HAZ ARAYIŞINA KARŞI YAŞAMA İÇGÜDÜSÜ

Kökleri Antik döneme dayanan, insan davranışlarına temel oluşturan birincil güdünün ne olduğuna dair tartışmada kimi filozoflar canlıların birincil bir içgüdü ile acıdan kaçıp hazza yöneldiğini, bu çerçevede hayatın amacının haz olduğunu savunurken, kimileri bu yargının hatalı olduğunu, insan da dâhil tüm canlıların henüz hazzı ya da acıyı tanımadan önce yaşamda kalmak için çabaladığını, hazzın ve/veya acının bu çabanın sonucunda ortaya çıkan tali bir sonuç olduğunu savunur. Kanaatimizce bu tartışma insanın bedensel ve zihinsel, tüm yapıp etmelerinin ardındaki en asli saikin ne olduğuna dair tarih boyunca ortaya konan iki ana yaklaşımın çerçevesini belirler. Bu tartışmanın şu ya da bu tarafında yer almak geçmişte olduğu gibi bugün de bambaşka sonuçlara ulaşılmasını sağlamış, etikten politikaya, ekonomiden psikoloji kuramlarına kadar, insanın kendini anlama ve bu “anlam”a göre maddi ve manevi dünyasını şekillendirme çabasının meşruiyetini oluşturmuştur. Bu makale, bu tartışmanın tarihini serimlemek ve hazcılığın insan davranışlarını açıklamak için yanlış bir çıkış noktası olacağı iddiasını gerekçelendirmek üzere kaleme alınmıştır.

SURVIVAL INSTINCT VERSUS PURSUIT OF PLEASURE

There is a debate, whose roots are based on the antiquity, on what is the primary motive of human behavior. In this discussion, some philosophers argue that living beings escape from the pain and search for the pleasure, through a primary instinct and that the purpose of life is pleasure, while others argue that this judgment is wrong, and that all living things, including human beings, are struggling to stay alive before recognizing pleasure or pain. According to them, pleasure or pain as a result of an effort to live is only a secondary result and cannot determine the purpose of life. In our opinion, this discussion sets out the framework of the two basic approaches that have been revealed throughout history as to what is the most fundamental motive of the human being’s physical or mental actions. Taking part in one or the other side of this debate has ensured the achievement of completely different results in the past as well as in the present. This article is written to summarize the history of this discussion and to justify the claim that hedonism will be a false starting point to explain human behavior.

___

Aristoteles, Nikomakhos’a Etik, çev.: Saffet Babür, Bilgesu Yayınları, Ankara, 2011.

Aristoteles, Eudemos’a Etik, çev.: Saffet Babüt, Dost Kitabevi Yayınları, Ankara, 1999.

Aristoteles, Magna Moralia, çev.: Y. Gurur Sev, Pinhan Yayınları, İstanbul, 2016.

Aristoteles, Metafizik, çev.: Y. Gurur Sev, Pinhan Yayıncılık, İstanbul, 2017.

Aristoteles, Politika, çev.: Özgüç Orhan, Pinhan Yayıncılık, İstanbul, 2018.

Aristoteles, Retorik, çev.: Mehmet H. Doğan, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 1995.

Aristoteles (Pseudo), Oikonomika, çev.: Burak Takmer, Kabalcı Yayınları, İstanbul, 2016.

Agamben, Giorgio; Açıklık, çev.: Meryem Çilingiroğlu, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2015.

Akarsu, Bedia; Ahlak Öğretileri (I. Mutluluk Ahlakı), Remzi Kitabevi, İstanbul, 1982.

Alighieri, Dante; The Divine Comedy, Penguin Classics, London, 2002.

Annas, Julia; The Morality of Happiness, Oxford University Press, Oxford, 1993.

Aries, Phillipe; Batı’da Ölümün Tarihi, çev.: Işın Gürbüz, Everest Yayınları, İstanbul, 2015.

Bacon, Francis; Seçme Aforizmalar, çev.: C. Cengiz Çevik, İşbankası Yayınları, İstanbul, 2016.

Bentham, Jeremy; An Introduction to the Principles of Morals and Legislation, Batoche Books, Kitchener, 2000.

Bees, Robert, Die Oikeiosislehre der Stoa, I. Rekonstruktion ihres Inhalts, Königshausen & Neumann yayınevi, Würzburg, 2004.

Bergson, Henri; Oeuvres, Presses Universitaires de France, Paris, 1970.

Byers, Sarah Catherin; Perception, Sensibility and Moral Motivation in Augustine: A Stoic- Platonic Synthesis, Cambridge University Press, Cambridge, 2013.

Brooke, Christopher; Philosophic Pride - Stoicism and Political Thought from Lipsius to Rousseau, Princeton University Press, 2012.

Brandt, Reinhard; Self-Consciousness and Self-Care: On the Tradition of Oikeiosis in the Modern Age (in Grotius and the Stoa), Grotiana, vol.22/23 (2001/2002).

