İLERLEMECİ TARİH MODELLERİ EKSENİNDE TARİHTE ANLAM SORUNU*

Bu çalışmanın amacı, tarih felsefesinin en önemli sorunlarından biri olan tarihte anlam sorununu, ilerlemeci tarih modelleri bağlamında ele almaktır. Bu amaç doğrultusunda, tarihte doğa planına uygun bir ilerlemeyi düşündüren Kant'ın, ilerlemeyi özgürleşme ile bir tutan Hegel'in, tarihsel süreci insanın mükemmelleşme aşamalarını sunan ve sürekli ilerlemeyi yansıtan bir tablo olarak kabul eden Condorcet'nin ve ilerlemeyi insanlığın zihinsel evrimi olarak gösteren Comte'un tarih modelleri sırasıyla incelenecektir. Bu yolla, tarihte anlam sorununun ilerlemeci anlayışlarda hangi temeller üzerinde tartışılabildiği gösterilmeye çalışılacaktır.

THE PROBLEM OF MEANING IN HISTORY IN THE CONTEXT OF PROGRESSIVE HISTORY MODELS

The purpose of this study is to discuss the problem of meaning in history, which is one of the most important problems in philosophy of history, in the context of progressive history models. In line with this purpose, the history models of Kant who devises progress in history in accordance with the plan of nature, Hegel who considers that progress and freedom are identical, Condorcet who accepts historical process as a picture that presents perfection phases of human beings and that reflects continuous progress and Comte who expresses progress as the intellectual evolution of human beings will be reviewed one by one. In this way, it was shown on which basis the problem of meaning in history can be discussed in the context of progressive concepts.

___

St. Augustine; The City of God, Trans. by John Healey, V.2, T&T Clark Publishing, Edinburgh, 1909.

Badinter; Politikada Bir Entelektüel: Condorcet, Çev. Hüseyin Köse, Ankara, Öteki Yayınevi,

Ballinger, Stanley E.; "The Idea of Social Progress through Education in the French Enligh- tenment Period: Helvetius and Condorcet", History of Education Journal, Vol. 10, No. 1/4, 1959.

Berdyaev, N.; The Beginning and the End, Trans. by R. M. French, G.B., The University Press Glasgow, 1952.

Breisach; Tarih Yazımı, Çev. Hülya Kocaoluk, İstanbul, Yapı Kredi Yayınları, 2009.

Bruhl, L.; Auguste Comte Felsefesi ve Sosyolojisi, Çev. Z. F. Fındıkoğlu, İstanbul, İstanbul Üniversitesi Yayınları, 1970.

Bultmann, R.; Tarih ve Eskatoloji: Sonsuzluğun Mevcudiyeti, Çev. Emir Kuşçu, Ankara, Elis Yayınları, 2006.

Bury, J.B.; The Idea of Progress: An Inquiry into its Origin and Growth, London, Macmillan and Co., 1920.

Cassirer; Devlet Efsanesi, Çev. Necla Arat, İstanbul, Say Yayınları, 2005.

Gilson, E.; The Spirit of Medieval Philosophy, Trans. by A. H. C. Downes, USA, Charles Scribner's Sons, 1940.

Collingwood, R.G.; Tarih Tasarımı, Çev. Kurtuluş Dinçer, 3. bs., Ankara, Doğu-Batı Yayın- ları, 2007.

Comte; A General View of Positivism, Trans.by J.H. Bridges, USA, Cambridge University Press, 2009.

----; Pozitif Felsefe Dersleri ve Pozitif Anlayış Üzerine Konuşma, Çev. Erkan Ataçay, Anka- ra, Bilgesu Yayınları, 2015.

----; İslamiyet ve Pozitivizm, Çev. Özkan Gözel, 3. bs., İstanbul, Dergah Yayınları, 2015.

Condorcet; İnsan Zekâsının İlerlemeleri Üzerine Tarihi Bir Tablo Taslağı, C. 1, Çev. Oğuz Peltek, Ankara, Maarif Matbaası, 1944.

