İbni Sina'da İlimler Tasnifi ve Risale fi Aksam El-Hikme

Felsefe tarihinde ilimler tasnifiyle ilgili çeşitli çalışmalar yapılmıştır. Pla-ton'nun Devlet'i, Aristo'nun Metafizik'i, Harizmî'nin Mefâtîhu 7- 'ulûınu, Fârâbî'nin İhsâu 7- 'ulûtnu, İbn Sînâ'nın Risâle fi Aksâıni'l-hikme'si bu çalışmalara örnek olarak verilebilir. Bu makalede İbn Sînâ'nın Aksâmu 'l-hikme risalesinin neşrine ve onun ilimler tasnifine ilişkin fikirlerine yer verilmiştir. Neşirde risâlenin 16 yazma nüshasından 4 tanesi seçilerek temel alınmış ve bu nüshalar tanıtılmış, diğerleri liste halinde verilmiştir. ibn Sînâ'nın eserlerinde ilimler önce 'hikmet' ve 'diğerleri' olmak üzere ikiye ayrılır. Tasnife konu olan da hikmettir. Hikmet, temel ilimler ve onların dallan olmak üzere iki sınıfa ayırmıştır. Temel ilimlerin ilki, hikmetin âleti olan mantık ilmidir. İkincisi ise amelî hikmet ve nazarî hikmet olmak üzere iki kısımda incelenmiştir. Amelî hikmet ahlâk, ev idaresi, siyaset ve kanun yapma disiplini olmak üzere dörde ayrılmıştır. Nazarî hikmet ise fizik, matematik, metafizik ve bunların alt bölümlerinden ibarettir. Bu tasnifte mantık, 'âlet ilmi' olarak yer alır. İlimler arasındaki ilişki ve hiyerarşi burhân teorisiyle temellendirilir. Bütün bir ilimler sistemi ilke bazında peygamberlere bağlanmak suretiyle dinî ve felsefî ilimlerin aynı gerçekliğin tezahürü olduğuna işaret edilir. Esasen ilimler bu nebevî karakteri sebebiyle 'hikmet' diye isimlendirilebilmektedir.

Ibn Sina's Classification of the Sciences and His Risale Fi Aksam El-Hikme

One finds variety of treatise in history of philosophy clasifying the sciences. For example, in Republic by Plato, Metaphysics by Aristotle, Mafatih al-'Ulum by al-Khwarizmi, Enumaration of the Sciences (İhsa' al-ulum) by al-Farabi, The Epistle on the Divisions of Wisdom (Risalah fi Aqsam al-hikma) by Avicenna etc. In this article, there is a critical edition of The Epistle on the Divisions of Wisdom, based on a reasanable choice of 4 basic manuscripts from among 16 manuscripts and these 4 basic manuscripts are explaind in detail and are listed other manuscripts. Firstly, sciences are divided into two parts by Avicenna, first part is 'wisdom' and second part is 'others'. And then, wisdom are classified into fundemental sciences and derivative sciences. Then, fundemental sciences are divided into two part: first is logic -organon of wisdom-, second part is analyzed as 'practical wisdom' and 'theoretical wisdom'. The practical wisdom subdivided into ethics, governance of the house, politics and the discipline of to enact a law. The theoretical wisdom is subdivided into physics, mathematics, metaphysics. Hierarchy of sciences and relation between them are based on the theory of 'burhân'. The principles of phy-losophical siciences system is based on the doctrin of prophet.