Bouriau, Christophe; Conatus spinoziste et volonté schopenhauerienne, Éditions de la Sorbonne, Paris, 2014

Balibar, Etienne; Spinoza ve Siyaset, çev.: Sanem Soyarslan, Otonom, İstanbul, 2016.

Copleston, Frederick; Hobbes-Locke, çev.: Aziz Yardımlı, İdea Yayınları, İstanbul, 1998.

Copleston, Frederick, Spinoza, çev.: Aziz Yardımlı, İdea Yayınları, İstanbul, 2013.

Cicero; De finibus bonorum et malorum, Über das höchste Gut und das größte Übel, (Lateinisch/ Deutsch), Almancaya çev.: Harald Merklin, Reclam Yayınları, Stuttgart, 2010.

Cicero, Tanrıların Doğası, çev.: Çiğdem Menziloğlu, Kabalcı Yayınları, İstanbul, 2012.

Cicero, Paradoxa Stoicorum, çev.: Kalaycıoğulları ve Keyinci, İmge Kitabevi, İstanbul, 2012.

Cassirer, Ernst; Devlet Efsanesi, çev.: Necla Arat, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1994.

Darwin, Charles; The Descent of Man, Wordsworth Editions, London, 2013.

Darwin, Charles; The Origin of Species, Peacock Books, London, 2008.

Duralı, Teoman; Hayatın Anatomisi, Dergâh Yayınları, İstanbul, 2018.

Diels, H. ve Kranz, W.; Die Fragmente der Vorsokratiker, Weidmann, Berlin, 1951.

Driscoll, Edward A.; The Influence of Gassendi on Locke’s Hedonism, International Philosophical Quarterly, Vol. 12, No. 1, 1972.

Dorsey, Dale; Objectivity and Perfection in Hume’s Hedonism, Journal of the History of Philosophy, Volume 53, Number 2, Johns Hopkins University Press, 2015.

Epikür, Mektuplar ve Maksimler, çev.: Hayrullah Örs, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1962.

Epiktetos, Söylevler, çev.: Birdal Akar, Divan Kitap, İstanbul, 2013.

Euler, Sasha S.; Epicurean philosophy of pleasure in Saint Thomas More’s Utopia, Society of Friends of Epicurus Journal, 7, 2014.

Erasmus, Deliliğe Övgü, çev.: Çiğdem Dürüşken, Kabalcı Yayınları, İstanbul, 2014.

Frankl, Viktor E.; Die Sinnfrage in der Psychotherapie, R. Piper Verlag, München, 1981.

François, Arnaud; Bergson, Schopenhauer, Nietzsche - Volonté et Réalité, Presses Universitaires de France – PUF, Paris, 2009.

Forschner, Maximilian; Oikeiosis. Die stoische Theorie der Selbstaneignung (Stoizismus in der europäischen Philosophie, Literatur, Kunst und Politik), Ed. Bernhard Zimmermann, Jochen Schmidt, Barbara Neymeyr, de Gruyter Verlag, Berlin, 2008.

Forschner, Maximilian; Die Synthese epikureischer und stoischer Elemente in John Stuart Mills Utilitarianism, (Stoizismus in der europäischen Philosophie, Literatur, Kunst und Politik), Ed.: Bernhard Zimmermann, Jochen Schmidt, Barbara Neymeyr, de Gruyter Verlag, Berlin, 2008.

Grotius, Hugo; De iure belli ac pacis (Latin text with an English translation by Francis W. Kelsey), Claredon Press, Oxford, 1925.

Gosling, J. C. B. ve Taylar, C. C. W.; The Greeks on Pleasure, Cleardon Press, Oxford, 1982.

Greenblatt, Stephen; The Swerde, How The World Became Modern, W. W. Norton & Compony, New York – London, 2011.

Hobbes, Thomas; Leviathan or the Matter, Forme, & Power of a Common-wealth Ecclesiasticall and Civill, London, Andrew Crooke, 1651.

Hobbes, Thomas; De Cive, çev.: Cihan Deniz Zarakolu, Belge Yayınları, İstanbul, 2014.

Hobbes, Thomas; Leviathan, çev.: Semih Lim, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2014.

Hume, David; A Treatise of Human Nature (İnsan Doğası Üzerine Bir İnceleme) Türkçe-İngilizce, çev.: Aziz Yardımlı, İdea Yayınevi, İstanbul, 2016.

Hume, David; Siyasi Denemeler, çev.: İsmail Hakkı Yılmaz, Pinhan Yayıncılık, İstanbul, 2017.

Hume, David; Ahlâk, çev.: Nil Şimşek, Dergâh Yayınları, İstanbul, 2010.

Inwood, Brad; Ethics and Human Action in Early Stoicism, Clarendon Press, Oxford, 1985.

Jaeger, Werner; İlk Yunan Filofozlarında Tanrı Düşüncesi, çev.: Güneş Ayas, İthaki Yayınları, İstanbul, 2012.

Jones, Howard; The Epicurean Tradition, Routledge, Florence, 1992.

Kuçuradi, İoanna; Schopenhauer ve İnsan, Türkiye Felsefe Kurumu, Ankara, 2013.