----; İnsan Zekâsının İlerlemeleri Üzerine Tarihi Bir Tablo Taslağı, C. 2, Çev. Oğuz Peltek, Ankara, Maarif Matbaası, 1944.

----; "Condorcet on Human Progress" , Population and Development Review, USA, Popula- tion Council, Vol. 21, No. 1, 1995.

Dupré, Louis; "Kant's Theory of History and Progress", The Review of Metaphysics, Vol. 51, No.4, USA, Philosophy Education Society Inc., 1998.

E. Förster; "The Hidden Plan of Nature", Kant's Idea for a Universal History with a Cos- mopolitan Aim, Ed. by A. Oksenberg Rorty and J. Schmidt, UK, Cambdridge University Press, 2009.

Fukuyama, F.; Tarihin Sonu ve Son İnsan, Çev. Zülfü Dicleli, 5. bs., İstanbul, Profil Yayınları, 2015.

Gardiner, P.; Theories of History, USA, The Free Press, 1962.

Goldstein; "The Meaning of 'State' in Hegel's Philosophy of History", The Philosophical Quarterly, Vol. 12, No. 46, USA, Oxford University Press, 1962.

Hegel; Philosophy of History, Trans. by J. Sibree, Kanada, Batoche Books, 2001.

----; Tarihte Akıl, 2. bs., Çev. Önay Sözer, İstanbul, Kabalcı Yayınları, 2003.

----; Hukuk Felsefesinin Prensipleri, Çev. Cenap Karakaya, 2. bs., İstanbul, Sosyal Yayınlar,

Kant; Anthropology from a Pragmatic Point of View, Trans. by Mary J. Gregor, Netherlands, Martinus Nijhoff Publishers, 1974.

----; Dünya Yurttaşlığı Amacına Yönelik Genel Bir Tarih Düşüncesi, Çev. Uluğ Nutku, Yazko Felsefe Yazıları, 4. cilt, İstanbul, Ağaoğlu Yayınevi, 1982.

----; Sürekli Barış Üstüne Felsefi Bir Deneme, Çev. Nejat Bozkurt, Seçilmiş Yazılar içinde, Remzi Kitabevi Yayınları, İstanbul, 1984.

----; "İnsanlık Tarihinin Tahmini Başlangıcı", Çev. Güçlü Ateşoğlu, Metin Bal, Tarih Fel- sefesi Seçme Metinler, Haz. Doğan Özlem&Güçlü Ateşoğlu, 2. bs., Ankara, Doğu Batı Yayınları, 2012.

Koyre, A.; "Condorcet", Journal of the History of Ideas, Vol. 9, No. 2, 1948.

Lloyd, G.; "Providence as Progress: Kant's Variations on a Tale of Origins", Kant's Idea for an Universal History with a Cosmopolitan Aim: A Critical Guide, Ed. by A.Oksenberg Rorty&J. Schmidt, UK, Cambridge University Press, 2009.

Löwith, K.; Tarihte Anlam, Çev. Caner Turan, İstanbul, Say Yayınları, 2012.

Lyotard, J.F.; Coşku: Tarihin Kantçı Kritiği, Çev. Emine Sarıkartal, İstanbul, İthaki Yayınları, 2014.

Mohan, R.P.; Philosophy of History: An Introduction, USA, The Bruce Publishing Company, 1970.

Nutku,Uluğ; "Doğada Evrim Tarihte İlerleme", Özne Felsefe, Bilim ve Sanat Yazıları: Tarihe Felsefeyle Bakmak, Sayı: 23, Konya, Çizgi Kitabevi, 2016.

Wilson, Mabel V.; "Auguste Comte's Conception of Humanity", International Journal of Et- hics, Vol. 38, No. 1, USA, The University of Chicago Press, 1927.

Yovel, Y.; Kant and the Philosophy of History, Princeton, Princeton University Press, 1980.