln Shîrâzî's (634/1236-710/1311) Durrat al-Taj and its Sources (Studies on Qutb al-Dîn Shîrâzî I)", Journal Asiatique, 292 (2004), 309-328.
Pourjavady&Schmidtke, "The Qutb al-Dln al-Shîrâzî (d. 710/1311) Codex (Ms. Mar'ashI 12868) (Studies on Qutb al-Dîn al-ShTrâzT II)", Studia Iranica, 36 (2007), s. 279-301.
Pourjavady&Schmidtke, "Qutb al-Dîn Shîrâzî (634/1236-710/1311) as a teacher: An analysis of his Ijazat (Stu- dies on Qutb al-Dîn Shîrâzî III), Journal Asiatique, 297 (2009), s. 15-55.
Richard Walzer, "New Light on Galen's Moral Philosophy (From a Recently Discovered Arabic Source)", The Classical Quarterly, Vol. 43, No. 1/2, (1949), 82-96.
Ruhavî, Edebü't-tabîb, thk, Merizen Saîd Merizen Asirî, (Riyad: Merkezü'l-Melik Faysal li'1-Buhûs ve'd-Dirâsâti'1-İslâmiyye, 1992).
Şemseddin eş-Şehrezûrî, Şerhu Hikmeti'l-İşrâk, nşr. Hüseyin Ziyâî, (Tahran: Müessese-i Motaleât ve Tahkikât-ı Ferhengi, 1993).
Şemseddin eş-Şehrezûrî, Resâilü'ş-şecereti'l-ilâhiyye fi ulûmi'l-hakâikVl-rabbâniyye, nşr. M. Necip Görgün, (İstanbul: Elif Yayınları, 2004), I-III.
Şeyzerî, Nihâyetü'r-rütbe fi talebi'l-hisbe, nşr. Muhammed Mustafa Ziyade, (Kahire: Lecnetü't-Telif ve't-Terceme, 1946).