Laertios, Diogenes; Ünlü Filozofların Yaşamları ve Öğretileri, çev.: Candan Şentuna, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2002.

Lange, Friedrich Albert; Geschichte des Materialismus und Kritik Seiner Bedeutung in der Gegenwart, Verlag von J. Baedeker, Iserlohn und Leipzig, 1887.

Locke, John; Yönetim Üzerine İkinci İnceleme, çev.: F. Bakırcı, Ekşi Kitaplar, Ankara, 2016.

Locke, John; Tabiat Kanunu Üzerine Denemeler, çev.: İsmail Çetin, Paradigma, İstanbul, 1999.

Lee, Chang-Uh; Oikeiosis, Stoische Ethik in naturphilosophischer Perspektive, Karl Alber Yayınları, Freiburg/Münih, 2002.

Lucretius, De rerum natura, çev.: Turgut ve Tomris Uyar, Norgunk Yayınları, İstanbul, 2011

Long, A.A.; Hedonizmin İlk Savunucuları: Kireneliler (Etik Kuramları içinde), derleyen ve çeviren: M. Türkeri, Lotus Yay. Ankara, 2014.

Long, A.A.; Problems in Stoicism, Paperback yayınları, London, 1971.

Malcolm, Noel; Hobbes and Spinoza (in The Cambridge History of Political Thought 1450- 1700), ed. James Henderson Burns, Cambridge University Press, Cambridge, 1991.

Mill, John Stuart; Utilitarianism, Batoche Books, Kitchener, 2001.

Morin, Edgar; Yitik Paradigma, çev.: Devrim Çetinkasap, İşbankası Yayınları, İstanbul, 2014.

Moen, Ole Martin; Hedonism Before Bentham, Journal of Bentham Studies, Vol. 17, 2015.

Onfray, Michel; La puissance d’exister, Editions Grasset & Fasquelle, Paris, 2006.

Ott, Emil; Henri Bergson, Modern Dinin Filozofu, çev.: Sedat Umran, Birey Yayıncılık, 2005.

Platon, Protagoras, çev.: Prof. N. Şazi Kösemihal, Millî Eğitim Bakanlığı, İstanbul, 1997.

Platon, Timaios, çev.: Lütfi Ay - Erol Güney, Sosyal Yayınları, İstanbul, 2001.

Platon, Philebos, çev.: Furkan Akderin, Say Yayınları, İstanbul, 2013.

Platon, Gorgias, çev.: Sema Rifat - Mehmet Rifat, İşbankası Yayınları, İstanbul, 2018.

Platon, Phaidon, çev.: Nazile Kalaycı, Kabalcı Yayınları, İstanbul, 2012.

Platon, Şölen, çev.: Sabahattin Eyüboğlu - Azra Erhat, İşbankası Yayınları İstanbul, 2012.

Peters, Jörg Thomas; Der Arbeitsbegriff bei John Locke, Lit Verlag, Münster, 1997.

Rotry, Amelie Oksenberg; The Two Face of Stoicism: Rousseau and Freud (The Emotions in Hellenistic Philosophy içinde), (ed.) J. Sihvola ve T. Engberg-Pedersen, Kluwer Academic Yayınevi, Dordrecht, 2010.

Seneca, Ahlaki Mektuplar çev.: Türkan Uzel, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1992.

Spinoza, Ethica, çev.: Çiğdem Dürüşken, Kabalcı Yayınevi, İstanbul, 2011.

Spinoza, Kısa İnceleme, çev.: Emine Ayhan, Dost Kitabevi, Ankara, 2015.

Schopenhauer, Arthur; Gesammelte Werke (in Zehn Bänden), Diogenes, Zürich, 1977.

Schmitdt, Heinrich; Epikür’ün Yaşama Sevinci Felsefesi, çev.: Yunus Kazım Köni, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1946.

Striker, Gisela;, The Rolle of Oikeiosis in Stoic Ethics (Oxford Studies in Ancient Philosophy 1), London, 1983.

Straumann, Benjamin; Oikeiosis and Appetitus Societatis, Grotiana, Volume 24, Issue 1, 2003.

Shimokawa, Kiyoshi; A Conflict of Principles: Grotius’s Justice versus Hume’s Utiliy, ed. Anstey, Peter R.; (in The Idea of Principles in Early Modern Thought: Interdisciplinary Perspectives), Routledge yayınları, New York, 2017.

Straumann, Benjamin; Roman Law in the State of Nature, Cambridge University Press, Cambridge, 2015.

Schrader, Wolfgang H.; Naturrecht und Selbsterhaltung: Spinoza und Hobbes, Zeitschrift für philosophische Forschung, Bd. 31, H. 4, 1977.

Schulz, Ortrun; Schopenhauers Ethik ― die Konsequenz aus Spinozas Metaphysik?, Schopenhauer- Jahrbuch 76, 1995.

Weiss, Roslyn; Aristotle’s Criticism of Eudoxian Hedonism, Classical Philology, Vol. 74, No. 3, 1979.